Odznaczenie „Chroniąc Pamięć”

Odznaczenie „Chroniąc Pamięć” – odznaczenie przyznawane od 1998 r. w ramach programu honorowania Polaków zasłużonych dla ratowania żydowskiego dziedzictwa.

Odznaczenie nadawane jest w formie honorowego dyplomu Polakom zaangażowanym w zachowanie dziedzictwa polskich Żydów i dialog polsko-żydowski. Program prowadzony jest przez Ambasadę Izraela w Polsce, Fundusz Michaela Traisona dla Polski, Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie, Fundację Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, Muzeum Galicja w Krakowie i Centrum Społeczności Żydowskiej JCC w Krakowie. Od 2011 r. uroczystości nadania odznaczenia odbywają się pod honorowym patronatem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP.

Uroczystość wręczenia dyplomów odbywa się co roku w ramach Festiwalu Kultury Żydowskiej w Krakowie.

Program „Chroniąc pamięć” zainicjował w 1998 r. amerykański prawnik Michael H. Traison. To on wytypował pierwszych społeczników nominowanych do oznaczenia i namówił współpartnerów do włączenia się do projektu.

W pierwszych latach trwania programu honorowano głównie osoby zaangażowane w restaurowanie i porządkowanie żydowskich cmentarzy. W kolejnych latach nagradzano również nauczycieli prowadzących projekty edukacyjne z zakresu kultury żydowskiej, twórców wystaw upamiętniających byłych żydowskich mieszkańców czy organizatorów wydarzeń kulturalnych związanych z odkrywaniem żydowskiej przeszłości i obchodów rocznic wydarzeń ważnych dla historii narodu żydowskiego.

Co roku około 10 nowych laureatów odznaczenia „Chroniąc Pamięć” wybieranych jest wspólną decyzją reprezentantów Ambasady Izraela, Żydowskiego Instytutu Historycznego i Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Wybraniu kandydaci muszą następnie zostać zaakceptowani przez pozostałych partnerów programu.

Honorowane są zarówno osoby prywatne, jak i organizacje pozarządowe, instytucje państwowe oraz władze miast. Pod uwagę brane są osoby, które są zaangażowane w restaurowanie i porządkowanie żydowskich cmentarzy, prowadzą unikatowe projekty edukacyjne z zakresu kultury żydowskiej, tworzą wystawy upamiętniające byłych żydowskich mieszkańców czy organizują wydarzenia kulturalne związane z odkrywaniem żydowskiej przeszłości.

1. edycja w 1998 roku

• Adam Bartosz, Tarnów
• Mariusz Bondarczuk, Przasnysz
• Dariusz Czwojdrak, Wschowa
• Krzysztof Czyżewski, Sejny
• Hanna Domańska, Sopot
• Jerzy Fornalik, Koźmin / Borzęciszki
• Wojciech Henrykowski i jego siostra Anna Henrykowska, Maków Mazowiecki
• Jan Jagielski, Warszawa
• Mieczysław Jędruszczak, Warszawa
• Łucja Nowak, Konin
• Adam Penkala, Radom
• Jacek Proszek, Bielsko-Biała
• Zbigniew Romaniuk, Brańsk
• Piotr Rytka, Zalesie Dolne
• Ireneusz Ślipek, Warta
• Janusz Sudecki, Warszawa
• Paweł Sygowski, Lublin
• Andrzej Trzciński, Lublin
• Dariusz Walerjański, Zabrze
• Tomasz Wiśniewski, Białystok
• Jan Paweł Worończak, Wrocław
• Ewa Wroczyńska, Tykocin
• Jerzy Znojek, Chęciny / Pińczów

2. edycja w 1999 roku

• Eugeniusz Duda, Kraków
• Anna Graf, Warszawa
• Maria Hoffman i jej syn Krzysztof Hoffman, Kraków
• Janusz Makuch, Kraków
• Tomasz Pietrasiewicz, Lublin
• Andrzej Pietrasik, Płońsk
• Hanna Szmalenberg, Warszawa
• Andrzej Szczerbinki, Ustrzyki
• Kazimierz Tański i Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Mławskiej, Mława
• Towarzystwo Miłośników Ziemi Gąbińskiej, Gąbin

