Justyn Męczennik

Święty
Justyn Męczennik

Ἰουστῖνος ὁ Μάρτυρ

męczennik Szukający drogocennej perły
Justyn Męczennik na ilustracji pochodzącej z 1584 roku.
Data i miejsce urodzenia	ok. 100 Flawii Neapolis
Data i miejsce śmierci	ok. 165 Rzym
Czczony przez	Kościół katolicki Cerkiew prawosławną
Wspomnienie	1 czerwca (kat.) 14 czerwca (praw. według kal. greg.)
Atrybuty	księga, krzyż[1]
Patron	filozofów
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Justyn Męczennik, Justyn Filozof, Święty Justyn, gr. Ἰουστῖνος ὁ Μάρτυρ, łac. Iustinus philosophus, cs. Muczenik Iustin Fiłosof (ur. ok. 100 we Flawii Neapolis w Palestynie, zm. ścięty mieczem między 163 a 167 w Rzymie) – filozof i apologeta^[2] tworzący w języku greckim. Wyznawał poglądy millenarystyczne. Zaliczony został do najstarszych pisarzy starochrześcijańskich, męczennik, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego.

Najwięcej informacji na temat Justyna Męczennika pochodzi z jego własnych pism. On też jako miejsce swojego pochodzenia podaje Flavia Neapolis (dawne Sychem, współczesne Nablus) w Palestynie. Miasto to zostało założone przez Wespazjana w 72 r. n.e. jako kolonia, po uprzednim zrównaniu go z ziemią podczas powstania żydowskiego. Nazywa siebie Samarytaninem, ale jego ojciec był Grekiem lub Rzymianinem, wychowywany był w wierze pogańskiej.

Zakłada się, że pochodził z zamożniejszej rodziny, co umożliwiło mu studiowanie filozofii. Podczas studiów zetknął się pierwszy raz z chrześcijaństwem, które po pewnym czasie sam przyjął (ok. 130). Swoje nawrócenie opisuje w dziele: Dialog z Żydem Tryfonem, który to lokalizuje w Efezie, gdzie prawdopodobnie nastąpiło jego nawrócenie.

Przemierzając następnie liczne kraje osiada w Rzymie, gdzie rozpoczyna pracę nauczyciela w założonej przez siebie bezpłatnej szkole. Jego uczniem był m.in. Tacjan Syryjczyk, który jednak później, po śmierci mistrza, odszedł od jedności z Kościołem, propagując poglądy enkratyckie.

Około 165 r. Justyn, po donosie prawdopodobnie swego wieloletniego wroga Krescenesa, oskarżony o to, że jest chrześcijaninem, wraz z sześcioma swoimi uczniami stanął przed sądem prefekta Rzymu Juniusa Rustyka. Śmierć poniósł przez ścięcie mieczem.

Jest autorem koncepcji Objawienia, która dostrzega w przed i poza-chrześcijańskich naukach filozofów (np. Sokrates) obecność Słowa Bożego – Logosu w postaci tzw. ziarna Słowa / (gr.) Logos spermatikos / (por. J 1, 1; Hebr 1,1-3). Pisał np. o stoikach: głoszą sensowne zasady (tak samo zresztą jak w niektórych kwestiach poeci), dzięki temu, że Logos zaszczepił swoje nasienie całemu rodzajowi ludzkiemu, za co, jak wiemy, ich nienawidzono^[3].

Jest autorem jednego z najwcześniejszych opisów Eucharystii sprawowanej w Kościele pierwotnym^[4].

W swej Apologii bardzo mocno bronił wartości chrześcijańskiego dziewictwa^[5]. Nauczał też nowego, w stosunku do starotestamentalnej moralności, podejścia do etyki seksualnej. Dla chrześcijan cudzołóstwo zaczyna się już wtedy, kiedy się o nim myśli^[6][7]. Niedopuszczalna jest poligamia, która występowała u patriarchów jedynie jako figura profetyczna. Na przykład małżeństwa Jakuba z dwiema siostrami Leą i Rachelą nie były wyrazem pożądliwości, rozwiązłego życia seksualnego. Doszło do nich jako proroctwo misji Chrystusa wobec Synagogi (Lea) i Kościoła (Rachela) (por. Rdz 29,16-19)^[7].

