Drugi Powszechny Spis Ludności

Dzisiaj Drugi Powszechny Spis Ludności jest tematem o dużym znaczeniu i zainteresowaniu w dzisiejszym społeczeństwie. Ze swoich wielu perspektyw Drugi Powszechny Spis Ludności zdołał przyciągnąć uwagę naukowców, specjalistów i ogółu społeczeństwa. Jej wpływ rozciąga się od aspektów codziennych po kwestie o wielkim znaczeniu globalnym. W tym artykule zagłębimy się w świat Drugi Powszechny Spis Ludności, badając jego różne aspekty, analizując jego wpływ w różnych kontekstach i zastanawiając się nad jego dzisiejszym znaczeniem. Dołącz do nas w tej podróży odkrywania i zrozumienia Drugi Powszechny Spis Ludności.

Języki według spisu
Ludność Rzeczypospolitej z językiem ojczystym polskim
Ludność Rzeczypospolitej z językiem ojczystym niemieckim
Ludność Rzeczypospolitej z językiem ojczystym hebrajskim i jidysz
Ludność Rzeczypospolitej z językiem ojczystym ukraińskim i ruskim
Ludność Rzeczypospolitej z językiem ojczystym białoruskim
Ludność Rzeczypospolitej z językiem ojczystym litewskim

Drugi Powszechny Spis Ludności – drugi spis powszechny przeprowadzony przez państwo polskie 9 grudnia 1931 roku. Według spisu, populacja Polski wynosiła 32 108 000, z czego 21 835 000 to osoby polskojęzyczne, a reszta – użytkownicy języków mniejszości narodowych (spis nie uwzględniał pytania o narodowość).

Spis przeprowadzono na podstawie ustawy z dnia 14 października 1931 r., która ustaliła datę najbliższego spisu, a także potwierdziła, że kolejne spisy będą przeprowadzane co 10 lat, w terminach ustalanych każdorazowo przez Radę Ministrów. Zakres spisu i organizację określiło rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1931 r. (Dz.U. z 1931 r. nr 80, poz. 629).

Nastąpiły zmiany w stosunku do kwestionariusza statystycznego poprzedniego (pierwszego) spisu z 1921. Opuszczono pytanie o narodowość, zrezygnowano także ze spisu gospodarstw rolnych pozostawiając tylko pytanie o ogólną powierzchnię gruntów i użytków rolnych. Dodano pytanie o umiejętność czytania i pisania.

Wyniki ostateczne opublikowano w serii Statystyka Polski w 39 tomach w latach 1936–1939 w podziale administracyjnym według stanu w dniu 1 stycznia 1933 r. (dla województw centralnych i wschodnich), bądź w dniu 1 sierpnia 1934 r. (dla województw zachodnich i południowych). Publikację skorowidzu miejscowości przerwał wybuch II wojny światowej, wydano jedynie zeszyt dotyczący województwa wileńskiego i skorowidz gmin z podaniem liczby budynków mieszkalnych i liczby ludności według płci.

Podobnie jak w przypadku poprzedniego spisu, wiarygodność spisu z 1931 r. w odniesieniu do statystyki narodowościowej na terenach wschodnich była kwestionowana przez polskich statystyków i historyków już przed wojną (Alfons Krysiński, 1932, 1937, Eugeniusz Romer 1938), a także po wojnie (Edward Szturm de Sztrem (prezes GUS w latach 30.), 1946; Zbigniew Landau i Jerzy Tomaszewski, 1971; Janusz Żarnowski, 1973; Waldemar Michowicz, 1982).

Ludność według województw

Województwo Ludność[1]
ogółem miasta wieś
Województwa centralne
białostockie 1 643 844 396 060 1 247 784
kieleckie 2 935 697 749 972 2 185 725
lubelskie 2 464 936 433 732 2 031 204
łódzkie 2 632 010 1 104 222 1 527 788
miasto stołeczne Warszawa 1 171 898 1 171 898 nd.
warszawskie 2 529 228 582 542 1 946 686
Województwa wschodnie
nowogródzkie 1 057 147 102 642 954 505
poleskie 1 131 939 148 809 983 130
wileńskie 1 275 939 261 272 1 014 667
wołyńskie 2 085 574 252 524 1 833 050
Województwa zachodnie
pomorskie 1 080 138 348 359 731 779
poznańskie 2 106 500 838 405 1 268 095
śląskie 1 295 027 418 392 876 635
Województwa południowe
krakowskie 2 297 802 579 549 1 718 253
lwowskie 3 127 409 775 735 2 351 674
stanisławowskie 1 480 285 295 150 1 185 135
tarnopolskie 1 600 406 271 784 1 328 622
Polska 32 107 252[a] 8 731 047 23 184 732

Języki według spisu

Razem[b][c][d][2] polski ukraiński żydowski ruski[e] białoruski niemiecki tutejszy[f] hebrajski rosyjski litewski nie podany czeski inny
31 915 779 21 993 444 3 221 975 2 489 034 1 219 647 989 852 740 992 707 088 243 539 138 713 83 116 39 163 38 097 11 119
100% 68,91% 10,10% 7,80% 3,82% 3,10% 2,32% 2,22% 0,76% 0,43% 0,26% 0,12% 0,12% ~0,04%