3. edycja w 2000 roku

• Katarzyna Bielawska, Narewka
• Marek Bem, Włodawa
• Hanna Gumińska-Rolińska i Krzysztof Gumiński, Warszawa
• Janina Górz, Kraków
• Ewa Leśniewska, Łęczna
• Lech Rutkowski, Białystok

4. edycja w 2001 roku

• ks. Stanisław Bartmiński, Krasiczyn
• Marek Handke, Kalisz
• Krystyna Kiersznowska, Leżajsk
• Anna Krzemień, Sulejówek
• Małgorzata Serwatka, Warszawa
• Robert Szuchta, Warszawa
• Piotr Trojański, Kraków

5. edycja w 2002 roku

• Adam Ciućka, Świdwin
• Zbigniew Czajkowski, Świdwin
• Marek Miros, Gołdapia
• Przemysław Murczkiewicz, Staszów
• Andrzej Omasta, Warszawa
• Zenon Sroczyński, Kalisz
• Stanisław Wilczyński, Wągrowiec

6. edycja w 2003 roku

• Małgorzata Chołodowska, Złotów
• Anita i Maciej Frankiewiczowie, Starachowice
• Stanisław Górski, Dobrodzień
• Andrzej Kirmiel, Skwierzyna
• Bogdan Lisze, Lubaczów
• Krystyna Pielak, Prudnik
• Alicja Różańska-Cembrowska, Ożarów
• Zbigniew Zakrzewski, Koźmin Wielkopolski
• Społeczny Komitet Pamięci Żydów Otwockich i Karczewskich, Otwock
• Stowarzyszenie Płetwonurków i Ratowników „Podwodniak”, Gniezno

7. edycja w 2004 roku

• prof. Monika Adamczyk-Garbowska, Lublin
• Wojciech Chodkowski, Wyszków
• Danuta Hejneman, Biała
• Róża Klijanowicz, Kamienna Góra
• pastor Janusz Szarzec, Warszawa
• Olkuskie Stowarzyszenie Kulturalne „Brama”, Olkusz

8. edycja w 2005 roku

• Lech Kaczyński, Warszawa
• Jerzy Kropiwnicki, Łódź
• Kamila Klauzińska, Zduńska Wola
• Artur Podgórski, Poniatowa
• Grzegorz Kamiński, Wielowieś / Toszek
• Tomasz Siekierski oraz X LO w Gdańsku i Stowarzyszenie Absolwentów, Gdańsk
• Zdzisław Leszczyński, Bodzanów
• Grzegorz Bożek, Krosno
• Wiesław Zalewski, Strzegowo
• Barbara i Andrzej Kopiec, Radomsko

9. edycja w 2006 roku

• Wojciech Białas, Rymanów
• Artur Cyruk, Hajnówka
• Ireneusz Jeziorski, Żywiec
• Roman Kiereja, Izbica Lubelska
• Jan Klamczyński, Szydłów
• Wojciech Mszyca, Katowice / Żarki
• Aleksander Stawnicki, Zielona Góra
• śp. Stefan Świszczowski, Kraków
• Jarosław Zatorski, Chmielnik
• Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów, Mińsk Mazowiecki

10. edycja w 2007 roku

• Karol J. Babiarz, Izbica
• Krzysztof Bielawski, Warszawa
• Marcin Dudek, Szczepanowo
• Karol Głębocki, Wysokie Mazowieckie
• Adam Marczewski, Kędzierzyn-Koźle
• Szymon Modrzejewski, Uście Gorlickie
• Andrzej Moskwa, Iłża
• Zbigniew Niziński, Warszawa
• Jarosław J. Samela, Wąchock
• Marek Staniek, Iwaniska
• Jacek Szwic, Przemyśl

11. edycja w 2008 roku

• Piotr Błażejewski, Bukowsko
• Agnieszka Cahn, Myślenice
• Robert Marzec, Piotrków Trybunalski
• Wiesława Młynarczyk i Bogusław Jędruszczak, Warszawa
• Irena Sionek, Warszawa
• Aleksander Sosna, Białystok
• Zbigniew Wdowiak, Kutno
• Mieczysław Zdyrski, Tarnobrzeg

12. edycja w 2009 roku

• Agata Białas, Rymanów
• Jolanta Dylewska, Łódź
• Małgorzata Frąckowiak, Wrocław
• Katarzyna Iwańska, Wadowice
• Mirosław Łapa, Kępno
• dr Emil Noiński^[1], Kałuszyn
• Joanna Podolska, Łódź
• Sebastian Rakowski, Otwock
• ks. Leszek Sikorski, Bodzentyn
• Towarzystwo Przyjaciół Ryk, Ryki

