Iława

Iława
miasto i gmina
Ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

iławski

Data założenia

1305

Prawa miejskie

1305

Burmistrz

Dawid Kopaczewski

Powierzchnia

21,88 km²

Wysokość

100–150 m n.p.m.

Populacja (30.06.2023)
• liczba ludności
• gęstość


32 245
1474 os./km²

Strefa numeracyjna

89

Kod pocztowy

14-200, 14-201, 14-202

Tablice rejestracyjne

NIL

Położenie na mapie powiatu iławskiegoMapa konturowa powiatu iławskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Iława”IławaIława
Położenie na mapie PolskiMapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Iława”IławaIława
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiegoMapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Iława”IławaIława
Ziemia53°35′47″N 19°33′56″E/53,596389 19,565556
TERC (TERYT)

2807011

SIMC

0964650

Urząd miejskiul. Niepodległości 13
14-200 Iława
Strona internetowa
BIP

Iława (niem. Deutsch EylauⓘDeutsch Eylau, prus. Īlawa) – miasto w województwie warmińsko-mazurskim, siedziba powiatu iławskiego. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Iława jest ośrodkiem wypoczynkowym, paraolimpijskim i turystycznym. W lesie pod Iławą znajdują się dwa ośrodki wczasowe Telewizji Polskiej (Sarnówek i Tłokowisko). Z Iławy można dopłynąć do Morza Bałtyckiego poprzez jezioro Jeziorak i unikatowy w skali światowej Kanał Elbląski. Nad jeziorem Silm znajduje się jeden z kilku na świecie ośrodków szkolenia kapitanów żeglugi morskiej i pilotów portowych.

Przed II wojną światową miejscowość nazywana była „Perłą Oberlandu”. Miasto nazywane jest letnią stolicą jazzu tradycyjnego ze względu na najstarszy festiwal tego gatunku muzyki w Europie – Old Jazz Meeting „Złota Tarka”.

W Iławie znajduje się Papieska Kalwaria Pojezierza Iławskiego, której stacje Drogi Krzyżowej w kształcie kajaków upamiętniają dwukrotny pobyt Karola Wojtyły nad Jeziorakiem, po którym przyszły Papież pływał kajakiem z młodzieżą. Iława leży na Drodze św. Jakuba (jednego z najważniejszych chrześcijańskich szlaków pielgrzymkowych na świecie) prowadzącym do katedry Santiago de Compostella w Hiszpanii.

Położenie

Pod względem historycznym Iława położona jest w Prusach Górnych, na obszarze dawnej Pomezanii. Etnograficznie stanowi także część Powiśla.

Według regionalizacji fizycznogeograficznej Polski miasto leży na Równinie Iławskiej, stanowiącej część Pojezierza Iławskiego.

Miasto znajduje się nad Jeziorakiem – najdłuższym jeziorem w Polsce. Przez Iławę przepływają rzeki Iławka i Tynwałd. W obrębie administracyjnym miasta znajduje się największa wyspa śródlądowa w Polsce – Wielka Żuława posiadająca stałe połączenie promowe z miastem.

Iława leży na terenie Zielonych Płuc Polski – obszaru charakteryzującego się czystym powietrzem i różnorodnością systemu przyrodniczego. Od zachodu i północy miasto otacza Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego.

Warunki naturalne

Rozmieszczenie terenów zielonych na terenie Iławy

Iława i okolice leżą na pofałdowanych terenach morenowych i sandrowych, wyróżniających się urozmaiconymi formami rzeźby. W obrębie miasta, na jeziorze Jeziorak (najdłuższe jezioro w Polsce oraz szóste co do wielkości) znajduje się wyspa Wielka Żuława z reliktami staropruskiego grodu. W okolicach miasta, na terenach sandrowych, znajdują się jeziora, głównie rynnowe, otoczone znacznymi kompleksami leśnymi. W samej Iławie oprócz wspomnianego Jezioraka jest jeszcze kilkanaście mniejszych jezior (m.in. Mały Jeziorak, Iławskie, Dół). Jeziora i rzeki Pojezierza Iławskiego tworzą wraz z Kanałem Elbląskim szeroki system żeglugi śródlądowej, łączący okoliczne zbiorniki wodne. Kanał ten umożliwia dopłynięcie z Iławy aż do Morza Bałtyckiego.

