Ełk Wąskotorowy

Ełk Wąskotorowy

nr rej. A-847
Dworzec Ełk Wąskotorowy
Państwo	Polska
Miejscowość	Ełk
Lokalizacja	Zatorze
Data otwarcia	1913, 2002
Data zamknięcia	10 czerwca 2001
Poprzednie nazwy	Lyck Kleinbahnhof
Rodzaj	stacja
Dane techniczne
Liczba peronów	2
Liczba krawędzi peronowych	2
Kasy
Linie kolejowe
Ełk Wąskotorowy – Turowo
Położenie na mapie Ełku Ełk Wąskotorowy
Położenie na mapie Polski Ełk Wąskotorowy
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Ełk Wąskotorowy
Położenie na mapie powiatu ełckiego Ełk Wąskotorowy
53°49′35,5″N 22°21′48,1″E/53,826528 22,363361
Multimedia w Wikimedia Commons

Ełk Wąskotorowy – stacja kolejowa wąskotorowa Ełckiej Kolei Wąskotorowej, dawniej styczna dla stacji Ełk kolei normalnotorowej, w Ełku przy ulicy Wąski Tor 1, w powiecie ełckim, w województwie warmińsko-mazurskim, w Polsce. Uruchomiona została 23 października 1913 roku^[1]. Od 1945 roku do 10 czerwca 2001 roku stacja była czynna w ruchu pasażerskim i towarowym pod zarządem PKP, gdzie funkcjonowała Sekcja Ełckiej Kolei Dojazdowej, następnie od maja 2002 roku wyłącznie z ruchem sezonowym turystycznym^[2] pod zarządem MOSiR Ełk, a następnie Muzeum Historycznego w Ełku^[3]. Dwa perony, jeden do obsługi pociągów pasażerskich, drugi dla wystawy taboru^[4][5][6].

Dworzec murowany z roku 1913, składa się z dwóch brył^[7]. Pierwsza mniejsza część służyła kolei do obsługi stacji, były tam m.in.: kasa biletowo-bagażowa, poczekalnia, pomieszczenia dyżurnego ruchu, zawiadowcy stacji^[8].

Druga część piętrowa, podpiwniczona, mieszkalna, początkowo z dwoma, a po przebudowie w latach 50. XX wieku z czterema mieszkaniami^[9].

Budynek wielokrotnie przebudowywany. W latach 1995–2017 w budynku funkcjonowała wystawa poświęcona kolei^{[10][11][12][13]}, Po ostatnim remoncie zakończonym w roku 2018 siedzibę ma tutaj Muzeum Historyczne w Ełku^[14][15], które w całości zajmuje budynek.

• 
  Dworzec przed remontem z roku 2018, od strony torów.
• 
  Dworzec przed remontem z roku 2018, od przejścia podziemnego i torów stycznych.
• 
  Dworzec przed remontem z roku 2018, od strony torów.
• 
  Dworzec przed remontem z roku 2018, poczekalnia.
• 
  Dworzec przed remontem z roku 2018, pomieszczenie dyżurnego ruchu, tablica kluczowa.
• 
  Dworzec po remoncie od strony parkingu.

Budynek z roku 1913. Głównie parterowy, a w części piętrowy, murowany o konstrukcji tzw. muru pruskiego. W skład obiektu wchodziła hala napraw, warsztat mechaniczny^[16], kuźnia^[17], stolarnia, stacja nawęglania^[18], pomieszczenia socjalne, kancelaria i noclegownia. Więźba dachowa drewniana, dach kryty dachówki ceramiczną, wcześniej papą. Obecnie część pomieszczeń ma zmienione przeznaczenie. Budynek wielokrotnie przebudowywany. Ostatnia przebudowa miała miejsce w roku 2011^[19][20].

• 
  Po prawej budynek parowozowni po remoncie z roku 2011.
• 
  Tory i urządzenia przy parowozowni.

Stacja charakteryzuje się rozbudowanym układem torowym. W latach 1950–1951 na ełckiej kolei wąskotorowej zmieniono prześwit toru z 1000 mm na 750. Przy tej okazji zmieniono kilometraż linii kolejowej^[21]. Początek kilometrowania 0,0 znalazł się w osi budynku dworca. Na stacji istniał trójkąt do obracania parowozów^{[22][23][24][16]}, który został częściowo rozebrany. W latach 1989–1992 na całej kolei wąskotorowej została przebudowana nawierzchnia, w tym również częściowo układ torowy na stacji Ełk Wąskotorowy^[25]. Pojawiły się m.in. rampy dla wagonów transporterowych^[26], ruch towarowy przy pomocy tego typu taboru prowadzono od 1992 roku^[25].

• 
• 
  Tor pierwszy, peron.
• 
  Tor o prześwicie 1435 mm, na którym zorganizowana jest wystawa taboru.
• 
  Tor o prześwicie 1435 mm, na którym zorganizowana jest wystawa taboru.
• 

Obecny układ torowy podzielony jest na dwa okręgi nastawcze. W skład pierwszego okręgu wchodzi 12 rozjazdów zwyczajnych (7 lewych i 5 prawych), a w drugim 8 rozjazdów zwyczajnych (3 lewe i 5 prawych). Drugi okręg nastawczy obsługuje parowozownię wraz z okolicznymi budowlami. Rozjazdy wchodzące w drogę przebiegu pociągów zabezpieczone są zamkami trzpieniowymi. Część rozjazdów nie została wymieniona i funkcjonują od początku, są to urządzenia firmy Krupp^[29]. W stacji znajduje się skrzyżowanie toru normalnego i wąskotorowego^[30][31] jednak w wyniku modernizacji stacji Ełk rozebrano tor dojazdowy do stacji Ełk Wąskotorowy, w efekcie czego uniemożliwiono wjazd taboru normalnotorowego.

• magazyn spedycji^[32];
• magazyny;
• rampy;
• stacja paliw (zlikwidowana)^[33];
• żuraw do nawęglania parowozów z roku 1913^[34];
• szalet.

Na stacji funkcjonował skansen pszczelarski i pracownia rzeźby^[35]. Bezpośrednie dojście ze stacji normalnotorowej stanowi monitorowane przejście podziemne.

W ramach projektu finansowanego z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata 2014–2020^[36] utworzony został Park Odkrywców Kolei, w którym zostały zainstalowane urządzenia, pozwalające ukazać zasady fizyki, które wykorzystywane są w pracy kolei wąskotorowej^[37]. Wśród tych urządzeń znajdują się:

• karuzela z przekładniami, górka rozrządu, tłok pneumatyczny, magnetyczne piłki,
• wielokrążek, elektromotywa, silnik parowy, wyścig drezyn,
• huśtawka przegubowa ze sprężyną na łożysku tocznym, magnetyczne obręcze^[38][39].

Uporządkowano także ponad 1 ha terenu stacji, m.in. poprzez likwidację zbędnych budowli i urządzeń^[40].

Całkowita wartość projektu to ponad 4 mln, z czego:

• 3,4 mln zł – (78%) poziom dofinansowania całej inwestycji,
• 791 491,97 – (22%) wkład własny miasta Ełk^[41]

• Ełk Wąskotorowy w Atlasie Kolejowym Polski, Czech i Słowacji – atlaskolejowy.net
• Ełk Wąskotorowy w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl

Ełk Wąskotorowy
Linia Ełk Wąskotorowy – Turowo (0,000 km)
		Mrozy Wielkie odległość: 3,920 km