13. edycji w 2010 roku

• Elżbieta Bartsch, Zduńska Wola
• Małgorzata i Magdalena Płoszaj, Rybnik
• Elżbieta Sitarz, Wadowice
• Aleksandra Wróblewska, Warszawa.
• Jacek Sech, Strzelno
• Zbigniew Sołtysiński, Aleksandrów Kujawski
• Tomasz Zbierski, Gdańsk
• Stowarzyszenie na Rzecz Ziemi Podlaskiej „Drumla”, Białystok
• Stowarzyszenia Bezrobotnych i Bezdomnych „Tęcza”, Łęczna

14. edycja w 2011 roku

• Robert Augustyniak, Grzegorz Benedykciński oraz Stowarzyszenie „Europa i My”, Grodzisk Mazowiecki
• Krzysztof Bagiński, Knyszyn
• Bogdan Białek, Kielce
• Katarzyna Markusz, Sokołów Podlaski
• Piotr Pojasek, Nowa Wieś pod Wronkami
• prof. Aleksander B. Skotnicki, Kraków
• Anna Wieczorek i Mirosław Skrzypczyk, Szczekociny
• Ochotniczy Hufiec Porządkowania Cmentarza Żydowskiego im. J. Rajnfelda, Warszawa
• Ochotnicza Straż Pożarna „Stołpno”, Międzyrzec Podlaski
• Stowarzyszenie dla Rozwoju Gminy Koziegłowy, Koziegłowy
• Stowarzyszenie Muzeum Małej Ojczyzny, Bielsk Podlaski

15. edycja w 2012 roku

• Wanda M. Cebulka, Grodków
• Agnieszka Piśkiewicz, Szczekociny
• Janusz Grobel i pastor Jarosław Bator, Puławy
• Damian Lewandowski, Seroczyn
• Mirosław Kędzior i Janusz Korbecki, Rzeszów
• Andrzej Potocki, Rzeszów
• Stowarzyszenie Inicjatyw Lokalnych „Horyzont”, Jastrowie

16. edycja w 2013 roku

• Wiesław Sasinowski, Kolno
• Płk Krzysztof Trela, Kraków
• Prof. dr hab. Wacław Wierzbieniec, Jarosław/Rzeszów
• Fundacja „Borussia” i Stowarzyszenie Wspólnota Kulturowa „Borussia”, Olsztyn
• Fundacja Brama Cukermana, Będzin
• Ryszard Kosowski i Muzeum im. Ireny i Mieczysława Mazarakich w Chrzanowie, Chrzanów
• IX LO im. Mikołaja Kopernika, Lublin
• Stowarzyszenie „Miasteczko Poznań”, Poznań
• Zespół Szkół Plastycznych im. Jacka Malczewskiego, Częstochowa

17. edycja w 2014 roku

• Anna Grużlewska, Dzierżoniów
• Leon Gawąd, Bochnia
• Kpt. Rafał Kaczmarczyk, Cieszyn
• Jacek Antoni Lupa, Lelów
• Jan Myrcik, Cieszowa
• Dr Barbara Olech, Białystok
• Tomasz Urzykowski, Warszawa
• Stowarzyszenie na Rzecz Ochrony Dziedzictwa Żydów Ziemi Dukielskiej „Sztetl Dukla”, Dukla
• Stowarzyszenie Przyrodniczo-Kulturalne „Ekosan”, Dwikozy
• Stowarzyszenie „Włoszczowa-Stop Podziałom”, Włoszczowa

18. edycja w 2015 roku

• Laureat Nagrody Specjalnej: Zygmunt A. Rolat
• Twórcy filmu „Pokłosie”: Władysław Pasikowski, Maciej Stuhr, Ireneusz Czop, Dariusz Jabłoński
• Strongmeni zaangażowani w projekt „Matzeva Projekt”: Jarosław Nowacki, Tomasz Kowal, Grzegorz Wiśniewski
• Anna Jeziorna, Kraków
• Marianna i Stanisław Zybałowie, Radecznica
• Prof. dr hab. Sławomir Jacek Żurek, Lublin
• Prof. dr hab. Jerzy Mizgalski, Częstochowa
• Władze miasta Radomsko: Anna Milczanowska, Wioletta Pal