W okolicy Iławy znajdują się m.in.:

Toponimia

Najstarsza forma nazwy Iławy to łacińskie Ylavia. Ta właśnie forma pojawiła się na dokumencie lokacyjnym z 1317 roku. W późniejszych dokumentach z 1333 oraz 1334 r. widnieje Ylav, natomiast w dokumencie z 1338 r. odmiana Ylau. W XV w. pojawiły się formy Ylow oraz Ylow Thethonicalis. W latach 1430 i 1438 dokumenty, które wystawił komtur dzierzgoński mówiły o Deutschen Ylaw. W latach 1443, 1457 oraz 1458 miasto nazwano Ylaw, a w 1456 r. przyjęła się forma Ilau, następnie w 1459 r. zmieniono ją na Eylaw. W 1457 r. używa się nazwy Deutze Eylau, a w 1468 r. jej innej formy Dwetsch Eylau. Między XVI a XVII w. występują nazwy Teutschen Eylau, Deutscheneylau oraz Theuto Ilavia. W XVIII w. przyjęto obowiązującą aż do 1933 r. formę Deutsch Eylau. 1 stycznia 1934 r. zmieniono nazwę na Stadt Deutsch Eylau (Stadt – pol. miasto), a od 1945 r. polska nazwa miasta to Iława, którą urzędowo zatwierdzono 19 maja 1946.

Historia

Historia miasta Iława (niem. Deutsch Eylau) sięga roku 1305. W roku tym komtur krzyżacki z Dzierzgonia, Sieghond von Schwarzburg założył na półwyspie jeziora Jeziorak, w miejscu staropruskiej osady, nową osadę i nadał jej prawa miejskie. W 1317 przywilej miejski został odnowiony. W najstarszych dokumentach miasto występuje pod nazwami Ylawia (1317 r.), Ilow themptonikalis (1421 r.), Deutsch Ilow (1404 r.), Deutsch Ylaw (1421 r.), Ylow (1437).

Miasto było siedzibą urzędnika krzyżackiego podlegającego komturowi w Dzierzgoniu. W latach 1362–1363 miasto nawiedziła zaraza hamująca jego rozwój. W powstaniu 1454 r. Iławianie stanęli po stronie Związku Pruskiego dążącego do przejścia Prus spod rządów krzyżackich do polskich. Po przegranej bitwie pod Chojnicami Iława znalazła się w granicach Państwa Krzyżackiego. W wyniku wojny 13-letniej 1454–1466, Iława przez pewien czas znajdowała się w granicach lenna polskiego. W 1513 r. miasto stało się lennem biskupa pomezańskiego, a po jego śmierci w 1522 r. zastawione.

Plan Iławy z 1810 roku Widokówka z 1905 roku. „Pozdrowienia z Iławy!” – panorama miasta z widokiem na Kościół, jezioro Jeziorak, dworzec Iława Miasto, koszary, przystań

