W tym tekście zajmiemy się Głuchołazy, tematem dziś niezwykle istotnym i interesującym. _Var1 przykuł uwagę specjalistów, naukowców i ogółu społeczeństwa ze względu na swój wpływ na różne aspekty życia codziennego. W ciągu ostatnich kilku dekad Głuchołazy doświadczył zauważalnego wzrostu swojego znaczenia, stając się przedmiotem studiów i badań w tak różnorodnych dziedzinach, jak medycyna, technologia, ekonomia i kultura. W tym artykule zagłębimy się w różne aspekty związane z Głuchołazy, badając jego pochodzenie, ewolucję, wpływ i perspektywy na przyszłość. Poprzez szczegółową analizę postaramy się rzucić światło na ten temat, aby lepiej zrozumieć jego zakres i znaczenie we współczesnym społeczeństwie.
miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
Rynek (2017) | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||
Powiat | |||||
Gmina | |||||
Data założenia |
XIII wiek | ||||
Prawa miejskie |
1225 | ||||
Burmistrz |
Paweł Szymkowicz | ||||
Powierzchnia | |||||
Wysokość |
288 m n.p.m. | ||||
Populacja (01.01.2024) • liczba ludności • gęstość |
|||||
Strefa numeracyjna |
77 | ||||
Kod pocztowy |
48-340 | ||||
Tablice rejestracyjne |
ONY | ||||
Położenie na mapie gminy Głuchołazy | |||||
Położenie na mapie Polski | |||||
Położenie na mapie województwa opolskiego | |||||
Położenie na mapie powiatu nyskiego | |||||
50°18′47″N 17°22′27″E/50,313056 17,374167 | |||||
TERC (TERYT) |
1607014 | ||||
SIMC |
0965341 | ||||
Hasło promocyjne: Głuchołazy – dodaj do ulubionych | |||||
Urząd miejski Rynek 1548-340 Głuchołazy | |||||
Strona internetowa | |||||
BIP |
ⓘGłuchołazy (daw. Kozia Szyja, Cygenhals, łac. Capri Collum, niem. Ziegenhals, Bad Ziegenhals[potrzebny przypis], cz. Hlucholazy, śl. Guchołazy, Koziŏszyja, dś. Ziegenhols) – miasto w Polsce położone w województwie opolskim, w powiecie nyskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Głuchołazy. Historycznie leży na Dolnym Śląsku, na styku Gór Opawskich (Sudety) i Przedgórza Głuchołasko-Prudnickiego (Przedgórze Paczkowskie). Przepływa przez nie rzeka Biała Głuchołaska.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa opolskiego.
Według danych na 1 stycznia 2024 miasto było zamieszkane przez 12 621 osób.
W 2018 miastu został nadany tytuł honorowy Miasto Orderu Uśmiechu.
Miasto jest położone w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, tuż przy granicy z Czechami, na pograniczu Gór Opawskich i Przedgórza Głuchołasko-Prudnickiego. Znaczna cześć miasta położona jest na równinnym terenie na wysokości około 288 m n.p.m. Formalnie obszar miasta oprócz zabudowy miejskiej, obejmuje na południu porośnięte lasem północne zbocza Parkowej Góry (Przedniej Kopy). Najwyżej położony punkt w granicach miasta znajduje się na wysokości 455 m n.p.m., tuż poniżej szczytu Przedniej Kopy. Południowa część miasta położona u podnóża i w dolnej części zboczy Góry Parkowej jest częścią leczniczą, wypoczynkową i uzdrowiskową.
Przez miasto przepływa Biała Głuchołaska, po przepłynięciu granicy państwowej tworzy zakola między pagórkami. Na południu miasta, na zboczu Góry Parkowej są dwa rezerwaty przyrody: Nad Białką i Las Bukowy.
