Gmina (Polska)
Wygląd
przypnij
ukryj
|
Ten artykuł wymaga uzupełnienia informacji.Artykuł należy uzupełnić o istotne informacje: dodać informacje o gminach przed 1954. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
Gminy w Polsce
Gmina (od niem. Gemeinde – komuna, społeczność) – jednostka podziału administracyjnego w Polsce.
Określenie „gmina” może odnosić się także do innych wspólnot, np. „gmina wyznaniowa” (por.: kahał), „gmina szkolna” itp.
Regulacje prawne
W latach 1954–1972 w miejsce gmin powołano gromady. Od 1990 r. w Polsce gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego. Status samorządu gminnego reguluje w Polsce ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2023 r. poz. 40) obowiązująca od 27 maja 1990 r.
Gmina może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą miejską. W Polsce niektóre gminy wykonują także zadania powiatów (zob. miasto na prawach powiatu).
Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa, dzielnice, osiedla i inne. O ustroju gminy stanowi jej statut.
Organy gminy
- władza uchwałodawcza i kontrolna:
- rada gminy
- komisje stałe i doraźne (powoływane przez radę gminy spośród radnych)
- władza wykonawcza:
W miastach na prawach powiatu funkcjonuje ponadto komisja bezpieczeństwa i porządku. Jest ona oddzielnym organem administracji (niebędącym komisją rady miasta na prawach powiatu), złożonym między innymi z przedstawicieli władz samorządowych.
Zadania gminy
Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym,
niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Zadania te dzieli się na własne – nadane ustawowo i zlecone – przydzielane przez władze państwowe.
Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego (powiat, województwo samorządowe).
Mieszkańcy uczestniczą w sprawowaniu władzy na terenie swojej gminy poprzez głosowanie: w wyborach samorządowych oraz referendum lokalnym lub za pośrednictwem organów gminy.
Gmina realizuje dwa rodzaje zadań: własne i zlecone.
Zadania własne
Są to zadania publiczne wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego, które służą zaspokojeniu potrzeb wspólnoty samorządowej. Mogą one być:
- obowiązkowe – gmina nie może zrezygnować z ich realizacji, musi zapewnić w budżecie środki na ich realizowanie; przyczyna: dążenie do zapewnienia mieszkańcom świadczeń publicznych o charakterze elementarnym;
- fakultatywne – gmina realizuje je w takim zakresie, w jakim jest to możliwe ze względu na środki posiadane w budżecie oraz lokalne potrzeby (samodzielnie na własną odpowiedzialność z własnego budżetu).
Zadania własne obejmują sprawy:
- ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,
- gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
- wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymaniu czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadków komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,
- planowania i finansowania oświetlenia dróg i miejsc publicznych znajdujących się na terenie gminy,
- lokalnego transportu zbiorowego,
- ochrony zdrowia,
- pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,
- gminnego budownictwa mieszkaniowego,
- edukacji publicznej,
- kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
- kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
- targowisk i hal targowych,
- zieleni gminnej i zadrzewień,
- cmentarzy gminnych,
- porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,
- utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
- polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,
- wspierania i upowszechniania idei samorządowej,
- promocji gminy,
- współpracy z organizacjami pozarządowymi,
- współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.
Zadania zlecone
Są to inne zadania publiczne wynikające z uzasadnionych potrzeb państwa ustawowo zlecone do wykonania jednostkom samorządu terytorialnego. Są:
- przekazywane na mocy regulacji ustawowej;
- przekazywane w drodze porozumień między jednostką samorządu terytorialnego a administracją rządową.
Lista gmin
Statystyki
Na terenie Polski 1 stycznia 2021 r. było 2477 gmin trzech rodzajów:
- 1523 gminy wiejskie,
- 652 gminy miejsko-wiejskie,
- 302 gminy miejskie.
Ogółem liczba wsi wynosi ponad 43000, natomiast miast (w gminach miejskich i miejsko-wiejskich łącznie) wynosi (stan z 1 stycznia 2020 r.) 954.
