Języki satem

Wygląd przypnij ukryj
Romańskie Germańskie Grecki Bałtyckie Słowiańskie Irańskie Indyj
skie Celt. Alb. Arm.
Podział współczesnych języków indoeuropejskich
na grupy kentum/satem
Języki kentum i satem na początku I tysiąclecia n.e. Kolor niebieski – języki kentum, czerwony – języki satem. Ciemnoczerwonym kolorem zaznaczono hipotetyczne centrum palatalizacji indoeuropejskiej.

Języki satem, języki satemowe (od słowa satem „sto” w awestyjskim) – grupa języków indoeuropejskich, w których palatalizacja indoeuropejska zmieniła miękkie w , niekiedy też w (sanskryt) lub (bałtyckie).

Należą do niej języki słowiańskie (w tym polski), języki bałtyckie, języki indoaryjskie, języki irańskie, języki nuristańskie, język ormiański i język albański.

Ponieważ innowacja satemowa zaszła jeszcze przed ostatecznym rozdzieleniem się powyższych grup językowych, część językoznawców uważa, że stanowią one – w odróżnieniu od języków kentumowych – grupę genetyczną. Języki kentumowe nazywa się peryferyjnymi, a satemowe centralnymi (zobacz mapka obok).

Przykładem różnicy pomiędzy językami satemowymi a kentumowymi jest polskie słowo „serce”. Pochodzi ono bezpośrednio od prasłowiańskiego rdzenia srd- (z r sonantycznym), który z kolei wywodzi się z praindoeuropejskiego k’rd (również z r sylabotwórczym), w łacinie poświadczonego w wyrazie cor, cordis („serce”).

W nowszej indoeuropeistyce zamiast dwóch grup, satemowej i kentumowej, wprowadza się podział na języki wschodnie i zachodnie.

Przypisy

  1. ↑ Józef Reczek: Pochodzenie języka polskiego, w: Encyklopedia wiedzy o języku polskim pod redakcją Stanisława Urbańczyka. Wrocław: Ossolineum, 1978, s. 246.
  2. ↑ Winfred P.W.P. Lehmann Winfred P.W.P., Historical Linguistics: An Introduction, wyd. 3, Abingdon–New York: Routledge, 1992, s. 73, DOI: 10.4324/9780203416433, ISBN 0-415-07242-5, ISBN 0-415-07243-3, ISBN 978-0-203-41643-3, ISBN 978-1-136-90216-1, OCLC 842264673   (ang.).
  3. ↑ a b c d Agnieszka Krygier-Łączkowska: Europejczycy, Słowianie, Polacy. Na czym polega pokrewieństwo językowe? (propozycja rozdziału podręcznika do nauczania treści historycznojęzykowych na studiach I stopnia). kwartjez.amu.edu.pl, 2011. s. 103. . (pol.).
  4. ↑ Andrzej Pisowicz: Gramatyka ormiańska. Grabar. Aszharabar. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2014, s. 31. ISBN 83-7188-489-3.
  5. ↑ Zbigniew Gołąb, Adam Heinz, Kazimierz Polański: Słownik terminologii jezykoznawczej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968, s. 506.
  6. ↑ Indo-European languages - Characteristic developments of Indo-European languages, Encyclopædia Britannica   (ang.).
  7. ↑ G.S.G.S. Lowman G.S.G.S., The Phonetics of Albanian, „Language”, 8 (4), 1932, s. 271–293, DOI: 10.2307/408833, ISSN 0097-8507, OCLC 5548050876, JSTOR: 408833  (ang.).
  8. ↑ a b satemové jazyky, JozefJ. Mistrík JozefJ., Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratislava: Obzor, 1993, s. 376, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758  (słow.).
  9. ↑ Leszek Bednarczuk: Początki i pogranicza polszczyzny. Kraków: LEXIS, 2018, s. 23. ISBN 978-83-89425-96-6.

Linki zewnętrzne

Encyklopedia internetowa (grupa językowa):