Klimatogrami dla Głuchołaz | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
I | II | III | IV | V | VI | VII | VIII | IX | X | XI | XII | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
29
0
-5
|
28
2
-4
|
29
7
-1
|
39
13
3
|
70
18
7
|
84
21
10
|
86
23
11
|
84
22
11
|
51
18
8
|
40
13
4
|
41
7
1
|
35
2
-3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Temperatury w °C Opad całkowity w mm Źródło: climate-data.org | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Wpływ na klimat Głuchołaz ma sąsiedztwo Sudetów z najbliżej położonymi Górami Opawskimi. Średnia temperatura roczna wynosi +7,8 °C. Pokrywa śnieżna występuje od grudnia do kwietnia. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Głuchołaz wynoszą 616 mm, dominują wiatry zachodnie.
Według Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju częściami Głuchołaz są:
W mieście funkcjonują niestandaryzowane nazwy osiedli:
Nazwa Głuchołazy została utworzona od czeskiego określenia hluché lazy (bezpożyteczne czy jałowe pole). Dawna nazwa miasta, Kozia Szyja, pochodziła od krętego biegu rzeki Białej Głuchołaskiej. Jej niemieckim odpowiednikiem było Ziegenhals. Nazwa niemiecka była zapisywana także w zlatynizowanej postaci Caprae Colium. W przeszłości stosowane były też polskie nazwy Złoty Zakątek i Cygenhals.
W 1750 roku polska nazwa Cygenhals wymieniona została przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska.
Polską nazwę miejscowości w formie Koziascyja w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa.
Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946.
Na początku XIII wieku na terenie Śląska i Moraw rozwijała się akcja osiedleńcza biskupa wrocławskiego Wawrzyńca oraz margrabiego morawskiego Władysława I Przemyślidy. Wówczas w rejonie Głuchołaz zostały znalezione złoża złota i założono kopalnie tego metalu. Biskup upoważnił rycerza Witygona do przeprowadzenia akcji kolonizacyjnej w dolinie rzeki Białej Głuchołaskiej w celu zabezpieczenia granic biskupstwa, w wyniku czego założone zostało warowne miasto Głuchołazy. W 1225 miasto zostało lokowane na prawie flamandzkim. Po bitwie pod Legnicą w 1241 przez Głuchołazy i okolice przeszły oddziały Mongołów, „niszcząc wszystko po drodze”. Kościół św. Wawrzyńca po raz pierwszy wzmiankowany był w 1285.
W czasie rejzy husytów na Śląsk, między 16 i 18 marca 1428 opuszczone przez mieszkańców Głuchołazy zostały zniszczone przez husytów w drodze z Prudnika do Nysy. Podczas anarchii feudalnej panującej po wojnach husyckich, Głuchołazy dwukrotnie zagarnęli śląscy i czescy rycerze-zbójcy (1444 i 1445), przy czym dopuszczali się rabunków i gwałtów. Miasto zostało odkupione od napastników przez księcia głogówecko-prudnickiego Bolka V Wołoszka. W latach 1445–1450 Głuchołazy należały do księstwa głogówecko-prudnickiego, następnie odzyskali je biskupi wrocławscy.
W 1460 miasto ucierpiało w wyniku powodzi. Staraniem burmistrza Kirchnera w 1552 w zachodniej części Rynku wzniesiono nowy renesansowy ratusz.
Podczas I wojny śląskiej miasto zostało zajęte przez wojska pruskie. Podczas rokowań pokojowych w 1742 król Fryderyk II Wielki starał się o zapewnienie sobie posiadania miasta jako ważnego punktu strategicznego. W połowie XVIII wieku w mieście wzniesiono obiekty garnizonowe. Do 1755 w Głuchołazach stacjonowała kompania pułku kirasjerów generała Geßlera, którego sztab znajdował się w Prudniku. Od 1818 kontrola celna w Głuchołazach podlegała pod Główny Urząd Celny w Prudniku.
W 1856 fabryka włókiennicza Samuela Fränkla z siedzibą w Prudniku (późniejsze Zakłady Przemysłu Bawełnianego „Frotex”) otworzyła w Głuchołazach swoją filialną tkalnię. W latach 70. XIX wieku chałupnicy z Głuchołaz wchodzili w skład prudnickiej spółki komandytowej, założonej przez Fränkla. 22 maja 1866, w ramach mobilizacji przed wojną prusko-austriacką, na granicę w okolicy Głuchołaz przeniesiono z Prudnika czwarty eskadron oraz sztab 6 Pułku Huzarów im. Hrabiego Goetzena. W 1871 zbudowano bitą szosę z Głuchołaz do Prudnika przez Wierzbiec. Pod koniec XIX wieku z inicjatywy Towarzystwa Promenadowego, wkrótce po otrzymaniu przez miasto statusu uzdrowiska, powstał Park Zdrojowy w Głuchołazach.