W 1520 r. miasto złożyło hołd królowi polskiemu Zygmuntowi Staremu, wkrótce później w 1525 roku Iława znalazła się w rękach Prus Książęcych. Po trwającym ponad wiek spokoju w mieście, podczas wojny polsko-szwedzkiej o ujście Wisły, mimo obrony przez kompanię kapitana Jakoba Morssa, miasto w 1628 roku zostało opanowane przez wojska szwedzkie. Podczas kolejnych wojen, działania wojenne szczęśliwie omijały Iławę. Została ona jedynie zajęta przez wojska brandenburskie. Po traktacie pokojowym w Oliwie w 1660 roku do miasta znów zagościł spokój. W 1706 r. praktycznie większość miasta została strawiona przez pożar. Ocalały jedynie kościół Przemienienia Pańskiego i kilka domów. W 1758 miasto zajmują Rosjanie. W wieku XVIII i XIX miasto stale się rozwijało. W 1860 r. Iława zyskała drogę wodną do Elbląga i Ostródy, a w 1876 roku również linie do Malborka i Gdańska. Wtedy również w Iławie umiejscowiono sąd obwodowy i urząd celny. Początek XX wieku oznaczał dalszy rozwój miasta, wybudowano ratusz (1912 r.), gazownię rozbudowaną w 1901 r. oraz wodociągi miejskie ukończone w 1903 r. W 1920 r. odbył się tu plebiscyt mający zadecydować o przynależności Iławy. Za jej przynależnością do Prus opowiedziało się 95% głosujących. W latach trzydziestych, w wyniku likwidacji bezrobocia poprzez roboty publiczne, w Iławie popularność zyskała partia nazistowska NSDAP. Podczas II wojny światowej w Iławie mieściły się obóz pracy oraz obóz karny dla więźniów ze Sztumu. W 1944 r. zaczęto przygotowania do ewakuacji ludności. 22 stycznia 1945 r. do Iławy wkroczyły II oddziały Frontu Białoruskiego. W wyniku działań wojennych miasto zostało w znacznym stopniu zniszczone. Po wejściu do miasta Sowietów Iława była niszczona, a pozostałe maszyny i inne mienie wywożone do Związku Radzieckiego. W dawnym obozie pracy powstał obóz jeniecki, więźniów wykorzystywano do prac lokalnych, a także wywożono na roboty do Związku Radzieckiego.

Po wojnie Iława w 1945 r. została włączona do Polski, na te tereny zaczęli przybywać urzędnicy i osadnicy polscy. W 1948 r. wywieziono z Iławy większość ludności pochodzenia niemieckiego, pozostałych na tych terenach. Iława była i jest jednym z najbardziej rozwijających się miast w województwie warmińsko-mazurskim. W czasach Polski Ludowej w mieście powstały zakłady przemysłu ziemniaczanego, fabryka podzespołów samochodowych, tartak, zakłady prefabrykatów trzcinowych, betoniarnia, wytwórnia cegły silikatowej i zakłady młynarskie.

W latach 80. XX w. w iławskim zakładzie karnym byli internowani działacze Solidarności, m.in.: Antoni Macierewicz, Bronisław Geremek, Ryszard Kalinowski, Jan Samsonowicz, Tadeusz Syryjczyk, Tadeusz Witkowski.

Architektura

Kościół Przemienienia Pańskiego

Zabytki

Ratusz miejski Jezioro Jeziorak i zabytkowy młyn elektryczny

Podczas ostatniej wojny (a raczej tuż po niej, po wkroczeniu Sowietów) została zniszczona większa część zabudowy ówczesnej Iławy.

Lista zabytków wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych:

Zabytkowy młyn wodny na rzece Iławce

Obiekty historyczne

Neoklasycystyczno-secesyjny pałacyk w Iławie

Demografia

Według danych z 1 stycznia 2009 r. powierzchnia miasta wynosi 21,88 km², lokując miasto na trzeciej pozycji w woj. warmińsko-mazurskim. Jest także piątym pod względem liczby mieszkańców miastem w województwie.

Dane z 30 czerwca 2009:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 32 349 100 16 975 52,2 15 516 47,8
Gęstość zaludnienia
 1485 775,8 709,1

Według danych z 30 czerwca 2008 miasto miało 33 775 mieszkańców.

Gospodarka

W powiecie iławskim jest drugie co do wielkości, najniższe bezrobocie w województwie warmińsko-mazurskim (5,8%) zaraz po powiecie grodzkim Olsztyn (5,1%) – dane na koniec sierpnia 2016 roku. W Iławie znajduje się podstrefa Warmińsko-Mazurskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

Najwięcej jednostek działało w sekcji „handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych włączając motocykle”, a następnie w sekcjach: „budownictwo”, „rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo” (108), „przetwórstwo przemysłowe” (104), „transport i gospodarka magazynowa”.

