Jankiel Gutsztadt

Obecnie Jankiel Gutsztadt to temat, który przyciąga uwagę wielu ludzi na całym świecie. Od wpływu na społeczeństwo po reperkusje na poziomie osobistym, Jankiel Gutsztadt to temat, który nie pozostawia nikogo obojętnym. W całej historii Jankiel Gutsztadt był przedmiotem debat i kontrowersji, wywołując mieszane opinie i mieszane emocje. W tym artykule zbadamy różne aspekty Jankiel Gutsztadt, od jego powstania po dzisiejszą ewolucję, w celu zapewnienia kompleksowego spojrzenia na ten temat, który jest dziś tak istotny.

Jankiel Gutsztadt
Data i miejsce urodzenia

15 października 1817
Drobin

Data i miejsce śmierci

11 sierpnia 1890
Łódź

Miejsce spoczynku

Stary cmentarz żydowski w Łodzi

Zawód, zajęcie

kupiec, księgarz

Jankiel Gutsztadt (ur. 15 października 1817 w Drobinie[a] w powiecie płockim, zm. 11 sierpnia 1890[b] w Łodzi) – polski kupiec pochodzenia żydowskiego, właściciel pierwszej księgarni w Łodzi.

Syn Lejzora i Frajdy z Wiłkowiczów.

W latach 30. XIX w. prawdopodobnie mieszkał w Uniejowie, skąd przeniósł się do Łodzi i na Starym Mieście – prawdopodobnie od 1848 r. a z pewnością w 1855 r.[1] – prowadził przy ul. Nowomiejskiej sklep z wyrobami włókienniczymi (w którym sprzedawał książki w języku jidysz, polskim i niemieckim na podstawie zezwolenia z 1848 r.) powoli przekształcany w księgarnię. Była to prawdopodobnie pierwsza księgarnia w Łodzi. Księgarnia miała również dział antykwaryczny i wypożyczalnię książek i wkrótce została przeniesiona na ul. Piotrkowską 75. Jak informował w 1850 r. Prezydent m. Łodzi Franciszek Traeger była „od rządu upoważniona" i posiadała dzieła klasyczne „i do czytania" w liczbie 310[2].

Był prawdopodobnie właścicielem domu przy ul. Wschodniej[3] i członkiem Zgromadzenia Kupców m. Łodzi, wpisanym do ksiąg 9 maja 1854 r. jako kupiec mający 1500 rubli majątku.

Widocznie księgarnia nie przynosiła dochodów[4], bo w 1858 r. została zlikwidowana a jej właściciel zbankrutował. W 1860 r., gdy zajęto mu ruchomości, wśród przedmiotów, które pozostały, spis wykazał 825 „książek do czytania polskich i niemieckich mocno zużytych", zapewne pozostałość po wypożyczalni lub dziale antykwarycznym. W 1863 r. został osadzony w łęczyckim więzieniu, prawdopodobnie jako niewypłacalny dłużnik.

Zmarł w 1890 r. w Łodzi w wieku 73 lata[c] i został pochowany na starym cmentarzu żydowskim przy ul. Wesołej.

Żonaty z Chają Koziebrodek (ur. 25 maja 1817 r.) i po raz wtóry z Libą Ruchlą (1819–1892) z Kochanowskich, miał siedmioro dzieci, w tym synów: Abrama (ur. 1841) i Moszka (Mośka) Nutę (ur. 1837), ojca znanych w Łodzi właścicieli drukarni: Abrama Majera (1853–1924) i Lajzera (1857–1939) Gutsztadów. Obaj zostali pochowani na nowym cmentarzu żydowskim przy ul. Brackiej w Łodzi.

Uwagi

  1. ↑ Janina Jaworska raczej niewłaściwie podaje ok. 1812 w miejscowości Radzinowa k. Płocka
  2. ↑ Janina Jaworska raczej niewłaściwie podaje 1868 r.
  3. ↑ Janina Jaworska raczej niewłaściwie podaje 56 lat, przyjmując że zmarł w 1868 r.

Przypisy

  1. ↑ Jacek Strzałkowski, Drukarnie i księgarnie w Łodzi do 1944 roku, Łódź 1994 s. 65
  2. ↑ Początki rozwoju kapitalistycznego miasta Łodzi opr. Anna Rynkowska, Warszawa 1960, s. 434-435, nr 272,273
  3. ↑ Andrzej Kempa, Marek Szukalak Żydzi dawnej Łodzi... s. 42
  4. ↑ zapewne, dlatego że ludność żydowska mieszkająca na Starym Mieście była nieliczna. Wiesław Puś w pracy Warunki i czynniki rozwoju Łodzi w: Dzieje Żydów w Łodzi 1820-1944, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego Łódź 1991, ISBN 83-7016-571-0, na s. 15 podaje że w 1865 r. na ogólną liczbę 32 427 stałych mieszkańców miasta odsetek Żydów wynosił 21,1% czyli niespełna 6850 osób

Bibliografia

  • Andrzej Kempa, Marek Szukalak Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny Żydów łódzkich i z Łodzią związanych. Tom III od A do Z, Oficyna Bibliofilów, Łódź 2003, s. 42, ISBN 83-87522-62-7
  • Janina Jaworska, Gutsztadt Jankiel Słownik pracowników książki polskiej, Warszawa-Łódź 1972 s. 308,
  • Jacek Strzałkowski, Drukarnie i księgarnie w Łodzi do 1944 roku, Łódź 1994 s. 65
  • Roman Kaczmarek, Od Jankiela do Cezara, „Głos Robotniczy” Łódź 1960, nr 222, 17 września,
  • Izaak Kersz, Szkice z dziejów Gminy Żydowskiej oraz cmentarza w Łodzi, Łódź 1999, s. 11, 34,
  • Wiesław Puś, Żydzi w Łodzi w latach zaborów 1793-1914, Łódź 2001, s. 108, 158,
  • Marek Szukalak, Miasto lodzermenschów, Łódź 1990 s. 14.