10 lipca 1903 roku Głuchołazy i okoliczne miejscowości w wyniku wielodniowych intensywnych opadów deszczu nawiedziła powódź. Miesiąc później, 10 sierpnia, cesarzowa Augusta udała się do Głuchołaz, Jarnołtówka i Prudnika, by dokonać wizji terenów zniszczonych podczas powodzi. Jej wizyta zaowocowała wybudowaniem zapory wodnej w Jarnołtówku.
W lutym 1919 na konferencji paryskiej Czechosłowacja wysunęła roszczenie terytorialne do Głuchołaz.
Od 1919 Głuchołazy należały do nowo utworzonej prowincji Górny Śląsk. Prowincja została zlikwidowana w 1938, a 18 stycznia 1941 utworzono ją ponownie.
Przed rozpoczęciem II wojny światowej w Głuchołazach działał tajny ośrodek niemieckiego wywiadu wojskowego Abwehry. Współpracował z nim m.in. Oskar Schindler.
W styczniu 1945 roku cywilna ludność Głuchołaz została wywieziona na terytorium okupowanej przez Niemców Czechosłowacji. W marcu 1945 do Głuchołaz uciekła część niemieckich mieszkańców wsi w okolicy Prudnika. 19 marca 1945, po zajęciu Prudnika, Armia Czerwona rozpoczęła natarcie na Głuchołazy. Radzieckie czołgi podjechały pod miasto, po czym wycofały się do Wierzbca pod Prudnikiem z powodu braku wsparcia piechoty. Niemcy podciągnęli do Głuchołaz, a następnie do Charbielina, 1 Dywizję Pancerno-Spadochronową Hermann Göring, w ramach planowanego kontruderzenia na Szybowice.
Od 24 marca linia frontu przebiegała wzdłuż rubieży: Biała Nyska – Bodzanów – Głuchołazy, pozostawiając wojska rosyjskie w odległości ok. 3 km na wschód od Głuchołaz, za Nowym Lasem i Charbielinem. Żołnierze mieli rozkaz wysadzania za sobą wszystkich mostów. W ten sposób zniszczony został między innymi most Wiktorii, którym można było najszybciej przejechać na drugą stronę Białej w drodze do Jesionika. 31 marca 1945 245 i 92 Dywizja Strzelecka Armii Czerwonej podjęła ponowną, również nieudaną próbę uderzenia na Głuchołazy. Dopiero 8 maja 1945 (dzień kapitulacji III Rzeszy) atakujący z Prudnika 1278 Pułk Strzelecki przełamał obronę Charbielina, lasu na południe od Wierzbca i Moszczanki, i opanował Głuchołazy. 10 maja 1945 przyjechały tu polskie władze administracyjne. Poza mostami miasto było prawie nie ruszone. Spłonął tylko jeden z budynków przy obecnej ul. Wyszyńskiego, wcześniej jedna bomba spadła na jedną halę przemysłową, powybijane były także okna w kamienicy przy zbiegu obecnych alei Jana Pawła II i ul. Powstańców Śląskich.
Po wyparciu oddziałów niemieckich miasto zostało przejęte przez polską administrację. Wówczas w Głuchołazach i okolicy została osiedlona między innymi część polskich przesiedleńców z Kresów Wschodnich – z Kozowej (dawny powiat brzeżański w województwie tarnopolskim). Niemieckojęzyczna ludność została wysiedlona na zachód.
Na podstawie dekretu PKWN z 31 sierpnia 1944 zostały utworzone miejsca odosobnienia, więzienia i ośrodki pracy przymusowej dla „hitlerowskich zbrodniarzy oraz zdrajców narodu polskiego”. Obóz pracy nr 102 Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło w Głuchołazach.
