Janusz Wilhelmi

W tym artykule chcemy zbadać i przeanalizować wpływ, jaki Janusz Wilhelmi wywarł na różne aspekty społeczeństwa. Od momentu powstania Janusz Wilhelmi budzi duże zainteresowanie i kontrowersje, wywołując debaty w różnych obszarach. W tym sensie istotne jest zbadanie różnych punktów widzenia istniejących wokół Janusz Wilhelmi, a także jego wpływu w tak różnorodnych dziedzinach, jak polityka, kultura, technologia i ekonomia. Podobnie proponujemy zbadanie, w jaki sposób Janusz Wilhelmi zdołał pozycjonować się jako zjawisko, które naznaczyło się przed i po, tworząc trendy i innowacje, które zmieniły sposób, w jaki postrzegamy otaczający nas świat i podchodzimy do niego.

Janusz Wilhelmi
Data i miejsce urodzenia

14 listopada 1927
Warszawa

Data i miejsce śmierci

16 marca 1978
Gabare pod Białą Slatiną

kierownik Ministerstwa kultury i sztuki
Okres

od 26 stycznia 1978
do 16 marca 1978

Poprzednik

Józef Tejchma

Następca

Jan Mietkowski

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Grób Janusza Wilhelmiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, 22 lipca 2008

Janusz Wilhelmi (ur. 14 listopada 1927 w Warszawie, zm. 16 marca 1978 w Gabare pod Białą Slatiną w katastrofie lotniczej) – polski krytyk literacki, publicysta dziennikarz, polityk komunistyczny, w 1978 kierownik Ministerstwa Kultury i Sztuki.

Życiorys

Urodził się 14 listopada 1927 w Warszawie jako syn Henryka i Marii[1][2]. Jako żołnierz Armii Krajowej w stopniu starszego strzelca uczestniczył w powstaniu warszawskim w 1944, po upadku którego został wzięty przez Niemców do niewoli[1][2].

W 1951 ukończył studia filologii polskiej na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego z tytułem magistra[3][1]. W czasach studiów był bliskim przyjacielem opozycjonistów Jana Józefa Lipskiego i Janusza Szpotańskiego, którzy po jego nawróceniu na marksizm zerwali z nim kontakty[4].

Od 1948 do 1957 pracował w Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik”, gdzie był kierownikiem działu[1]. Od 1951 do 1954 był starszym asystentem w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk[1]. Od 1957 do 1958 był zastępcą redaktora naczelnego „Nowin Literackich i Wydawniczych”[3][1]. Od 1958 do 1963 był publicystą „Trybuny Ludu”[3][1]. Od 1960 do 1963 był kierownikiem działu „Nowej Kultury”[3][1]. Od 1963 do 1973 był redaktorem naczelnym „Kultury”[1][3] (tygodnika społeczno-literackiego powstałego z połączenia zlikwidowanych pism „Nowa Kultura” i „Przegląd Kulturalny”). Od 1962 do 1975 był dyrektorem generalnym ds. artystycznych Komitetu do Spraw Radia i Telewizji, gdzie pełnił też funkcję zastępcy przewodniczącego od stycznia 1976 do maja 1977[3][1]. Był szefem Komitetu Kinematografii PRL[2].

Od 1960 należał do PZPR[1]. Był delegatem na VI, VII Zjazd PZPR[1]. Od 11 grudnia 1971 do końca życia był członkiem Prezydium Centralnej Komisji Rewizyjnej PZPR[3][1]. W latach 70. wchodził w skład Rady Redakcyjnej organu teoretycznego i politycznego KC PZPR Nowe Drogi[5]. Od maja 1977 w randze podsekretarza stanu był zastępcą kierownika (wiceministrem) ministerstwa kultury i sztuki w rządzie Piotra Jaroszewicza (ministrem był wtedy Józef Tejchma), a następnie – od 26 stycznia 1978 do śmierci – wiceministrem i krótkotrwałym kierownikiem tego resortu[3][1]. Rozważano jego nominację na stanowisko ministra, co – wbrew późniejszym spekulacjom – nie było do końca przesądzone[6].

