Napad na Kreditbanken w Sztokholmie

W tym artykule zagłębimy się w Napad na Kreditbanken w Sztokholmie i wszystkie aspekty z nim związane. Od jego powstania po dzień dzisiejszy, poprzez implikacje w różnych obszarach, chcemy przedstawić pełną i szczegółową wizję tego tematu. Zbadamy jego wpływ na społeczeństwo, kulturę, politykę i gospodarkę, a także jego znaczenie na arenie międzynarodowej. Dodatkowo omówimy, jak Napad na Kreditbanken w Sztokholmie ewoluował na przestrzeni czasu i jak nadal wpływa na nasze życie dzisiaj. Artykuł ten ma na celu przedstawienie wszechstronnego i wzbogacającego spojrzenia na Napad na Kreditbanken w Sztokholmie, w celu wygenerowania głębokiej refleksji na temat jego znaczenia w dzisiejszym świecie.

Napad na Kreditbanken
w Sztokholmie
Ilustracja
Widok dawnego budynku Kreditbanken przy Norrmalmstorg w 2005
Państwo

 Szwecja

Miejsce

Norrmalmstorg, Sztokholm

Data

23–28 sierpnia 1973

Liczba zabitych

0 osób

Liczba rannych

2 osoby

Typ ataku

napad na bank

Sprawca

Jan-Erik Olsson
Clark Olofsson

Położenie na mapie regionu Sztokholm
Mapa konturowa regionu Sztokholm, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „miejsce napadu”
Położenie na mapie Szwecji
Mapa konturowa Szwecji, na dole znajduje się punkt z opisem „miejsce napadu”
Ziemia59°19′59,5″N 18°04′26,4″E/59,333200 18,074000

Napad na Kreditbanken w Sztokholmie (szw. Norrmalmstorgsdramat) – wydarzenia, które miały miejsce przy placu Norrmalmstorg(inne języki) w Sztokholmie w sierpniu 1973 roku i były pierwszym przestępstwem w Szwecji, które zostało pokazane na żywo w telewizji. Incydent jest najbardziej znany jako źródło terminu syndrom sztokholmski[1].

Jan-Erik Olsson(inne języki) był skazanym przestępcą, który zniknął podczas przepustki z więzienia, a następnie napadł na siedzibę Kreditbanken(inne języki), biorąc czterech zakładników. Podczas negocjacji, które nastąpiły później, szwedzki minister sprawiedliwości Lennart Geijer(inne języki) pozwolił, aby były współwięzień i przyjaciel Olssona, Clark Olofsson(inne języki), został przewieziony z więzienia do banku. Chociaż Olofsson również był wieloletnim przestępcą, uznano za mało prawdopodobne, aby był w zmowie z Olssonem[2]. Według popularnej wersji wydarzeń zakładnicy nawiązali specyficzną relację ze swoimi porywaczami i odmówili współpracy z policją. Jednak argumentowano również, że zakładnicy po prostu nie ufali policji, biorąc pod uwagę jej gotowość do ryzykowania życiem zakładników[3]. Policja przeprowadziła w końcu atak gazem łzawiącym pięć dni po rozpoczęciu kryzysu, a przestępcy się poddali.

Olsson został skazany na 10 lat więzienia za napad, a Olofsson został ostatecznie uniewinniony. Niespodziewanie zachowanie zakładników doprowadziło do znacznego zainteresowania środowisk naukowych i opinii publicznej tą sprawą, w tym do powstania szwedzkiego filmu telewizyjnego z 2003 roku zatytułowanego Norrmalmstorg, kanadyjskiego filmu z 2018 roku pt. Sztokholm i szwedzkiego serialu telewizyjnego Clark z 2022 roku[4].

Napad

Jan-Erik Olsson przebywał na przepustce z więzienia 23 sierpnia 1973 roku, kiedy wszedł do siedziby Kreditbanken przy placu Norrmalmstorg w Sztokholmie i próbował go obrabować[5]. Niedługo potem powiadomiono szwedzką policję, która przybyła na miejsce zdarzenia. Jeden z funkcjonariuszy, Ingemar Warpefeldt, doznał obrażeń ręki, gdy Olsson otworzył do niego ogień[6], podczas gdy innemu policjantowi kazano usiąść na krześle i zaśpiewać piosenkę[6]. Olsson wziął następnie jako zakładników czterech pracowników banku: Birgittę Lundblad, Elisabeth Oldgren, Kristin Enmark i Svena Säfströma[7]. Zażądał, aby został tam przyprowadzony jego przyjaciel Clark Olofsson[8], wraz z trzema milionami koron szwedzkich, dwoma pistoletami, kamizelkami kuloodpornymi, hełmami i fordem mustangiem[5][9].