Wśród przetwórstwa przemysłowego na pierwszej pozycji są podmioty zajmujące się produkcją wyrobów z drewna oraz produkcją mebli, a następnie produkcją metalowych wyrobów gotowych.

Podstawowe gałęzie gospodarki w gminie Iława

Sektory wysokiej szansy Najważniejsze firmy zlokalizowane na terenie gminy (i w bezpośrednim sąsiedztwie)

Transport

Mapa obrazująca sieć dróg, linii kolejowych oraz szlaków wodnych w Iławie Dworzec Iława Główna

Transport drogowy

Miasto stanowi węzeł drogowy województwa warmińsko-mazurskiego. Krzyżują się w nim następujące drogi krajowe i wojewódzkie:

Iławscy przewoźnicy

Transport kolejowy

Iława jest ważnym węzłem kolejowym w Polsce, tylko tu na terenie województwa warmińsko-mazurskiego zatrzymuje się pociąg Pendolino. Miasto posiada połączenia kolejowe z wieloma miastami:

W mieście istnieją dwa dworce kolejowe:

Transport śródlądowy

Oświata

Szkoły podstawowe

Szkoły ponadpodstawowe i ponadgimnazjalne

Zespół Szkół im. Konstytucji 3 Maja

Uczelnie

Szkoły artystyczne

Kultura

Życie kulturalne

Kino-Teatr Pasja

Świętem Miasta jest 11 czerwca, upamiętniający lokację Iławy w 1305 roku.

Większości imprez kulturalnych w mieście patronuje Iławskie Centrum Kultury. Przy ICK działa kinoteatr „Pasja”, w ramach którego działa DKF „Kadr”.

W Iławie działają Miejska Biblioteka Publiczna, a także Powiatowa Biblioteka Pedagogiczna wchodząca w skład Powiatowego Centrum Rozwoju Edukacji w Iławie oraz filia Warmińsko-Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej im. Karola Wojtyły w Elblągu. W mieście znajduje się kilka galerii sztuki.

Festiwale

Muzea

Media lokalne

Prasa lokalna Telewizja Radio Lokalne serwisy internetowe

Iława w kulturze

W 1974 r. na wyspie Wielka Żuława nagrywano film Gniazdo w reżyserii Jana Rybkowskiego, opowiadający o pierwszych latach państwa polskiego. W Iławie i nad Jeziorakiem rozgrywała się akcja dwóch przygód „Pana Samochodzika” – Nowe przygody Pana Samochodzika oraz Pan Samochodzik i złota rękawica autorstwa Zbigniewa Nienackiego. W listopadzie 1995 r. Volker Schlöndorff (twórca m.in. „Blaszanego bębenka”) nakręcił sceny do swojego filmu Król Olch z Johnem Malkovichem w ruinach zamku w Szymbarku (8 km od Iławy). W 1989 roku został nagrany przez TVP film dokumentalny Krwawa Iława o iławskim zakładzie karnym słynącym z buntów, pacyfikacji i samookaleczeń, a także z pobicia internowanych wiosną 1982 roku.

Administracja i polityka

Samorząd

Iława ma status gminy miejskiej. Mieszkańcy Iławy wybierają do swojej Rady Miejskiej 21 radnych. Organem wykonawczym władz jest burmistrz. Siedzibą władz miasta jest Urząd Miasta mieszczący się w miejskim ratuszu przy ul. Niepodległości.

W 2018 burmistrzem miasta został Dawid Kopaczewski.

Miasto jest siedzibą Starostwa powiatu iławskiego. W mieście znajduje się także siedziba wiejskiej gminy Iława.