19. edycja w 2016 roku

• Laureatka Nagrody Specjalnej: Anna Maciejowska, Częstochowa
• Agnieszka Małgorzata Bagińska, Pisz
• Grzegorz Siwor, Warszawa
• Janusz Poniewierski, Kraków
• Krzysztof Ostrowski, Pułtusk
• Krzysztof Straus, Pajeczno
• Ks. Wojciech Lemański, Warszawa
• Romuald Cieśla, Krzepice
• Łukasz Połomski, Nowy Sącz
• Krzysztof Godlewski, Jedwabne

20. edycja w 2017 roku^[2]

• Laureat Nagrody Specjalnej: Steven Reece
• Agnieszka Nieradko, Warszawa
• Ks. Marian Bronikowski, Sieradz
• Sebastian Rejek, Warszawa
• Wiesław Paszkowski, Częstochowa
• Andrzej Albiniak, Janów Lubelski
• Grzegorz Kędzierski, Warszawa/Pułtusk
• Adam Szydłowski, Będzin

21. edycja w 2018 roku

• Anna Szymańska, Pułtusk
• Eugeniusz Bakalus, Rybotycze
• Ireneusz Socha, Dębica
• Zdzisław Senczak, Nowy Żmigród
• Marcin Zaród, Tarnów
• Krystyna Estkowska, Pułtusk
• Magdalena Białek, Jasło
• Marek Mielczarek, Dobra
• Paweł Janicki, Dobra
• Dr hab. Dariusz Rozmus, Olkusz/Dąbrowa Górnicza
• Agnieszka Mrowiec-Smaga, Częstochowa
• Małgorzata Kaim, Częstochowa

22. edycja w 2019 roku^[3]

• Anna Brzyska, Brzesko
• Dariusz Gajny, Bielsko-Biała
• Katarzyna Sosnowska-Gizińska i Jerzy Giziński, Nowy Dwór Mazowiecki
• Anna Karasińska, Staszów
• Michał Kisiel, Pułtusk
• Zbigniew S. Lubaszewski, Chełm
• Mariusz Matera, Ruda-Huta/Chełm
• Dariusz Popiela, Nowy Sącz/Krościenko nad Dunajcem
• Czesław Uszyński, Annopol/ powiaty chełmski i hrubieszowski
• Stanisław Żak, Kielce

23. edycja w 2020 roku

• Maryla i Ireneusz Czubakowie, Kraków/Lwów (Lviv)
• Agata Góralczyk, Magdalena Góralczyk i Małgorzata Góralczyk, Przasnysz
• Jusyna Flis, Janów Lubelski
• Antoni Florczak, Janów Lubelski
• Urszula Łukasik, Janów Lubelski
• Zbigniew J. Nita, Janów Lubelski
• Tomasz Kocur Malec, Tarnów
• Ewa Krychniak, Sokółka
• Paweł Kulig, Łódź
• Gabriela Poliwczak, Dubienka
• Katarzyna Winiarska, Teremiski / Białowieża

24. edycja w 2021 roku

• Elżbieta Ferenc, Częstochowa
• Fundacja Pasaże Pamięci, Tomaszów Mazowiecki
• Marek Chmielewski, Orla
• Joanna Czaban, Krynki
• Inga Marczyńska, Jasło
• Przemek Panasiuk, Warszawa
• Urszula Antosz-Rekucka, Mszana Dolna
• Teresa Klimowicz, Lublin
• Elwira Jeglińska, Ślesin
• Waldemar Polański, Szczecin

Źródło:^[4]

• Dariusz Horodecki, Orla
• Kazimierz Szczechura, Łomża
• Mariusz Rybczyński, Gmina Koło^[5]
• Przemysław Jaczewski, Warszawa/Kałuszyn
• Jan Remigiusz Morawski, Ciechanów
• Roland Semik, Słubice
• Wioleta Szczepocka, Kraków/Grodno, Białoruś
• Włodzimierz Andrzej Gąsiewski, Mielec/Pułtusk
• Marcin Ratułowski, Czarny Dunajec

• Ambasada Izraela w Warszawie
• Artykuł Michaela H. Traisona w izraelskiej gazecie Haaretz