Adelajda Sabaudzka (Maurienne)

Adelajda Sabaudzka

Adélaïde de Savoie

Adelajda Sabaudzka z'Histoire générale de France depuis les temps les plus reculés jusqu'à nos jours: illustrée et expliquée par les Monuments de toutes les Epoques
królowa Francji
Okres	od pomiędzy 25 a 30 marca 1115 do 1 sierpnia 1137
Jako żona	Ludwika VI
Koronacja	pomiędzy 25 a 30 marca 1115 lub krótko potem
Poprzedniczka	Berta Holenderska
Następczyni	Eleonora Akwitańska
Dane biograficzne
Dynastia	Sabaudzka
Data urodzenia	1092
Data i miejsce śmierci	18 listopada 1154 Montmartre
Miejsce spoczynku	Saint-Pierre-de-Montmartre
Ojciec	Humbert II
Matka	Gizela Burgundzka
Rodzeństwo	Amadeusz III, Wilhelm, Agnieszka, Humbert, Reginald, Gwido
Małżeństwo	Ludwika VI od pomiędzy 25 a 30 marca 1115 do 1 sierpnia 1137
Dzieci	Filip Ludwik VII Henryk Hugo Robert Piotr I Courtenay Konstancja Filip dziecko
Małżeństwo	Mateusz I Montemorency od pomiędzy 1138 a 1141 do 18 listopada 1154

Adelajda Sabaudzka (fr. Adélaïde de Savoie; ur. 1092, zm. 18 listopada 1154 w Montmartre, dziś Paryż), także zwana Alix^[1] lub Adelajdą z Maurienne, była poprzez małżeństwo w 1115 z Ludwikiem VI do jego śmierci w 1137 roku, królową Francji.

Adelajda urodziła się w 1092 roku jako córka Humberta II (fr. Humbert II de Savoie), hrabiego Sabaudii i Maurienne, i jego żony Gizeli Burgundzkiej (fr. Giselle de Bourgogne). Poprzez swoją matkę była siostrzenicą przyszłego papieża Kaliksta II. Należał do francuskiej arystokracji (domy książęce) i była idealną kandydatką na żonę króla Ludwika VI, którego małżeństwo Lucienne Rochefort z 1014 r. nie było skonsumowane (zostało unieważnione dopiero w 23 maja 1117 przez papieża Paschalis II w Troyes). W 1115 Adelajda i Ludwik pobrali się w Paryżu. W ciągu 22 lat małżeństwa mieli dziewięcioro dzieci, z których siedem osiągnęło wiek dorosły:^[2]

• Filip fr. Philippe (ur. 29 sierpnia 1116, zm. 13 października 1131), począwszy od 1130 współkról, zmarł na skutek upadku z konia
• Ludwik VII Młody fr. Louis VII le Jeune (ur. 1120, zm. 18 lub 19 września 1180), począwszy od 1131 współkról, począwszy od 1137 król Francji
• Henryk fr. Henri(ur. między 1121 a 1123, zm. 13 stycznia 1175), biskup Beauvais (1149-1161), później arcybiskup Reims (1161-1175)
• Hugo fr. Hugues(ur. prawd. 1122, zm. młodo)
• Robert fr. Robert Ier de Dreux(ur. między 1124 a 1126, zm. między 10 a 12 października 1188) hrabia Dreux (1137-1184), hrabia Perche, itp.
• Piotr I z Courtenay fr. Pierre Ier de Courtenay(ur. prawd. 1126, zm. między 10 marca 1180 a 10 kwietnia 1183), od 1161 pan Courtenay, żonaty w 1152 z Elżbietą Courtenay (ur. 1135, zm. 1206)
• Konstancja fr. Constance(ur. prawd. 1128, zm. 16 sierpnia po 1177)

1. małżeństwo: 1140, Eustachy IV (zm. 10 sierpnia 1153), 1137-1144 książę Normandii, w 1152 roku król Anglii niekoronowany

1. małżeństwo: 1154, Rajmund V, hrabia Tuluzy

• Filip fr. Philippe(ur. 1132/1133, zm. 5 września 1161), 1157 arcybiskup Paryża
• Dziecko (zmarło młodo)^[3]

Joanna Montferrat przyrodnia siostra Adelajdy wyszła za mąż na początku 1127 roku za Wilhelma Clito, tytularnego księcia Normandii, który pod wpływem swojej królewskiej szwagierki po śmierci Karola I Dobrego został przez Ludwika VI mianowany hrabią Flandrii – został przeforsowany w sprawie sukcesji, pomimo istnienia innych kandydatów, jak Karls Neffen Arnulf lub Baldwin IV, hrabia Hainaut.