Mieszkańcy Iławy wybierają posłów na Sejm RP z okręgu wyborczego nr 34 (Elbląg).

Osiedla w Iławie

Podział administracyjny Iławy

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP Cerkiew św. Jana Teologa

Sport i rekreacja

Memoriał Huberta Wagnera 18 sierpnia 2005 r. w hali sportowo-widowiskowej

Iława jest ośrodkiem sportów wodnych. W mieście działa wiele przystani jachtowych, wypożyczalni sprzętu wodnego i rowerów. Miasto posiada stadion sportowy, halę widowiskowo-sportową, basen sportowy (Centrum Rekreacyjno-Sportowe), kręgielnię, tor do ekstremalnej jazdy rowerowej Pumptrack, skatepark, kryte lodowisko, miasteczko ruchu drogowego, 2 plaże strzeżone, 3 boiska Orlik, tor motocrossowo-rowerowo-przeprawowy, strzelnicę leśną, tor wioślarski, pole do mini-golfa, a także kilka siłowni. 18 listopada 1992 roku na Stadionie Miejskim w Iławie odbył się towarzyski mecz piłkarski Polska–Łotwa. W Iławie działa Iławskie Centrum Sportu Turystyki i Rekreacji, które wspiera działalność różnych sekcji sportowych.

Stadion Miejski w Iławie

W mieście istnieje klub sportowy Jeziorak Iława, składający się z kilku sekcji, m.in. piłki nożnej, piłki ręcznej, tenisa stołowego i taekwondo. Ponadto w Iławie istnieją lokalne kluby, instytucje i stowarzyszenia skupiające osoby uprawiające m.in. sztuki walki, wioślarstwo, siatkówkę, tenis ziemny, lekkoatletykę, pływanie, strzelectwo i kolarstwo.

W Iławie działa hufiec Związku Harcerstwa Polskiego. W ramach hufca działają dwie drużyny wielopoziomowe, trzy drużyny wędrowników (16–21 lat), jedna drużyna harcerzy starszych (13–16 lat), cztery drużyny harcerzy (19–13 lat) i cztery drużyny zuchów.

Szlaki turystyczne

Szlaki piesze

Szlaki rowerowe

Szlaki kajakowe

Jabłonki – K. Elbląski – Miłomłyn – K. Iławski – J. Dauby – J. Jeziorak – IŁAWA

Szlaki żeglarskie

Miasta partnerskie

Mapa Europy z zaznaczonymi miastami partnerskimi Iławy
Miasto Państwo Data podpisania umowy
Gargždai  Litwa 30.05.1998
Herborn  Niemcy 21.11.1998
Tholen  Holandia 1.06.1994