Olsson został początkowo błędnie zidentyfikowany jako Kaj Hansson[10], inny zbiegły więzień, który specjalizował się w napadach na banki[7]. Olsson był recydywistą, który dokonał kilku zbrojnych napadów i aktów przemocy, pierwszego, gdy miał 16 lat[1].

Rząd zezwolił na sprowadzenie Olofssona jako łącznika pomiędzy porywaczem a policyjnymi negocjatorami. Zakładniczka Kristin Enmark powiedziała, że czuje się bezpiecznie z Olssonem i Olofssonem, ale obawia się, że policja może zaostrzyć sytuację, stosując brutalne metody[11]. Olsson i Olofsson zabarykadowali główne pomieszczenie, w którym przetrzymywali zakładników. Negocjatorzy zgodzili się, że mogą dostać samochód, aby uciec, ale nie pozwolą im zabrać ze sobą zakładników[12].

Olsson zadzwonił do szwedzkiego premiera Olofa Palmego i powiedział, że zabije zakładników, a swoją groźbę potwierdził, chwytając jednego z nich za szyję. Słychać było, jak krzyczy, gdy się rozłącza[6]. Następnego dnia zakładniczka Kristin Enmark zadzwoniła do Palmego i powiedziała, że jest niezadowolona z jego postawy i poprosiła go, aby pozwolił porywaczom i zakładnikom odejść[6][13].

Olofsson chodził pomiędzy zakładnikami i śpiewał Killing Me Softly Roberty Flack[6]. 26 sierpnia policja wywierciła dziurę w suficie pomieszczenia z zakładnikami z mieszkania znajdującego się wyżej i wykonała szeroko rozpowszechnione zdjęcie zakładników z Olofssonem[14]. Olsson dwukrotnie oddał strzał w dziurę i zranił policjanta w rękę oraz twarz[1].

Olsson groził, że zabije zakładników, jeśli zostanie podjęta próba ataku gazem[15]. Niemniej jednak 28 sierpnia policja użyła gazu łzawiącego, a Olsson i Olofsson poddali się po godzinie. Żaden z zakładników nie odniósł trwałych obrażeń[16].

Następstwa

Zarówno Olsson, jak i Olofsson zostali skazani, przy czym Olofsson został skazany na przedłużoną karę więzienia za napad. Twierdził, że nie pomógł Olssonowi, a jedynie próbował uratować zakładników, utrzymując sytuację w spokoju. Ostatecznie został uniewinniony przez Sąd Apelacyjny w Svea i odsiedział tylko resztę swojego poprzedniego wyroku. Spotkał się z zakładniczką Kristin Enmark kilka razy, a ich rodziny się zaprzyjaźniły. Wcześniej popełnił kilka innych przestępstw[17].

Olsson został skazany na 10 lat więzienia[18]. Otrzymał wiele listów z wyrazami podziwu od kobiet, które uważały go za atrakcyjnego. Później zaręczył się z kobietą, która wbrew temu, co twierdzą niektóre opracowania na temat napadu, nie była jedną z byłych zakładniczek[19][20]. Po uwolnieniu zarzucano mu popełnienie kolejnych przestępstw. Po dziesięciu latach ucieczki przed szwedzkimi władzami za domniemane przestępstwa finansowe, w 2006 roku Olsson sam zgłosił się na policję, by dowiedzieć się, że zarzuty przeciwko niemu uległy przedawnieniu[21].

Zakładnicy stanęli w obronie swoich porywaczy, co doprowadziło do zainteresowania środowisk naukowych tą sprawą. Szwedzki termin Norrmalmstorgssyndromet (dosłownie „syndrom Norrmalmstorg”), później bardziej znany jako syndrom sztokholmski, został wymyślony przez kryminologa Nilsa Bejerota[22]. Zakładnicy, mimo że byli zastraszani przez Olssona, nigdy nie stali się agresywni wobec policji ani wobec siebie nawzajem[1].

W 1996 roku Jan-Erik Olsson przeprowadził się do północno-wschodniej Tajlandii wraz z żoną i synem[6][23], wrócił do Szwecji w 2013 roku. Autobiografia Olssona pt. Stockholms-syndromet została opublikowana w Szwecji w 2009 roku[1].

