Moskopole

W dzisiejszym świecie Moskopole to temat budzący duże zainteresowanie i debatę w społeczeństwie. Jego wpływ znajduje odzwierciedlenie w różnych obszarach, od polityki i ekonomii po naukę i kulturę. Wraz z postępem technologii temat Moskopole stał się jeszcze bardziej aktualny, wywołując u ludzi zarówno entuzjazm, jak i niepokój. Na przestrzeni historii Moskopole był przedmiotem wielu badań i analiz, co pozwoliło nam uzyskać szerszą i głębszą wizję jego znaczenia i wpływu dzisiaj. W tym artykule zbadamy różne perspektywy i podejścia związane z Moskopole, aby lepiej zrozumieć jego wpływ na nasz świat.

fotografia sprzed 1916 – Prawosławna cerkiew w Moskopolu, a przed nią ruiny Akademii w Moskopolu
Jedna z cerkwi w Moskopolu – stan obecny
Zachowane i użytkowane liturgicznie wnętrze cerkwi św. Mikołaja

Moskopole (alb. Voskopojë, Voskopoja; arum. Moscopole, Moscopolea; gr. Μοσχόπολις – Moschopolis; maced. Москополе – Moskopole; serb. Москопоље – Moskopolje) – nieistniejące dziś miasto w górach nad rzeką Devoll w południowej Albanii. Na jego miejscu leży dziś wieś Voskopojë w okręgu Korcza.

Moskopole leżało w górskiej kotlinie otoczonej wysokimi szczytami, skąd wypływało wiele źródeł wody. Osiedla istniały w tej okolicy już w czasach rzymskich. Moskopole było po raz pierwszy wzmiankowane jako miasto w XIV wieku. Miało charakter chrześcijański, podczas gdy okoliczne miejscowości po podboju osmańskim przyjęły islam.

Na początku XVIII wieku Moskopole urosło do rangi ośrodka handlowego i kulturalnego znaczącego w skali Bałkanów, a nawet Europy. Miejscowi kupcy kontrolowali handel na całych Bałkanach, od Dubrownika do Konstantynopola i handlowali nawet z Niemcami i Wenecją. Okresem największego rozkwitu Moskopola była połowa XVIII wieku. Miasto zamieszkiwało wówczas 60 tys. osób, znajdowały się tu kamienne budynki i brukowane ulice. Działało wówczas wiele manufaktur i banków, drukarnia, a nawet grecka akademia – Hellênikon Frôntistêrion[1], istniejąca od 1744). Kończąca ją młodzież, często kontynuowała następnie naukę w przodujących ośrodkach Europy Zachodniej, a o Moskopolu mówiono jako o „drugich Atenach”, w uznaniu dla kontynuacji dzieła dydaktycznego dawnych Aten.[2]. Drukarnia w Moskopolu, założona około 1730, była jedną z dwóch istniejących wówczas w imperium osmańskim. Wydawano tu wiele prac po grecku i po arumuńsku (alfabetem greckim), m.in. w 1770 roku ukazał się tu pierwszy nowożytny słownik języków bałkańskich: greckiego, albańskiego, arumuńskiego i bułgarskiego. Tu również wydano pierwszą gramatykę języka arumuńskiego. W mieście istniały 72 świątynie prawosławne i klasztory, działała szkoła ikonopisarstwa o specyficznym miejscowym stylu.

Moskopole upadło wskutek serii najazdów albańskich i tureckich. Najpierw w 1769 roku miasto splądrowały wojska osmańskie. W 1788 roku albańskie wojska Alego Paszy z Tepeleny spaliły miasto i wygnały jego mieszkańców. Do reszty Moskopole zostało zniszczone podczas I wojny światowej w 1916 roku. Resztki zabudowań uległy zniszczeniu podczas walk partyzanckich w II wojnie światowej. Do dziś przetrwało, częściowo w ruinie, siedem świątyń m.in. cerkiew św. Mikołaja i św. Eliasza.

Większość ludności Moskopola stanowili Arumuni (Wołosi), często stanowiący jednocześnie warstwę kupiecką. W życiu codziennym używano języka arumuńskiego, w handlu i w świątyniach prawosławnych – greckiego. Po spaleniu miasta w 1769 większość moskopolskich Arumunów wróciła w góry północnej Grecji, spora część schroniła się w miastach dzisiejszej Macedonii (Kruševo, Bitola), zaś elita kupców osiedliła się w miastach monarchii habsburskiej, głównie w Wiedniu i Budapeszcie, jak również w Siedmiogrodzie.

Moskopole było największym arumuńskim miastem w dziejach. Do dziś funkcjonuje w kulturze Arumunów jako apoteoza utraconego raju.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Hellênikon Frôntistêrion oznacza dosłownie „Grecki Kurs Szkolny”. W imperium osmańskim, greckie szkoły otrzymywały status zaledwie prywatnych kursów. Jednak ich kadra dydaktyczna tworzyła ośrodki o poziomie akademickim, gdyż o współpracę tradycyjnie zwracano się do najlepszych specjalistów-praktyków, zamieszkałych w danym regionie.
  2. ↑ Asterios I. Koukoudēs The Vlachs: Metropolis and Diaspora str.334

Linki zewnętrzne

  • Albańska strona Arumuńskiej mniejszości w Maceodonii, przedstawiająca historyczne i dzisiejsze Moskopole, ang.
  • Multimedialna prezentacja historyczna o Moskopolu – na stronie katalogu CitiMates Videos
  • Kocój E., Artefakty przeszłości jako ślady pamięci.  Dziedzictwo kulturowe Aromanów na Bałkanach, ,,Prace Etnograficzne”, 2015, z. 4, s. 271-305.
  • Kocój E., Artifacts of the past as traces of memory.  The Aromanian cultural heritage in the Balkans, Res Historica, 2016, p. 175-195.
  • Kocój E., Opowieść niewidzialnego miasta. Dziedzictwo kulturowe Moskopola w Albanii – rewitalizacja oraz zarządzanie pamięcią i przestrzenią kulturową Niematerialne dziedzictwo miasta. Muzealizacja, ochrona, edukacja, red. M. Kwiecińska, Kraków 2016, s. 270-285.
  • Kocój E., The Story of an Invisible City. The Cultural Heritage of Moscopole in Albania. Urban Regeneration, Cultural Memory and Space Management Intangible heritage of the City. Musealisation, preservation, education, ed. By M. Kwiecińska, Kraków 2016, s. 267-280.