Po śmierci męża Adelajda wyszła drugi raz za mąż za Mateusza I Montmorency fr. Mathieu I. de Montmorency, konetabla Francji.

Ponieważ dokumenty o wczesnym okresie życia Adelajdy do tej pory nie są znane, pojawia się ona w historiografii dopiero przy okazji jej małżeństwa z 34-letnim królem Ludwikiem VI, nazywany Grubym. Pobrali się pomiędzy 25 a 30 marca^[4] 1115 r. w Katedrze Notre-Dame w Paryżu pobłogosławieni przez arcybiskupa Daimbert z Sens. Prawdopodobnie w ten sam dzień lub krótko później Adelajda dostała także przez Daimberta wyświęcona, na królową Francji^[4]. Już w 1113/1114 Ludwika VI miał pierwsze małżeńskie plany, ale król kazał na swoją ostateczną decyzję długo czekać. Arcybiskup Ivo z Chartres, wezwał go więc do szybkiego podjęcia decyzji, aby w końcu rodzina królewska miała dziedzica, a tym samym zabezpieczyć ciągłość dynastii. W oczach Ivo Adelajda posiadała szlachetny charakter, odpowiednie pochodzenia i dojrzałość - wszystkie zalety przyszłej królowej i ocenił te cechy w liście do króla^[5].

Chociaż Adelajda była o wiele młodsza niż mąż, wydaje się, że miała znaczący wpływ na niego i jego rządy^[6]. Szczególnie po odsunięciu od władzy kanclerza i seneszala Francji Stefana Garlande, po którego upadku w drugiej połowie roku 1127 jej głównym obowiązkiem stało się intensywne zaangażowanie w sprawy publiczne Ludwika VI.

Tymczasem królewska para wykupiła od mnichów z Saint-Martin-des-Champs ich kościół i ich kaplicę męczenników na szczycie wzgórza Montmartre, i podarowała im w zamian Paryski kościół Saint-Denis de la Châtre, dzięki czemu możliwe było ufundowanie opactwa Mantmartre benedyktynkom w październiku 1134. W czasie swojego życia Adelajda była z tym klasztorze szczególnie związana i wspierała go hojnymi darowiznami, chociaż była inicjatorką powstania około 1150 opactwa benedyktynów w Saint-Jean-aux-Bois dzisiaj w departamencie Oise^[7].

Po śmierci męża 1 sierpnia 1137 i wstąpieniu na tron jej syna Ludwika VII pozostała jeszcze przez jakiś czas na dworze, ale potem wycofała się w 1137/1138 do swojej schedy. Najwcześniej w lecie 1138, ale pewnie w 1141 roku^[8] wyszła za mąż Adelajda po raz drugi za Mateusza I Montmorency, konetabla Francji. Za jego zgodą powróciła, na krótko przed swoją śmiercią, prawdopodobnie w 1153 do ufundowanego przez nią klasztoru Montmartre i została zakonnicą^[9]. Tam zmarła Adelajda Sabaudzka 18 listopada 1154 w wieku około 62 lat i została pochowana pod wielkim ołtarzem w kościele opactwa Saint-Pierre-de-Montmartre^[10] Jej grób stał się jednym z pierwszych w całej Francji, którego nagrobek zdobi rzeźba pokazująca zmarłego^[11]. W 1643 został grób Adelajdy za rządów ksieni Marie de Beauvilliers przeniesiony pod chór a za czasów ksieni Françoise-René de Lorraine naprawiony^[10]. Nagrobek można jeszcze dziś zobaczyć w kościele.

• Christian Bouyer: Dictionnaire des Reines de France. Paryż: Perrin, 1992, s. 142-143. ISBN 2-262-00789-6. (fr.).
• Jean-Francois Dreux du Radier: Mémoires historiques, critiques, et anecdotes des Reines et régentes de France. T. 2. Paryż: Mame, 1808, s. 195-201. (fr.).
• Gerd Treffer: Die französischen Königinnen. Von Bertrada bis Marie Antoinette (8.-18.Jahrhundert). Wiesbaden: VMA, 2001, s. 90-94. ISBN 3-928127-80-2. (niem.).
• Karsten Woll: Die Königinnen des hochmittelalterlichen Frankreich 987–1237/38. T. 24. Stuttgart: Franz Steiner, 2002, s. 163-227, seria: Historische Forschungen. ISBN 3-515-08113-5. (niem.).

• Informacje o Adelajdzie Sabaudzkiej. Foundation for Medieval Genealogy. (ang.).