W lipcu 1945 w Głuchołazach rozlokowano 6 pułk piechoty 2 Dywizji Pancernej. Jesienią 1945 na terenie Głuchołaz została sformowana Graniczna Placówka Kontrolna, którą nadzorowała 48 Komenda Odcinka Prudnik. 28 lutego 1946 w świetlicy MO otwarto pierwsze kino w Głuchołazach.
W 1946 roku wprowadzono urzędowo nazwę Głuchołazy, zastępując poprzednią niemiecką nazwę Ziegenhals.
W maju 1947 roku w ścianę budynku nr 2 wmurowano tablicę pamiątkową ku czci gen. Karola Świerczewskiego.
W 1949 roku przy ul. 15 Grudnia odsłonięto pomnik Armii Radzieckiej i Wojska Polskiego.
W 1978 roku na ówczesnej ul. gen. Świerczewskiego odsłonięto ufundowany przez Izbę Rzemieślniczą głaz z tablicami upamiętniającymi jego postać.
Projekt Orderu Uśmiechu stworzyła w 1967 dziewięciolatka z Głuchołaz – Ewa Chrobak, obecnie Kawaler Orderu Uśmiechu i Sekretarz Międzynarodowej Kapituły Orderu Uśmiechu.
6 lipca 1997 rozpoczęła się powódź tysiąclecia. Głuchołazy były wówczas drugim (po Prudniku) polskim miastem, które zostało zalane. 8 lipca 1997 do Głuchołaz przyleciał helikopterem premier Włodzimierz Cimoszewicz.
W Głuchołazach do 21 grudnia 2007 roku funkcjonowały przejścia graniczne: Głuchołazy-Mikulovice (drogowe), Głuchołazy-Mikulovice (kolejowe), Głuchołazy-Jindřichov ve Slezsku (kolejowe) oraz w bezpośredniej bliskości miasta Konradów-Zlaté Hory (drogowe).
W ramach obchodów 50-lecia istnienia Orderu Uśmiechu Kapituła nadała po raz pierwszy honorowy tytuł Miasta Orderu Uśmiechu dla Głuchołaz. 25 maja 2018 na stadionie w Głuchołazach, 1024 dzieci z głuchołaskich szkół i przedszkoli biło rekord Polski z wpisem do księgi Guinnessa w ułożeniu znaku graficznego Orderu Uśmiechu z okazji jego 50-lecia.
4 lipca 2018 przy ul. Lompy 2, na terenie parku zdrojowego, otwarto 15-metrową tężnię solankową z drewna modrzewiowego, pełniącą zarazem funkcję wieży widokowej.
W 2018 roku Marek Michalak decyzją Rady Miejskiej Głuchołaz otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Głuchołaz (2018).
W czasie powodzi we wrześniu 2024 przepływająca przez Głuchołazy rzeka Biała Głuchołaska wylała, powodując liczne zniszczenia. Zalane zostało centrum miasta. Kostka brukowa położona na Rynku została wyrwana. Uszkodzeniu uległy budynki i infrastruktura drogowa. Nurt rzeki porwał most tymczasowy oraz konstrukcję nowego mostu. Miasto zostało pozbawione prądu, gazu i telefonii stacjonarnej. Według relacji burmistrza, dziesiątki kamienic w mieście zostało podtopionych, a po lewobrzeżnej stronie miasta „z powierzchni zmyte zostały wszystkie sklepy”. W usuwaniu skutków powodzi w Głuchołazach uczestniczyli stacjonujący w Prudniku żołnierze 18 Dywizji Zmechanizowanej oraz żołnierze niemieccy.
Według danych GUS z 30 czerwca 2018, Głuchołazy miały 13735 mieszkańców (10. miejsce w województwie opolskim i 328. w Polsce), powierzchnię 6,83 km² (33. miejsce w województwie opolskim i 726. miejsce w Polsce) i gęstość zaludnienia 2011 os./km².
Mieszkańcy Głuchołaz stanowią około 10% populacji powiatu nyskiego, co stanowi 1,39% populacji województwa opolskiego.
Dane statystyczne dla Głuchołaz zbiera Urząd Statystyczny w Opolu, oddział w Prudniku.