Powierzchnia
(stan 1 stycznia 2007, GUS)
Ogólnie:
Gminy miejskie:
Gminy miejsko-wiejskie:
Gminy wiejskie:
Miasta:
Liczba mieszkańców
(stan 1 stycznia 2007, GUS)
Ogólnie oraz gminy miejskie:
Gminy miejsko-wiejskie:
Gminy wiejskie:
Miasta:
Próby secesji
Na obszarze Polski jest szereg gmin, których części z różnych powodów chcą się usamodzielnić, tworząc oddzielne gminy, np.
- utworzenie gminy o nazwie Miasto Śląskie z obszarów południowych osiedli Mysłowic: Brzezinka, Dziećkowice, Kosztowy, Krasowy, Larysz-Hajdowizna, Morgi i Wesoła (de facto byłaby to reaktywacja odpowiednika dawnej gminy Wesoła z Wesołą).
- utworzenie gminy Majdan Stary z siedzibą w miejscowości Majdan Stary (Majdan Stary, Majdan Nowy, Stary Lipowiec, Nowy Lipowiec, Rogale, Kulasze, część sołectw Zanie i Markowicze) w gminie Księżpol
- utworzenie gminy Łagiewniki z miejscowości Łagiewniki i siedmiu innych sołectw, należących obecnie do Łodzi
Ostatnia zakończona pomyślnie próba secesji dotyczyła gminy Jaśliska w 2010 roku (z gminy Dukla).
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz.U. z 1990 r. nr 16, poz. 95).
- ↑ Ile jest miast, wsi, gmin, powiatów i województw w Polsce? , rozmiar.com .
- ↑ Od 2019 najmniejsze pod względem liczby mieszkańców miasto w Polsce.
- ↑ Szczawa chce samorządowego „rozwodu”. Będzie referendum.
- ↑ Szczawa gminą.
- ↑ Miasto i Gmina Komorów.
- ↑ Interpelacja nr 10830 do ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawie utworzenia nowej gminy Komorów.
- ↑ Wniosek o powołanie nowej gminy złożony.
- ↑ M. Jaksoń: Walczą o gminę (2007).
- ↑ Sołtys Kamyka zapowiada, że będzie się starał o utworzenie nowej gminy z siedzibą w Kamyku.
- ↑ Dorota Steinhagen: Kamyk chce się uniezależnić od Kłobucka. Czy doprowadzi do referendum?. Gazeta.pl Częstochowa . Agora SA, 2013-01-16. . (pol.).
- ↑ BIP miasta i gminy Kłobuck. .
- ↑ Referendum w Mysłowicach: secesjoniści złożyli wniosek u wojewody. Chcą stworzyć nową gminę.
- ↑ Referendum w Mysłowicach:secesjoniści złożyli wniosek, tym razem w Urzędzie Miasta. Chcą nowej gminy.
- ↑ Stowarzyszenie na rzecz utworzenia Gminy w Hucie Dąbrowa. starostwolukow.pl. .
- ↑ Czy powstanie 15 Gmina w naszym Powiecie?
- ↑ Mieszkańcy chcą utworzyć nową gminę, radni nie zgodzili się na referendum.
- ↑ Świerklany i Jankowice jednak osobno?
- ↑ Separacja Jankowic i Świerklan?. . .
- ↑ Utworzenie suwerennej Gminy GRABÓWKA.
- ↑ Radni nie zgodzili się na referendum w sprawie podziału gminy.
- ↑ Supraśl chce zablokować secesję Grabówki.
- ↑ Do sądu o referendum.
- ↑ Ponad 1,6 tys. podpisów za referendum w sprawie utworzenia nowej gminy trafiło na biurko burmistrza Supraśla.
- ↑ Mieszkańcy okolic Łagiewnik zbierają podpisy.
- ↑ Mieszkańcy okolic Łagiewnik zebrali 300 podpisów pod wnioskiem o utworzenie nowej gminy.
Linki zewnętrzne
Kontrola autorytatywna (określenie terytorialnej jednostki administracyjnej danego kraju):
Encyklopedia internetowa: