Michał I Romanow

Ten artykuł dotyczy władcy Rosji. Zobacz też: Michał Romanow, ujednoznacznienie.

Michał I Romanow

Car Rosji
Okres	od 3 marca 1613 do 23 lipca 1645
Poprzednik	Władysław Waza
Następca	Aleksy I Romanow
Dane biograficzne
Dynastia	Romanowowie
Data i miejsce urodzenia	22 lipca 1596 Moskwa
Data i miejsce śmierci	23 lipca 1645 Moskwa
Ojciec	Fiodor Nikiticz Romanow
Matka	Ksenia Iwanowna Szestowa
Żona	Maria Dołgoruka Eudoksja Strieszniewa
Dzieci	Irena Pelagia Aleksy Anna Marfa Iwan Zofia Tatiana Eudoksja Wasyl
Multimedia w Wikimedia Commons

Michał I Fiodorowicz, ros. Михаи́л Фёдорович Рома́нов (ur. 12 lipca^?/22 lipca 1596, zm. 13 lipca^?/23 lipca 1645)^[1] – car Rosji w latach 1613–1645, ojciec cara Aleksego I Romanowa, dziad Piotra Wielkiego. Wyniósł dynastię Romanowów na tron carski.

Michał był synem Fiodora Romanowa (po wymuszonym wstąpieniu do monasteru – Filareta) i Kseni Iwanowny Szestowej (po wymuszonym wstąpieniu do klasztoru – Marty)^[2]. Do roku 1602 był na zesłaniu na Biełozierze według rozkazu cara Borysa Godunowa. Od roku 1602 przebywał u ciotki Marii z domu Romanow księżniczki Czerkaskiej na Jurjewie-Polskim. W 1606/1607 od cara Wasyla Szujskiego otrzymał nominacje na dworski urząd stolnika. Od zimy 1612/13 przebywał we własnych dobrach (w wiosce Domnino w Kostromie)^[3]. To było inspiracją dla opery z muzyką Michaiła Glinki Życie za cara.

Na cara został wybrany przez sobór ziemski 3 marca 1613 (wg kalendarza juliańskiego 21 lutego), w czasie gdy wraz z matką ukrywał się w Monasterze Ipatiewskim w Kostromie, po ośmioletnim okresie wielkiej smuty. Gdy następnego dnia po soborze przybyło do niego poselstwo bojarów z wiadomością o wyborze na cara, początkowo odmawiał objęcia tronu i dopiero po sześciu godzinach przekonywania przyjął carskie berło^[4]. 2 maja 1613 przybył do Moskwy, a 11 lipca został intronizowany^[5]. Na początku panowania przede wszystkim musiał rozprawić się z szajkami i bandami, grasującymi po całej Rosji. Należały do nich również oddziały polskich lisowczyków Aleksandra Lisowskiego, służących wpierw drugiemu Dymitrowi Samozwańcowi, a potem trudniących się rozbojem.

Na rozkaz cara Michała Romanowa w 1614 roku w Moskwie powieszono trzyletniego carewicza Iwana Dymitra (1611-1614), syna Maryny Mniszchówny i Samozwańca II. Następnie kozaka atamana Iwana Zaruckiego, trzeciego męża Maryny, wbito na pal. Maryna zginęła w niejasnych okolicznościach, uwięziona na kremlu w Kołomnie^[6].

W 1617 roku Michał Romanow zakończył wojnę ze Szwecją, a następnie, po nieudanej wyprawie wojsk polskich na Moskwę, także wojnę z Rzecząpospolitą, zawierając rozejm w Dywilinie 11 grudnia 1618^[7] na 14 lat, pozostawiający w rękach litewskich Smoleńsk, a polskich ziemię czernihowską oraz siewierską.

Pokój zewnętrzny był Michałowi niezbędny dla odbudowy gospodarczej kraju, spustoszonego w okresie smuty, i dla umocnienia centralnej władzy carskiej. Rozwój gospodarczy Rosji faktycznie powoli następował, zaś szczególnie intensywnie rozwijała się kolonizacja północnej Azji przez Rosjan. Za panowania Michała doszli oni do rzeki Amur i Morza Ochockiego na wschodnim krańcu kontynentu azjatyckiego, zakładając po drodze warowne osady i miasta: Jakuck, Jenisejsk, Irkuck, Krasnojarsk, Ochock, Wierchojańsk i inne.

