Język tracki

W dzisiejszym świecie Język tracki to temat, który nabrał dużego znaczenia w różnych obszarach i sektorach. Jego wpływ rozprzestrzenił się na społeczeństwo, gospodarkę, politykę i kulturę, wywołując zainteresowanie i debatę na całym świecie. Od początków do współczesnej ewolucji Język tracki był przedmiotem badań i analiz prowadzonych przez ekspertów i naukowców, którzy starają się zrozumieć jego wpływ na życie codzienne i rozwój nowych paradygmatów. W tym artykule zbadamy różne perspektywy i podejścia do Język tracki, aby zaoferować wszechstronną i aktualną wizję tego zjawiska, które do dziś wyznacza standardy.

Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.

język tracki
Ilustracja
Zasięg występowania (Duridanow, 1985)
Obszar

Tracja

Okres

ok. II tysiąclecie p.n.e.–VI wiek n.e.

Język tracki – wymarły indoeuropejski język starożytnej Tracji, która obejmowała w przybliżeniu współczesne: północno-wschodnią Grecję, europejską część Turcji, Bułgarię, wschodnią Serbię oraz Rumunię[1].

Trakowie nie wypracowali własnego systemu pisma. W razie potrzeby zapisu informacji, trackie elity używały greki, o czym świadczą na przykład zapiski na naczyniach skarbu z Wracy[2]. Popularność języka greckiego była dodatkowo wspierana przez kontakty ekonomiczne i kulturowe elit, w wyniku których tracka arystokracja nauczyła się tego języka[3].

Zapiski w języku trackim są niezwykle rzadkie. Znane są zapiski (graffiti) z sanktuariów, a także przedmioty przypuszczalnie zapisane trackimi inskrypcjami. Wśród nich znajdują się złoty pierścień z miejscowości Ezerowo(inne języki) koło Płowdiwu (data znalezienia: 1912), stela znaleziona w 1965 roku we wsi Kjołmen w gminie Wyrbica[2], czy inskrypcje na przedmiotach z kurhanu w Duwanlii(inne języki)[4].

Język tracki częściowo, we wsiach, zachował się aż do hellenizacji i latynizacji Tracji[3]. Wiele współczesnych bułgarskich nazw geograficznych pochodzi z języka trackiego[5].

Złoty pierścień z Ezerowa

Złoty pierścień z Ezerowa zawierający inskrypcję interpretowaną jako inskrypcja w języku trackim

Złoty pierścień z Ezerowa jest datowany na V-IV w. p.n.e.; jest wysoki na 2.5 cm i jest przechowywany w Muzeum Archeologicznym w Sofii[6]. Powszechnie przyjmuje się, że inskrypcja na nim jest w języku trackim[6].

Inskrypcję, zapisaną alfabetem greckim, można odczytać następująco[1]:
ΡΟΛΙΣΤΕΝΕΑΣ ΝΕΡΕΝΕΑ ΤΙΛΤΕΑΝ ΗΣΚΟ ΑΡΑΖΕΑ ΔΟΜΕΑΝ ΤΙΛΕΖΥΠΤΑ ΜΙΗ ΕΡΑ ΖΗΛΤΑ

Istnieją rozbieżności co do dokładnego tłumaczenia tekstu[6]. Jedno z tłumaczeń przekłada tekst jako: "Jestem Rolisteneas, potomek Nereneasa. Tilezipta, kobieta z Arazji, wydała mnie na świat"[1].

Inskrypcje z Duwanlii

Jedno z naczyń z Duwanlii z inskrypcją ΔΑ ΔΑΛΕ ΜΕ (niewidoczną na zdjęciu)

Na czterech naczyniach znalezionych w kurhanie Baszowa mogiła we współczesnej miejscowości Duwanlii (okolice Płowdiwu) znaleziono inskrypcje interpretowane jako trackie, zapisane w alfabecie greckim[7].

Inskrypcję, zapisaną alfabetem greckim, można odczytać następująco[4][7]:
ΔΑ ΔΑΛΕ ΜΕ

Tekst ten jest interpretowany jako Da, dale me!, co z kolei miałoby znaczyć "Chroń mnie, Matko Ziemio!"[4].