Wspomnienie liturgiczne św. Justyna obchodzone jest w Kościele katolickim 1 czerwca^[8], natomiast w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego 14 kwietnia^[9].

Cerkiew prawosławna wspomina męczennika 1/14 czerwca^[10], tj. 14 czerwca według kalendarza gregoriańskiego^[11].

Ikonografia

W ikonografii święty przedstawiany jest jako niewysoki mężczyzna z jasnokasztanową brodą oraz charakterystyczną białą chustą wokół szyi. W lewej dłoni trzyma zwój pisma, prawą błogosławi. W sztuce zachodniej najczęściej spotykane jest jego wyobrażenie, gdy wręcza cesarzowi Hadrianowi swoją Apologię^[11].

Patronat

Święty Justyn jest patronem filozofów.

We Frankfurcie nad Menem znajduje się kościół noszący wezwanie świętego Justyna, do którego sprowadzono w IX wieku jego relikwie, w 1298 roku przeniesione do kościoła św. Albana w Moguncji.

W 1754 r. z Rzymu przywieziono relikwie do kościoła Matki Bożej Szkaplerznej w Starym Miadziole, w 1832 r. przeniesione do kościoła św. Stanisława w Nowym Miadziole, od 1838 r. znajdują się w kościele św. Anny w Mosarzu.

Z ośmiu dzieł Justyna Filozofa zachowały się zaledwie trzy.

I Apologia pierwsza powstała około 155 r. do cesarza Antonina Piusa; w 68 rozdziałach krytykuje rzymskie nastawienie do religii chrześcijańskiej, wykazuje, że chrześcijanie nie są ateistami, udowadnia boskość Jezusa, opisuje liturgie Eucharystii i chrztu, nakreśla życie społeczne chrześcijan.

• Przekład polski: 1 Apologia, w: Pierwsi apologeci greccy. Kwadratus, Arystydes z Aten, Aryston z Pelli, Justyn Męczennik, Tacjan Syryjczyk, Milcjades, Apolinary z Hierapolis, Teofil z Antiochii, Hermiasz. ks. Leszek Misiarczyk (przekład, wstęp i przypisy), ks. Józef Naumowicz (oprac.). Kraków: Wydawnictwo „M”, 2004, s. 207-270, seria: Biblioteka Ojców Kościoła 24. ISBN 83-7221-640-1.

II Apologia druga skierowana do senatu rzymskiego po skazaniu trzech chrześcijan na śmierć za wyznawanie wiary.

• Przekład polski: 2 Apologia, w: dz. cyt., s.271-284.

III Dialog z Żydem Tryfonem relacja z dwudniowej, prawdopodobnie fikcyjnej rozmowy Justyna z rabinem (reprezentantem hellenistycznej diaspory), która odbyła się w Efezie; spisana w 142 rozdziałach. Jest to najstarsza apologia chrześcijańska^[12]. Niestety nie zachowała się w całości, brakuje części wstępu i 74 rozdziału.

Justyn wyraża w tym dziele poglądy, iż Prawo Mojżeszowe było tylko przejściowe przed prawem Chrystusowym, które jest nowym i wiecznym prawem dla całej ludzkości. Podkreśla fakt prawdziwej wielkości i boskości Chrystusa. Zauważa również, że czas masowych nawróceń z judaizmu na chrześcijaństwo minął bezpowrotnie^[13].

• Fragmenty w tłumaczeniu polskim w: Antologia literatury patrystycznej t.1, Marian Michalski (przekład i opracowanie), Warszawa 1975 IW PAX, s.99-109.

• Justyn (imię) – inne znane postaci o tym imieniu
• kult świętych
• modlitwa za wstawiennictwem świętego
• święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
• święci prawosławni

• Katecheza Benedykta XVI o św. Justynie na opoka.org.pl (Audiencja generalna 21 marca 2007)
• Edycja krytyczna Dialog z Żydem Tryfonem przez Philippe Bobichon
• Pierwsza Apologia (ang.)
• Druga Apologia (ang.)
• Dialog z Żydem Tryfonem gr. fr.
• (ang.)
• Żywot ś. Justyna Filozofa i Męczennika w Żywotach świętych Piotra Skargi
• Justyn, wychłostany a następnie ścięty za świadectwo o Chrystusie Jezusie, A.D. 168, Anabaptyści.pl, fragment z The Martyr's Mirror