Był żonaty z Reginą Krystyną Wilhelmi z domu Lech (1923-2007). Zginął 16 marca 1978 w katastrofie lotniczej w Bułgarii[3][1][7]. Został pochowany z honorami 21 marca 1978 w Alei Zasłużonych na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera B4-tuje-14)[8]. Premier Piotr Jaroszewicz wygłosił przemówienie pożegnalne oraz odznaczył trumnę przyznanym pośmiertnie Januszowi Wilhelmiemu przez Radę Państwa Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[9].

Oceniany negatywnie przez środowisko filmowców ze względu na utrudnianie twórczości i wtłaczanie jej w ramy ideologii partyjnej[10]. Działał m.in. przeciwko Andrzejowi Wajdzie. Wsławił się wydaniem polecenia o zatrzymaniu realizacji filmu Andrzeja Żuławskiego pt. Na srebrnym globie[11] oraz próbie zniszczenia wszystkich negatywów (film był zrealizowany w ponad 3/4 zaplanowanych zdjęć). Na skutek jego polecenia popularny serial „Wojna domowa” nie doczekał się planowanej kontynuacji[12].

Jego osoba była pierwowzorem postaci Wilhelma Eneya[a] w powieści Głos Pana Stanisława Lema[14].

Odznaczenia

Uwagi

  1. ↑ Wilhelm Eney – Wilhelmini, jak wg Mieczysława Rakowskiego nazwisko wiceministra kultury przekręcał Władysław Gomułka[13].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Dane osoby z katalogu kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL. Janusz Wilhelmi. katalog.bip.ipn.gov.pl. .
  2. ↑ a b c Powstańcze biogramy. Janusz Wilhelmi. 1944.pl. .
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l Janusz Wilhelmi. Nekrologi. „Nowiny”. Nr 63, s. 2, 18-19 marca 1978. 
  4. ↑ Magdalena Grochowska, Jan Józef, ambasador marzeń Gazeta Wyborcza, 08.09.2001.
  5. ↑ „Nowe Drogi” nr 3/1978, s. 2.
  6. ↑ Andrzej Werblan, Janusza Rolickiego o Januszu Wilhelmim fantazje, Przegląd, 2003-07-06, nr 27/2003.
  7. ↑ Jakub Zimoch. Tajemnicza katastrofa w Gabare i strącone marzenia kolarzy. „Polska The Times”. 2016 (2016-06-19). Polska Press Sp. z o.o.. ISSN 1898-3081. 
  8. ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze
  9. ↑ "Pogrzeb Janusza Wilhelmiego" "Trybuna Robotnicza", nr 66 (10.547), 22 marca 1978, s. 1-2
  10. ↑ Andrzej Krajewski, Między współpracą a oporem: twórcy kultury wobec systemu politycznego PRL (1975-1980), Warszawa 2004. s. 36.
  11. ↑ Krajewski Andrzej, op. cit. s. 59.
  12. ↑ "Wojna domowa": O dorastaniu i problemach rodziców. interia.pl . 2020-10-22. . (pol.).
  13. ↑ Wojciech Orliński: Lem. Życie nie z tej Ziemi. Warszawa: Agora, 2017, s. 289. ISBN 978-83-8049-552-4.
  14. ↑ Stanisław Lem, Sławomir Mrożek: Listy 1956–1978. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2011 `, s. 685. ISBN 978-83-08-04730-9.
  15. ↑ Wręczenie jubileuszowych medali leninowskich, „Życie Warszawy”, nr 139, 12 czerwca 1970, s. 4.
  16. ↑ Pośmiertna nagroda dziennikarska dla J. Wilhelmiego. „Nowiny”. Nr 64, s. 1, 20 marca 1978.