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 13735 | 100 | 7281 | 53 | 6454 | 47 |
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) |
2011 | 1066 | 945 |
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są:
Niektóre zabytki wpisane do gminnej ewidencji zabytków:
Przez Głuchołazy przebiega droga krajowa:
Sieć uzupełniają drogi wojewódzkie:
W mieście są stacje kolejowe:
Dworzec autobusowy w Głuchołazach znajduje się przy ul. Wyszyńskiego.
Transport autobusowy w Głuchołazach obsługiwany był przez PKS Prudnik. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna, w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Głuchołazach i okolicy zajęły się ościenne PKS-y. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu.
1 lipca 2016 roku w mieście uruchomiono bezpłatną komunikacje miejską. W dni powszednie funkcjonuje ona na terenie miasta i przyległych miejscowości Konradów i Bodzanów, natomiast w letnie weekendy wykonuje ona 4 kursy do Jarnołtówka i Pokrzywnej. Kursowanie autobusów przewidziane było pierwotnie do końca 2016 roku, jednakże w związku z pomyślnymi wynikami eksploatacyjnymi, funkcjonowanie komunikacji zostało w kolejnych latach utrzymane. Głuchołaska Bezpłatna Komunikacja Miejska funkcjonuje w oparciu o 28 przystanków autobusowych. W dni robocze kursy wykonywane są w godz. 5.00–21.00, czyli przez 16 godzin, natomiast w dni wolne od pracy przez 8 godzin dziennie. Łączna liczba zaplanowanych do przejechania kilometrów to ponad 59 tys. wozokilometrów.
W mieście i jego pobliżu na granicy z Czechami funkcjonowały: drogowe Przejście graniczne Głuchołazy-Mikulovice, Przejście graniczne Konradów-Zlaté Hory oraz kolejowe Przejście graniczne Głuchołazy-Jindřichov ve Slezsku, Przejście graniczne Głuchołazy-Mikulovice (kolejowe).
W mieście działa:
Głównym podmiotem odpowiedzialnym za sport i rekreację w mieście jest Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji Głuchołazy.
Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. Organem wykonawczym jest burmistrz. W wyborach samorządowych w 2018 na urząd został wybrany Edward Szupryczyński. Siedzibą władz jest Urząd Miejski na Rynku.
Mieszkańcy Głuchołaz wybierają do swojej Rady Miejskiej 11 radnych (11 z 21). Pozostałych 10 radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich gminy Głuchołazy.
Radni Rady Miejskiej VIII kadencji wybrani w wyborach samorządowych w 2018:
Budżet miasta Głuchołaz | ||
---|---|---|
Lp. | Rok | Budżet |
1 | 2009 | 60 mln zł. |
2 | 2010 | 65 mln zł. |
3 | 2011 | 76,5 mln zł. |
4 | 2012 | 66 mln zł. |
5 | 2013 | 65,6 mln zł. |
6 | 2014 | 77,2 mln zł. |
7 | 2015 | 71,4 mln zł. |
8 | 2016 | 84,3 mln zł. |
Miasto | Kraj | Data podpisania umowy |
---|---|---|
Nieder-Olm | Niemcy | 1996 |
Jesionik (Jeseník) | Czechy | 2002 |
Mikulovice | Czechy | |
Zlaté Hory | Czechy | 16 września 2009 |
Kościół św. Wawrzyńca w Głuchołazach został wymieniony w Kanonie Krajoznawczym Polski. Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej i warunkowo w miejscowościach w Parku Krajobrazowym Góry Opawskie, w tym w Głuchołazach. PTTK Prudnik przyznaje również Kolarską Odznakę Turystyczną w „Królestwie Pradziada” za odwiedzenie m.in. Głuchołaz.
13 lipca 2010, w ramach organizowanego w Prudniku VI Europejskiego Tygodnia Turystyki Rowerowej, w którym wzięli udział rowerzyści z całej Europy, przez Głuchołazy prowadziła trasa „Dzień Czeski”.
Przez Głuchołazy prowadzą szlaki turystyczne:
Przez Głuchołazy prowadzą szlaki rowerowe: