Eugeniusz Janota

W tym artykule zbadamy szeroki i różnorodny temat Eugeniusz Janota. Od jego początków po dzisiejsze znaczenie – wyruszymy w fascynującą podróż, która pozwoli nam lepiej zrozumieć ten ważny temat. W następnych kilku wierszach przeanalizujemy różne aspekty związane ze Eugeniusz Janota, takie jak jego wpływ na społeczeństwo, jego ewolucję w czasie i możliwe konsekwencje, jakie ma dla przyszłości. Bez wątpienia Eugeniusz Janota to fascynujący temat, który wzbudza zainteresowanie ludzi w każdym wieku i o każdym pochodzeniu, a w tym artykule staramy się zagłębić w jego znaczenie i znaczenie.

Eugeniusz Janota
Ilustracja
Kraj działania

Polska

Data i miejsce urodzenia

31 października 1823
Kęty

Data i miejsce śmierci

17 października 1878
Lwów

Wyznanie

katolicyzm

Prezbiterat

1847

Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach

Eugeniusz Janota (ur. 31 października 1823 w Kętach, zm. 17 października 1878 we Lwowie) – polski animator ruchu turystycznego, germanista, taternik, przyrodnik, badacz folkloru góralskiego, duchowny katolicki, obrońca praw zwierząt.

Życiorys

Studiował filozofię i teologię w Tarnowie, gdzie w roku 1847 otrzymał święcenia kapłańskie. W latach 1847–1848 był wikariuszem w Żywcu. W 1849 został dopuszczony do przewodu doktorskiego na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie 3 listopada 1860 r. uzyskał doktorat na podstawie pracy Przewodnik w wycieczkach na Babią Górę, do Tatr i Pienin (jest to pierwszy polski przewodnik tatrzański)[1]. W latach 1850–1852 uczył w szkole średniej w Cieszynie, a od 1852 roku był nauczycielem w gimnazjum św. Anny w Krakowie, gdzie uczył niemieckiego, polskiego, historii i geografii, początkowo będąc także katechetą w młodszych klasach.

Po raz pierwszy w Tatrach Janota był w roku 1846. Od roku 1856 corocznie organizował wyjazdy z młodzieżą w Tatry. Był jednym ze współzałożycieli Towarzystwa Tatrzańskiego i jednym z głównych autorów jego statutu. Współuczestniczył w pierwszych wejściach m.in. na Świnicę (1867), Wołoszyn, Kozi Wierch (1867), przełęcz Szpara i Granaty (1866). W wyprawach często towarzyszył mu wychowanek Bronisław Gustawicz, późniejszy krajoznawca i przyrodnik. W niektórych wejściach istotną rolę odegrał przewodnik Maciej Sieczka.

Jednym z uczniów Janoty, zasłużonym później dla polskiej turystyki, był Walery Eljasz-Radzikowski. Janota w bardzo istotnym zakresie pomagał Eljaszowi przy pierwszym wydaniu jego przewodnika. Czytał i poprawiał każdy nowo napisany rozdział książki, uzupełniał i dopisywał całe akapity. Był też autorem ostatnich fragmentów tatrzańskiej części przewodnika, traktującej o ochronie zwierząt w górach.

W 1866 roku na łamach „Kłosów” Janota opublikował artykuł pt. Przewodnicy zakopiańscy, zilustrowany rysunkami Walerego Eljasza. Jako jeden z pierwszych podjął w tym artykule problem przewodnictwa tatrzańskiego, dzieląc się z czytelnikami przemyśleniami i zdobytymi doświadczeniami związanymi z tą kwestią[2], m. in. zwracając uwagę, że ...nie każdy Zakopianin, a w ogóle nie każdy Podhalanin, czy to z naszéj, czy to po węgierskiéj stronie, jest dobrym przewodnikiem.[3] W artykule tym zaprezentował również Janota sylwetki zakopiańskich przewodników, którzy jego zdaniem zasługiwali na największy szacunek i rekomendację, a byli to: wspomniany Maciej Sieczka, Szymon Tatar i Jędrzej Wala[2].

Ochrona zwierząt

Wraz z doktorem Maksymilianem Nowickim, profesorem zoologii na uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, zaangażował się w ochronę "zwierząt halnych" w Tatrach – kozic oraz świstaków tatrzańskich. Przeprowadzili wspólnie akcję uświadamiającą wśród miejscowych górali i udało im się część z owych "polowacy" przekonać do swojej akcji, dzięki czemu niektórzy z nich zaangażowali się w ochronę tych dwóch zagrożonych gatunków. Byli twórcami ustawy sejmowej z 19 lipca 1868 roku o ochronie tych zwierząt w Tatrach. Po jej wprowadzeniu obaj inicjatorzy utrzymywali z własnych środków finansowych straż, która dbała o to, aby te przepisy były przestrzegane. Janota był także założycielem oraz pierwszym prezesem Galicyjskiego Towarzystwa Ochrony Zwierząt[4].

Działalność naukowa

Oprócz działalności popularyzującej turystykę zajmował się również badaniami naukowymi. Wykonywał pomiary barometryczne na szczytach gór tatrzańskich, a także mierzył zasięgi występowania krzewów i drzew na różnych wysokościach. Pisał również monografie różnych gatunków zwierząt występujących w Tatrach. W 1871 r. wygrał konkurs na kierownika katedry języka i literatury niemieckiej na Uniwersytecie Lwowskim, gdzie mianowano go profesorem zwyczajnym. Takie stanowisko zdobył jako jedyny Polak w ówczesnej Galicji. Wykładał na uniwersytecie język oraz literaturę niemiecką, a także pisał podręczniki na ten temat.

Jako pierwszy badał muzykę ludową Podhala. Działał także w Komisji Fizjograficznej Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, której podarował własnoręcznie zebrany zielnik złożony z tysiąca kilkuset roślin wraz z opisem. Był także członkiem Towarzystwa Archeologicznego we Lwowie, członkiem Krajowej Rady Szkolnej oraz kilku innych organizacji[4]. Członek korespondent Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego (1868-1878)[5]. Członek założyciel Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika (1873)[6].

Działalność literacka

Współpracował z wieloma czasopismami polskimi '„Przyrodnikiem”', '„Szkołą”' oraz '„Kosmosem”'. Założył także własne pt. Miesięcznik galicyjskiego Towarzystwa Ochrony Zwierząt, które sam redagował.

Był autorem wielu dzieł z dziedziny historii, biologii oraz geografii. Zapisał się w historii polskiej turystyki także jako jeden z pierwszych autorów nowoczesnych przewodników turystycznych w języku polskim – m.in. należy tu wydany 1860 w Krakowie nakładem Juliusza Wildta Przewodnik w wycieczkach na Babią Górę, do Tatr i Pienin, jak również Bardyjów. Historyczno-topograficzny opis miasta i okolicy, przedrukowany z oryginału jeszcze w roku 1991. Napisał następujące dzieła:

Przypisy

  1. ↑ Janota Eugeniusz , z-ne.pl .
  2. ↑ a b Ewa Kolbuszewska. Obraz przewodnika górskiego wliteraturze romantycznej. Część II. „Góry – Literatura – Kultura”. T. 16, s. 63-90, 14 lipca 2023. red. Ewa Grzęda. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. ISSN 2084-4107. 
  3. ↑ Eugeniusz Janota. Przewodnicy zakopiańscy. „Kłosy”. 3 (nr 74), s. 257, 1866. (pol.). 
  4. ↑ a b Eugeniusz Janota. „Tygodnik Illustrowany nr 181”, s. 369–370, 14 czerwca 1879. 
  5. ↑ Provinzial-Handbuch der Königreich Galizien und Lodomerien für das Jahr 1850, s. 560; 1851, s. 625; 1852, s. 610; 1853, s. 618; 1854, s. 634; Handbuch des Lemberger Sttathalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1855, s. 462; 1856, s. 208; 1857, s. 356; 1858, s. 250; 1859, s. 267; 1860, s. 270; 1861, s. 402; 1862, s. 414; 1863, s. 425; 1864, s. 434; 1865, s. 447; 1865, s. 462; Galizisches Provinzial-Hanbuch für das Jahr 1868, s. 808; 1869, s. 532; Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1870, s. 569; 1871, s. 503; 1872, s. 501; 1873, s. 517; 1874, s. 561; 1875, s. 564; 1876, s. 574; 1877, s. 550; 1878, s. 538.
  6. ↑ Eugeniusz Romer, 1875-1899. Dwudziestopięciolecie Polskiego Towarzystwa imienia Kopernika, „Kosmos” 1900, R. 25, s. 268.
  7. ↑ Eugeniusz Janota, „Historyczno-topograficzna wiadomość o wodach lekarskich bardyowskich”, Kraków 1858.
  8. ↑ Eugeniusz Janota, „Wiadomość historyczna i jeograficzna o Żywieccczyźnie”, Gwiazdka Cieszyńska, Cieszyn 1859.
  9. ↑ Eugeniusz Janota, „Bardyjów. Historyczno-topograficzny opis miasta i okolicy”, Rocz. Tow. nauk w Krakowie, Kraków 1861.
  10. ↑ Eugeniusz Janota, „Gramatyka języka niemieckiego”, dwa tomy i trzy wydania, Kraków 1865, 1867 i 1868.

Bibliografia

Linki zewnętrzne