Biały kruk

Biały kruk - termin używany do opisania rzadkiej, cennej, często trudno dostępnej książki^[1][2], która jest szczególnie wartościowa ze względu na swoje unikalne cechy. Został wprowadzony już w starożytności przez poetę satyrycznego Juwenalisa^[3].

Na rynku książki unikalnością, klasyfikującą do miana „białego kruka”, cechują się książki o znaczeniu historycznym i zabytkowym, zwłaszcza rękopisy i inkunabuły, stanowiące często tzw. zbiory specjalne bibliotek^[4]. Obok nich „białymi krukami” są książki artystyczne, istniejące w pojedynczych egzemplarzach lub wydawane w niskich nakładach, będące dziełem sztuki lub „zawierające dominantę elementów artystycznych, np. ilustracji, oryginalnego designu, typografii, artystycznych cech kunsztu drukarskiego czy introligatorskiego”^[5].

Wyrażenie "biały kruk” wywodzi się z łacińskiej frazy corvus albus, używanej przez starożytnego rzymskiego poetę Juwenalisa. Na jego powiązania z tym hasłem wskazują "Wielki słownik cytatów polskich i obcych" Henryka Markiewicza i Andrzeja Romanowskiego oraz rosyjski słownik "Русская фразеология"^[6].

Inną interpretację podaje Władysław Kopaliński, który jako źródło wymienia rara avis („rzadki ptak”)^[7]. To sformułowanie również było używane przez Juwenalisa w znaczeniu rzadkości, unikatu, rarytasu i fenomenu^[6]. Prawdopodobnie oba wyrażenia zostały pomieszane i stosowane były w mowie niezależnie od siebie.

Greckie korzenie tego hasła są jeszcze starsze. Starożytni Grecy wierzyli, że kruki z wiekiem stają się białe, co czyniło je symbolem rzadkości. Wyrażenie to pojawia się już u Arystotelesa w "Historia Animalium" i w greckich mitach, oznaczając coś niemal niemożliwego do zobaczenia^[6]. Również dziś „biały kruk” oznacza wyjątkowość lub unikalność.

Przykładami "białych kruków" są:

• Pan Tadeusz Adama Mickiewicza – pierwszy raz wydany 28 czerwca 1834 roku w dwóch tomach. W 2009 roku jeden z nich został pozyskany za 99 000 złotych^[8].
• Sonety Adama Mickiewicza – liczba pierwszych kopii nie jest znana, w październiku w 2017 roku jeden egzemplarz sprzedany za 25 000 złotych^[8].
• Pierwsze Folio Williama Szekspira - z 700 wydanych egzemplarzy, 220 zachowało się do dzisiaj. Jeden z nich został sprzedany za kwotę 2 milionów funtów^[8].
• Alicja w krainie czarów Lewisa Carrolla - pierwotnie wydano 2000 egzemplarzy, na prośbę autora zwrócono wszystkie i obecnie istnieją jedynie 22. Cena jednego egzemplarza wahała się między 2 a 3 miliony dolarów^[9].

W świecie miłośników książek szczególnie znany jest White Ravens Festival organizowany co dwa lata w Blutenburg Castle w Monachium, siedzibie Międzynarodowej Biblioteki Młodzieżowej^[10], która jest również organizatorem wydarzenia.

Festiwal poświęcony jest światowej literaturze dla dzieci i młodzieży^[11], a jego nazwa nawiązuje do listy cennej i wysokiej jakości literatury dla dzieci i młodzieży, którą Międzynarodowa Biblioteka Młodzieżowa publikuje co roku^[12].

• Od 1996 roku istnieje licznie nagradzane wydawnictwo "Biały kruk", które wydaje przede wszystkim książki historyczne oraz cywilizacyjne^[13].
• W przyrodzie kruki albinosy są rzadkim zjawiskiem. Zazwyczaj nie dożywają dorosłości, ponieważ ich wyjątkowe ubarwienie sprawia, że są bardziej narażone na ataki drapieżników^[14].

• JerzyJ. Andrzejewski JerzyJ., Zbiory specjalne w bibliotekach Łodzi, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum”, 3, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1992, s. 135-141 .

• Biały kruk - Ciekawostki językowe PWN , Słownik języka polskiego PWN  .

• Biały kruk－co to jest? Informacje i przykłady – IMKER , Blog Imker - wiedza o tworzeniu własnych produktów  .

• AleksanderA. Birkenmajer AleksanderA., BronisławB. Kocowski BronisławB., JanJ. Trzynadlowski JanJ. (red.), Encyklopedia wiedzy o książce, Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971, s. 128-129 .

• Czym charakteryzują się książki określane jako „białe kruki”? , Internetowy skup podręczników szkolnych – aktualne pozycje  .

• JolantaJ. Ignatowicz-Skowrońska JolantaJ., Wyrażenie biały kruk w dziejach języka polskiego, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny”, 9, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2010, s. 69-80 .

• WładysławW. Kopaliński WładysławW., Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 1991, s. 96 .

• AndrzejA. Tomaszewski AndrzejA., Książka artystyczna, AnnaA. Żbikowska-Migoń, MartaM. Skalska-Zlat (red.), Encyklopedia książki, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2017, s. 109 .

• White Ravens - White Ravens Festival , White Ravens - White Ravens Festival  .

• White Ravens Database , White Ravens Database  .