Inskrypcja z Kjołmenu

Inskrypcja została odkryta na początku 1965 roku na płycie nagrobnej, około 1 km od wsi Kjołmen w okręgu Presław w Bułgarii. Grób, przykryty niskim kurhanem, uległ zniszczeniu w wyniku orki i został rozpoznany dzięki znalezionym fragmentom. Znaleziono w nim m.in. fragmenty zbroi z metalowych płytek, grot włóczni, miecz, amforę i rozbite naczynia gliniane, a ze względu na brak szczątków szkieletowych przypuszcza się, że zastosowano rytuał kremacji[8].

Płyta nagrobna z inskrypcją, obecnie przechowywana w Muzeum Archeologicznym w Sofii (nr inw. 6858), została datowana na VI wiek p.n.e. i zawiera znaki alfabetu niepasujące w pełni do żadnego znanego wariantu greckiego pisma; być może jest zapisana w języku trackim[8].

Inskrypcja została zapisana scriptio continua, czyli bez odstępów między wyrazami. Inskrypcja może być odczytana, za P. Dimitrowem (2003) jako[8]:
ΙΛΑΣΝΛΕΤΕΔΝΛΕΔΝΕΝΙΔΑΚΑΤΡΟΣΟ
ΕΒΑΡΟΖΕΣΑΣΝΗΝΕΤΕΣΑΙΓΕΚΟΑ
ΝΒΛΑΒΑΗΓΝ

P. Dimitrow (Thracian language and Greek and Thracian epigraphy, 2003) powstrzymuje się od próby tłumaczenia tekstu ze względu na zbyt wysoki stopień niepewności co do jego odczytu[9].

W 2017 roku R. Stein i G. Tomezzoli zaproponowali alternatywną hipotezę, według której ta zapisana w grece inskrypcja nie pochodzi z języka trackiego, a z języka prasłowiańskiego. Wedle tej hipotezy, na podstawie porównań do współczesnych języków słowiańskich, inskrypcję można przetłumaczyć jako "Oto grób Ebawo, syna Zesaszy, a w grobie znajduje się także Ilasi, żona Letedy i moja córka"[8].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c Thracian. Palaeolexicon. . (ang.).
  2. ↑ a b Spier i in. 2024 ↓, s. 129.
  3. ↑ a b Martinez i in. 2015 ↓, s. 158.
  4. ↑ a b c Marazow 1998 ↓, s. 22.
  5. ↑ Marazow 1998 ↓, s. 21.
  6. ↑ a b c Spier i in. 2024 ↓, s. 132.
  7. ↑ a b The Thracian inscriptions , www.kroraina.com .
  8. ↑ a b c d Reinhardt S. Stein, Giancarlo T. Tomezzoli, The Inscription Nr. 6858 from Kjolmen (Bulgaria), „Advances in Anthropology”, 7 (4), 2017, s. 289–297, DOI: 10.4236/aa.2017.74016 (ang.).
  9. ↑ Petar Angelow Dimitrow, Thracian language and Greek and Thracian epigraphy, Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2009, s. 13, ISBN 978-1-4438-1325-9.

Bibliografia

  • Iwan Marazow: Ancient Gold: The Wealth of the Thracians. Nowy Jork: Abrams Books, 1998. ISBN 978-0810919921. (ang.).
  • Jean-Luc Martinez, Alexandre Baralis, Néguine Mathieux, Milena Tonkova, Totko Stoyanov: L'épopée des rois thraces : des guerres médiques aux invasions celtes, 479-278 av. J.-C. : découvertes archéologiques en Bulgarie. Paris: Musée du Louvre, 2015. ISBN 978-2-35031-498-3. (fr.).
  • Jeffrey Spier, Timothy Potts, Sara Cole, Margarit Damyanov, Zosia Archibald, Christo Popov, Julia Tzetkova, Matthew Sears: Ancient Thrace and the Classical World: Treasures from Bulgaria, Romania, and Greece. Los Angeles: J. Paul Getty Museum, 2024. ISBN 978-1-60606-940-0. (ang.).