W latach 1632–1634, przed upływem okresu rozejmu z Polską, wykorzystując okres bezkrólewia po śmierci Zygmunta III Wazy, Rosjanie oblegli Smoleńsk, pragnąc odebrać ziemie smoleńskie, lecz uniemożliwiła im to odsiecz nowego króla polskiego Władysława IV. Ta kolejna wojna polsko-rosyjska zakończona została „pokojem wieczystym” w Polanowie, zgodnie z którym Polska zatrzymała terytoria uzyskane w rozejmie dywilińskim, ale równocześnie król Polski zrzekł się wszelkich roszczeń do tronu moskiewskiego.

Michał wyróżniał się pobożnością, z zaangażowaniem biorąc udział w uroczystościach religijnych i obchodach świąt cerkiewnych obejmujących prawie wszystkie dni w roku. Jednocześnie oddawał się zachodnim rozrywkom, utrzymując na swoim dworze trupę akrobatów, karłów i błaznów, a na jego dworze odbywały się tańce i popisy linoskoczków. Lubił nowinki techniczne i kolekcjonował zegary, poza tym uwielbiał pracę w ogrodzie i polowanie^[8].

Po śmierci Michała Romanowa carem został jego syn Aleksy (1645–1676).

Pierwszą żoną Michała miała zostać w 1616 roku Maria Chłopowa, która przyjęła imię Anastazja. W wyniku intryg uknutych przez rodzinę Sałtyków została oddalona z dworu^[9]. Dopiero 18 września^?/28 września 1624 w Moskwie Michał poślubił Marię Dołgoruką, córkę księcia Włodzimierza. Małżeństwo trwało bardzo krótko, gdyż już w czasie uroczystości związanych ze ślubem księżna zasłabła i 6 stycznia^?/16 stycznia 1625 zmarła^[10][11]. Drugą żoną Michała została Eudoksja Strieszniewa, którą car poślubił 5 lutego^?/15 lutego 1626^[10]. Z tego związku narodziło się trzech synów i siedem córek^[12][10][13]:

• Dzieci cara Michała i Eudoksji^[a]:

1. Irena Michajłowna (ur. 22 kwietnia 1627, zm. 8 lutego 1679) – nie wyszła za mąż
2. Pelagia Michajłowna (ur. 17 kwietnia 1628, zm. 25 stycznia 1629)
3. Aleksy Michajłowicz (ur. 19 marca 1629, zm. 29 stycznia 1676) – późniejszy car Aleksy I Romanow
4. Anna Michajłowna (ur. 14 lipca 1626, zm. 27 października 1669) – nie wyszła za mąż, po wstąpieniu do klasztoru przyjęła imię Anfisa
5. Marfa Michajłowna (ur. 19 sierpnia 1631, zm. 21 września 1632)
6. Iwan Michajłowicz (ur. 1 czerwca 1633, zm. 10 stycznia 1639)
7. Zofia Michajłowna (ur. 30 września 1634, zm. 23 czerwca 1636)
8. Tatiana Michajłowna (ur. 5 stycznia 1636, zm. 24 sierpnia 1706) – nie wyszła za mąż
9. Eudoksja Michajłowna (ur. 10 lutego 1637, zm. 10 lutego 1637)
10. Wasyl Michajłowicz (ur. 14 marca 1639, zm. 25 marca 1639).

Car Michał I Romanow został pochowany w Soborze św. Michała Archanioła w Moskwie^[14].

• Fiodorowska Ikona Matki Bożej

• Andrzej Andrusiewicz: Romanowowie. Imperium i familia. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2014. ISBN 978-83-08-05394-2.
• Simon Sebag Montefiore: Romanowowie 1613-1918. Warszawa: Wydawnictwo Magnum, 2016. ISBN 978-83-65257-13-0. OCLC 948875255. (pol.).