Honorowi obywatele Iławy

Zasłużeni obywatele Iławy

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 czerwca 2023 , stat.gov.pl  .
  2. ↑ Prūsas tāutaskarti , prusaspira.org  .
  3. ↑ eholiday.pl.
  4. ↑ Tłokowisko Ośrodek Wypoczynkowy Telewizja Polska S.A.|Siemiany.
  5. ↑ Iława – najlepsze atrakcje – Polskie Szlaki , polskieszlaki.pl   (pol.).
  6. ↑ Szkoła Kapitanów na jeziorze Slim pod Iławą – Moje Mazury , mojemazury.pl  .
  7. ↑ Iława na starych pocztówkach – Moje Mazury , mojemazury.pl  .
  8. ↑ Edupedia – Iława (Słownik nazw geograficznych).
  9. ↑ Poświęcenie stacji Drogi Krzyżowej, 10.08.2018 Iława.
  10. ↑ Jerzy Skibiński: Starostwa dziedziczne Prus Książęcych w XVII i XVIII wieku. Studium z dziejów przeobrażeń społeczno-ustrojowych. Wydawnictwo „Pojezierze”, Olsztyn 1972, s. 44.
  11. ↑ Wojciech Zawadzki: M. Józefczyk, Z dziejów religijnych Pomezanii w XVII wieku, Tom I. Synteza dziejów, Malbork 2012, s. 404; Tom II. Źródła do dziejów XVII-wiecznej Pomezanii, Malbork 2013, s. 501 – recenzja, w: „Studia Elbląskie”, t. XV, red. nacz. Stefan Ewertowski. Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Elbląskiej, Elbląg 2014, s. 439. ISSN 1507-9058
  12. ↑ Mały słownik historii Polski, red. nacz. Tadeusz Łepkowski. Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Warszawa 1964, wyd. III, s. 269.
  13. ↑ Regiony fizycznogeograficzne Polski po zmianach z 2018 r. , warmaz.pl  .
  14. ↑ Jeziorak najdłuższe Jezioro w Polsce.
  15. ↑ GC6G220 #Rzeka Tynwałd# (Traditional Cache) in Warmińsko-Mazurskie, Poland created by Palin1992@ , geocaching.com   (ang.).
  16. ↑ Iława: Wielka Żuława – największa śródlądowa wyspa w Polsce – Moje Mazury.
  17. ↑ Prom na wyspę Wielka Żuława, Chodkiewicza Jana Karola, hetm. 14-202 – Prom, numer telefonu , mapa.targeo.pl   (pol.).
  18. ↑ Mazury Travel – Portal Warmii i Mazur W-M ROT – Rekreacja: Iława , mazurytravel.com.pl   (pol.).
  19. ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
  20. ↑ Kadrinazi , kadrinazi.blogspot.com   (pol.).
  21. ↑ Iława na starych pocztówkach – Moje Mazury.
  22. ↑ castleofpoland.pl.
  23. ↑ Jan Bałdowski „Warmia i Mazury, mały przewodnik” Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 98.
  24. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie , Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 62  .
  25. ↑ Z OSTATNIEJ CHWILI W IŁAWIE: Płonie stary młyn! , www.infoilawa.pl   (pol.).
  26. ↑ 2009 r.. „Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym”, 2009-08-20. Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. brak numeru strony
  27. ↑ Bank Danych Regionalnych – Strona główna. GUS. . (pol.).
  28. ↑ Iława w liczbach , Polska w liczbach  , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  29. ↑ Gmina Iława, o gminie, 25 stycznia 2020 .brak strony (książka)
  30. ↑ Stopa bezrobocia w województwie warmińsko-mazurskim w 2016 r.. ilawa.praca.gov.pl. .
  31. ↑ PKS Iława. pks-ilawa.pl. .
  32. ↑ Zakład Komunikacji Miejskiej Sp. z.o.o. w Iławie – Strona główna , zkm.ilawa.pl  .strona główna serwisu
  33. ↑ Wyborcza.pl , olsztyn.wyborcza.pl  .
  34. ↑ Rejs tramwajem wodnym „Ilavia”. polskaatrakcyjna.pl. . .
  35. ↑ Żegluga Ostródzko-Elbląska , zegluga.com.pl  .
  36. ↑ Prom na wyspę Wielka Żuława. mapa.targeo.pl. .