W kulturze popularnej

Film telewizyjny Norrmalmstorg z 2003 roku, wyreżyserowany przez Håkana Lindhé(inne języki), jest luźno oparty na wydarzeniach z 1973[24]. Fikcyjna wersja napadu została opowiedziana w Sztokholmie, kanadyjskim filmie z 2018 roku wyreżyserowanym przez Roberta Budreau(inne języki)[25].

Na podcaście Criminal ukazała się rozmowa z Olofssonem o napadzie na Norrmalmstorg w odcinku pt. Hostage[26].

W 2022 roku Netflix wyprodukował sześcioodcinkowy serial Clark, wyreżyserowany przez Jonasa Åkerlunda, z Billem Skarsgårdem w roli Clarka Olofssona[4].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e 40 år sedan dramat vid Norrmalmstorg. Expressen. . (szw.).
  2. ↑ Per Svensson: Dramat på Norrmalmstorg: 23 till 28 augusti 1973. Albert Bonniers Förlag, 2016. ISBN 978-9100169350. (szw.).
  3. ↑ Jess Hill: See What You Made Me Do: Power, Control and Domestic Abuse. Melbourne: Black Inc, 2019. ISBN 978-1760641405. OCLC 1246246503. (szw.).
  4. ↑ a b Swedish Crime-Drama Series ‘Clark’ on Netflix: Everything We Know So Far. Netflix, 2021-12-14. . (ang.).
  5. ↑ a b Norrmalmstorgsdramat. Nationalencyklopedin. . (szw.).
  6. ↑ a b c d e f Jan Karlsson: Rånarens krav: släpp Clark fri. Aftonbladet, 1999-05-02. . (szw.).
  7. ↑ a b Daniel Lang: The Bank Drama. The New Yorker, 1974-11-18. . (ang.).
  8. ↑ Stockholm Police Lock Gunman, Others in a Vault. The New York Times, 1973-08-26. . (ang.).
  9. ↑ Katie Serena: Stockholm Syndrome And The Strange Bank Robbery Behind It. All That’s Interesting, 2018-02-19. . (ang.).
  10. ↑ Swedish Robber Holds Hostages 2d Day. The New York Times, 1973-08-24. . (ang.).
  11. ↑ Christopher Klein: The Birth of „Stockholm Syndrome,” 40 Years Ago – History in the Headlines. history.com. . (ang.).
  12. ↑ Nils Bejerot: Strategin i sexdagarskriget vid Norrmalmstorg. . (szw.).
  13. ↑ Lyssna på Kristin Enmark prata med Olof Palme under gisslandramat. Sveriges Radio, 2015-10-05. . (szw.).
  14. ↑ Daniel Lang: The Bank Drama. The New York Times, 1974-11-18. . (ang.).
  15. ↑ 40 år sedan Norrmalmstorgsdramat – Avgörande ögonblick. Sveriges Radio. . (szw.).
  16. ↑ Henry Kamm: Stockholm Police Seize 2 in Vault, Free 4 Hostages. The New York Times, 1973-08-29. . (ang.).
  17. ↑ Suzanne Kordon: Exklusiv intervju med Clark Olofsson. Aftonbladet, 2000-05-21. . (szw.).
  18. ↑ Forty Years Ago, A Swedish Bank Robber Gave Us „Stockholm Syndrome”. Worldcrunch. . (ang.).
  19. ↑ Peter Annin, Hostages: Living in The Aftermath, U.S. News & World Report, 8 lipca 1985, s. 34 (ang.).
  20. ↑ What is Stockholm syndrome?. BBC News. . (ang.).
  21. ↑ Janne Olsson anmälde sig själv. Expressen. . (szw.).
  22. ↑ Nils Bejerot – Uppslagsverk. NE.se. . (szw.).
  23. ↑ ‘Inhuman beast’ finds his peace. Bangkok Post. . (ang.).
  24. ↑ Jeanette Gentele: Norrmalmstorgsdramat blir riktigt spännande tv. Svenska Dagbladet, 2003-09-01. . (szw.).
  25. ↑ Matt Grobar: Ethan Hawke & Noomi Rapace Learn True Meaning Of ‘Stockholm’ Syndrome – Tribeca Studio. Deadline. . (ang.).
  26. ↑ Hostage. Criminal, 2019-04-26. . (ang.).