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ W tym 191 473 osoby wojska skoszarowanego.
  2. ↑ „Naród nie jest społecznością homogeniczną, stąd też w przypadku ukraińskiego etnosu zamieszkującego terytorium II Rzeczypospolitej możemy wyróżnić następujące grupy prezentujące różny stopień świadomości i samoidentyfikacji: 1. Ukraińcy świadomi swej odrębności narodowej, kultywujący swą odrębność i manifestujący ją na zewnątrz; 2. Ukraińcy o ugruntowanej świadomości narodowej, ograniczający ją jednak do sfery rodzinnej i konfesyjnej; 3. Ukraińcy o niewykształconej świadomości narodowej, zachowujący poczucie odrębności na poziomie etnicznym oraz utrzymujący więź ze swym wyznaniem, słabo znający język literacki, ale modlący się po rusku (Rusini)”'; Robert Potocki, Polityka państwa polskiego wobec zagadnienia ukraińskiego w latach 1930–1939, Lublin 2003, wyd. Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, ISBN 83-917615-4-1, s. 45.
  3. ↑ „Liczebność Rusinów, których – poza przywódcami, określającymi się coraz wyraźniej jako Rosjanie, czego dowodzili przez przyjmowanie języka rosyjskiego- uznać należy za zbiorowość etniczną, była znikoma. Na podstawie statystyk wyborczych oraz liczby członków instytucji i stowarzyszeń kulturalnych (Towarzystwo im. Mychajła Kaczkowskiego) oraz gospodarczych (Rewizyjny Związek Ruskich Spółdzielni, Ruskij Rolniczyj Sojuz) pozostających pod wpływami „staroruskimi” można ją szacować na 4 do 8% ogółu populacji ukraińskiej.” Grzegorz Hryciuk Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931–1948, Toruń 2005, Wyd. Adam Marszałek, ISBN 83-7441-121-X, s. 104. „A. Krysiński szacował rzeczywistą liczebność grupy uważającej się za „Rusinów” na 250 tys.” Andrzej Chojnowski, Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921–1939, Wrocław 1979, Wyd. Zakład Narodowy im Ossolińskich, ISBN 83-04-00017-2, s 9. przypis 14.
  4. ↑ Uwzględniany we wszystkich województwach oprócz poleskiego.
  5. ↑ „Metoda, użyta przy badaniu stosunków językowych wśród mniejszości słowiańskich w Małopolsce Wschodniej, była zupełnie inną, inną też będzie dokładność wyników językowych w tej dzielnicy, oczywiście, jeżeli chodzi o ustalenie podziału tych mniejszości na poszczególne grupy, nie zaś o odgraniczenie ich od ludności polskiej. Tutaj, z powodu protestów ludności staroruskiej, odżegnywującej się od nazwy języka „ukraińskiego”, której narzucenie, jako jedynie obowiązującej, mogłoby wpłynąć ujemnie na przebieg akcji spisowej, a więc wyłącznie ze względów technicznych, nie zaś zasadniczych, wprowadzono równolegle oba określenia: „język ukraiński” i „język ruski”, dając jednocześnie obu odłamom ludności możność określenia języka ojczystego nazwą dowolnie wybraną. Uzyskane w obu rubrykach liczby nie zostaną jednak ogłoszone oddzielnie, lecz będą złączone w jedną wspólną pozycję spisową języka ojczystego ukraińskiego (ruskiego), tak jak to zostało dokonane w dopiero co przytoczonem oszacowaniu. Stanie się to dlatego, „że oba wyrazy zostały użyte na oznaczenie jednej i tej samej grupy etnicznej i że za zasadnicze określenie języka tej grupy jest uważane określenie – „ukraiński” (patrz wywiad z p. Dr. Buławskim – „Sprawy Narodowościowe” Nr. 1/1932, s. 6). W ten sposób nastawienie ideologiczne spisu 1931 r. w stosunku do mniejszości słowiańskich w Małopolsce, pomimo uzasadnionej względami natury technicznej różnicy terminologji, zasadniczo nie różni się od nastawienia spisu 1921 oraz wszystkich przedwojennych spisów austrjackich, które, tak jak i spis 1931 r., wychodziły z założenia nierozróżniania podziału tych mniejszości, a mianowicie: podziału językowego w spisach austrjackich, narodowościowego zaś w spisie 1921 r. (…) Zresztą stwierdzenie istnienia w Małopolsce nieistniejącej ani na Ziemiach Wschodnich ani nigdzie poza granicami Rzeczypospolitej odrębnej narodowości lub języka „ruskiego”, czwartego z kolei w Słowiańszczyźnie Wschodniej obok białoruskiego, ukraińskiego i rosyjskiego, nie mogłoby być obecnie naukowo uzasadnione.” Alfons Krysiński, Ludność polska i mniejszości w świetle spisów 1921 i 1931, Warszawa 1933, Instytut Badań Spraw Narodowościowych, Biblioteka Spraw Narodowościowych nr 11, s. 44–46.
  6. ↑ Tylko w województwie poleskim.

Przypisy

  1. ↑ Drugi Powszechny Spis Ludności z dn. 9.XII 1931 r. Mieszkania i gospodarstwa domowe. Ludność, Główny Urząd Statystyczny, 1938, s. 1.
  2. ↑ Na podstawie zeszytu spisu statystycznego – Tablica 10, strona 30 pliku pdf.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Spisy powszechne w Polsce od 1918