  37. ↑ § 4. Statut Miasta Iławy (Dz. Urz. Woj. Warmińsko-Mazurskiego z 2003 r., Nr 81, poz. 1176).
  38. ↑ Iławskie Centrum Kultury. ickilawa.pl. .
  39. ↑ Pasja (Iława). audiowizualni.pl. . .
  40. ↑ Miejska Biblioteka Publiczna w Iławie. biblioteka.ilawa.pl. .
  41. ↑ Powiatowa Biblioteka Pedagogiczna. pcre.ilawa.pl. .
  42. ↑ a b Atrakcje Iławy. it-ilawa.pl. .
  43. ↑ a b c Imprezy w Iławie. portal.abczdrowie.pl. .
  44. ↑ W rytmie jazzu. polskaniezwykła.pl. .
  45. ↑ Jeziorak Szanty. szantymaniak.pl. .
  46. ↑ Tegoroczna Iławska Fama Rock Festiwal w nowej formule. ilawa.wm.pl, 2016-04-02. .
  47. ↑ Iława. Druga odsłona młodzieżowej imprezy PARK JAM. infoilawa.pl, 2016-04-27. .
  48. ↑ Atrakcje Iławy , it-ilawa.pl   (pol.).
  49. ↑ Iława. Powstaje muzeum wojskowości i motoryzacji z torem taktycznym , infoilawa.pl   (pol.).
  50. ↑ Po kolejnym spotkaniu w sprawie iławskiego muzeum. Mamy pierwsze informacje o kosztach , infoilawa.pl .
  51. ↑ Panorama Regionu. encyklopedia.warmia.mazury.pl. .
  52. ↑ Powiat iławski miesięcznik regionalny. polskaprasa.cba.pl. . .
  53. ↑ Biuletyn Uroczysko. parkikrajobrazowewarmiimazur.pl. .
  54. ↑ Jak w Iławie „Gniazdo” kręcili – wystawa fotograficzna – Moje Mazury , mojemazury.pl  .
  55. ↑ Nowe przygody Pana Samochodzika – Zbigniew Nienacki (231046) – Lubimyczytać.pl , lubimyczytac.pl   (pol.).
  56. ↑ Król Olch (1996) – Filmweb , filmweb.pl   (pol.).
  57. ↑ Krwawa Iława. filmpolski.pl. .
  58. ↑ Miasto Iława , Miasto Iława   (pol.).
  59. ↑ Dawid Kopaczewski – burmistrz kadencji 2018–2023 w: Iława , portalsamorzadowy.pl   (pol.).
  60. ↑ Parafie – Diecezja Elbląska. diecezja.elbląg.pl. .
  61. ↑ Parafia greckokatolicka pw. św. Jana Apostoła. cerkiew.nazwa.pl. .
  62. ↑ Zbory , baptysci.pl  .
  63. ↑ Iława. metodyści.pl. . .
  64. ↑ Ewangelicy w Iławie. ostroda.luteranie.pl. .
  65. ↑ Zbór Betezda. kz.pl. . .
  66. ↑ Adresy Kościołów (miejsca nabożeństw). adwentysci.org.pl. .
  67. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org  .
  68. ↑ 18.11.1992 – Polska vs Łotwa – mecz towarzyski. hppn.pl. .
  69. ↑ Iławskie Targi Sportu. osrodek.ilawa.pl. .
  70. ↑ Związek Harcerstwa Polskiego , ilawa.zhp.pl  .
  71. ↑ Aleje i szlaki piesze. it-ilawa.pl. . .
  72. ↑ Aleje i szlaki rowerowe. it-ilawa.pl. . .
  73. ↑ a b Pojezierze Iławskie. Szlaki. Makroregion płn.-wsch. Polski , pojezierzeilawskie.pl   (pol.).
  74. ↑ Honorowi obywatele Iławy. infoilawa.pl. .
  75. ↑ Zasłużeni dla Iławy. Zaszczytne grono znów się powiększa i to dość znacznie. infoilawa.pl, 2015-08-21. .
  76. ↑ Prof. Bronisław Jastrzębski odebrał statuetkę „Honorowego Obywatela Iławy”. infoilawa.pl, 2016-09-27. .

Linki zewnętrzne

Miasta województwa warmińsko-mazurskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa warmińsko-mazurskiego

Powiat iławski
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Gmina Iława

Siedziba gminy: Iława

Wsie
Kolonie
Osady
Osady leśne
Części wsi

Herb Gminy Iława

Powiat suski (1945–1958)
Przynależność wojewódzka
Miasta (do 1958 →)
Gminy wiejskie (1945–54)
Gromady
(1954–58 →)
Powiat iławski (1959–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta (← od 1959)
Gromady
(1959-72)
Gminy wiejskie (1973-75)
Kontrola autorytatywna (gmina miejska):Encyklopedia internetowa: