Ofensywa w Idlibie

W tym artykule zamierzamy dogłębnie zbadać temat Ofensywa w Idlibie, temat, który przez lata był przedmiotem niezliczonych badań i debat. Ofensywa w Idlibie to temat, który przyciąga uwagę ludzi w każdym wieku i o różnym pochodzeniu, a jego znaczenie rozciąga się na różne dziedziny, od nauki i technologii po politykę i kulturę. W tym artykule postaramy się rzucić światło na różne aspekty Ofensywa w Idlibie, analizując jego pochodzenie, wpływ na społeczeństwo i możliwe konsekwencje dla przyszłości. Mamy nadzieję, że ten artykuł będzie pouczającym i stymulującym źródłem dla każdego, kto chce dowiedzieć się więcej na ten fascynujący temat.

Ofensywa w Idlibie
wojna w Syrii
Ilustracja
Czas

24 listopada – 9 grudnia 2019,
18 grudnia 2019 – 6 marca 2020

Miejsce

Idlib i Aleppo

Terytorium

Syria

Przyczyna

dążenie do usunięcia islamistów z autostrady M5,
ingerencja Turcji w konflikt syryjski

Wynik

zwycięstwo Syrii,
zawieszenie broni

Strony konfliktu
 Syria

 Rosja (wsparcie powietrzne)
 Hezbollah

 Hajat Tahrir asz-Szam

 Ahrar asz-Szam
 Wolna Armia Syrii
 Turcja

Dowódcy
Suhajl al-Hasan[2],
Burhan Rahmun †[3] 		Abu Ubajda †[4]
Siły
? 15 000[5]
Turcja 8000[6]
Straty
Syria 400+ zabitych
9+ zabitych[7] 		? (wysokie)
Turcja 59 zabitych[8]
brak współrzędnych

Ofensywa w Idlibie – operacja wojskowa Sił Zbrojnych Syrii przeciwko formacjom islamistów w muhafazie Idlib i częściowo muhafazie Aleppo, toczona w kilku etapach od 24 listopada 2019 do 6 marca 2020.

Kontekst

Muhafaza Idlib była jednym z najsilniej obsadzonych przez islamistów regionów Syrii w czasie wojny domowej. Rząd Syrii odzyskujący w 2018 roku tereny na południu kraju zawarł porozumienie z tamtejszymi opozycjonistami, na mocy którego bojownicy i ich bliscy mogli bezpiecznie przenieść się do Idlibu[9]. Z tej możliwości skorzystało 4297 bojowników oraz 5355 ich cywilnych współpracowników i członków rodzin[10].

Liczne głosy przestrzegały przed wybuchem gwałtownych walk w Idlibie[11], grożących kolejną falą uchodźców i ogromnymi stratami po obu stronach[12]. Dlatego 16 września 2018 na mocy międzynarodowych ustaleń Turcji i Rosji państwa te utworzyły w pobliżu idlibskiej linii frontu swoje punkty obserwacyjne – Turcja po stronie zajętej przez bojowników, zaś Rosja po stronie kontrolowanej przez legalny rząd Syrii[13]. Formacje terrorystyczne powiązane z Al-Ka’idą miały opuścić strefę bezpieczeństwa[14]. Strefa ta rozciągać miała się w przybliżeniu od Chan Szajchun do zachodnich przedmieść Aleppo. Syria pozytywnie odniosła się do tego rozwiązania, uznając je jednak za tymczasowe[15]. Bojownicy opozycji byli już wówczas znacznie skonfliktowani między sobą[16], a część ugrupowań oznajmiło, że nie zamierza stosować się do tych ustaleń[17].

W styczniu 2019 roku doszło do wewnętrznych walk między frakcjami opozycyjnymi[18], w wyniku których przewagę zyskały szczególnie radykalne elementy[18]. Odtąd główną siłą antysyryjską w Idlibie był HTS (Hajat Tahrir asz-Szam) składający się głównie z dżihadystów z terrorystycznego Dżabhat an-Nusra, którzy łamali zawieszenie broni. W sierpniu syryjska armia okrążyła Chan Szajchun, zmuszając HTS do opuszczenia tego miasta[19].

W październiku żołnierzy na froncie odwiedził Baszar al-Assad. Prezydent Syrii skrytykował Turcję za krycie antysyryjskich bojowników i okupację części Syrii na północy (zob. Operacja „Źródło pokoju”). Assad oskarżał państwa NATO o zbrojenie i zaopatrywanie terrorystów, nazwał też kluczowym wyzwolenie tego ostatniego kawałka kraju[20].

Przebieg

Drogi M4 i M5 na mapie regionu
Drogi M4 i M5 na mapie regionu

Siły Zbrojne Syrii podjęły działania przeciw terrorystom w Idlibie 24 listopada 2019 zajmując wieś Muszajrifa Szamalijja[21].

30 listopada islamiści z HTS zaatakowali w pobliżu Abu az-Zuhur[22]. Następnego dnia HTS wraz z jednostką tzw. Wolnej Armii Syrii uderzyli na Istablat wdając się w walki z oddziałem syryjskim; syryjska armia w tym czasie unieszkodliwiła bomby podłożone w miejscowości Kafrajja i powstrzymała natarcie HTS[23]. 9 grudnia armia przeszła do ofensywy[24], jednak potem na ponad tydzień walki ustały ze względu na kolejną rundę negocjacji politycznych ws. Syrii odbywających się w Astanie w Kazachstanie.

Walki ponownie wybuchły 18 grudnia z powodu ataku ze strony islamistów[25]. 19 grudnia dowództwo syryjskiej armii ogłosiło rozpoczęcie II fazy ofensywy w Idlibie, wyznaczając za cel przejęcie miasta Ma’arrat an-Numan[26]. Starcie przybrało gwałtowny charakter – 20 grudnia informowano, że zginęło 30 żołnierzy syryjskich i 51 dżihadystów[20]. Już następnego dnia Syryjczycy szacowali swoje straty na 40 poległych[27]. 23 grudnia okrążyli oni turecki punkt obserwacyjny w As-Surman, a także wkroczyli do miasteczka Dżardżanaz[28]. 24 grudnia HTS dokonało samobójczego ataku terrorystycznego w Dżardżanazie. 25 grudnia rosyjskie lotnictwo (sojusznik Syrii) przeprowadziło nalot na bojówkarzy Ahrar asz-Szam, niszcząc ich konwój i raniąc ich dowódcę. 28 grudnia żołnierze zneutralizowali dwa zaminowane samochody w Dżardżanazie i w At-Tahh[29]. Ofensywę wstrzymano 31 grudnia z powodu niesprzyjających warunków pogodowych[30].

Styczeń

9 stycznia 2020 Rosja i Turcja zarządziły zawieszenie broni[31], jednak nie było ono przestrzegane. 12 stycznia islamiści wystrzelili pociski rakietowe na zabudowania Aleppo, zabijając w ten sposób trzy osoby i raniąc trzy kolejne[32], zaś 14 stycznia na zachodnich przedmieściach Aleppo snajper sił antyrządowych zastrzelił jednego przechodnia[33]. 16 stycznia w wyniku ostrzału Aleppo przez terrorystów zginęło kolejne 6 osób, a 15 zostało rannych[34]. Armia odpowiedziała na te zdarzenia ostrzałem artyleryjskim pod Tallchatrą[35].

Według ONZ w dniach od 15 do 19 stycznia w kierunku granicy tureckiej przemieściło się prawie 40 tysięcy uchodźców, lecz Turcja nie pozwoliła im przekroczyć granicy[36]. Jednocześnie armia syryjska zorganizowała korytarze humanitarne pod Al-Hadir i Abu az-Zuhur, umożliwiające cywilom na przejście na odzyskane przez nią obszary[37]. W kolejnych dniach bojówkarze usiłowali przeszkodzić cywilom z korzystania z tej możliwości, zawracając ich z drogi i blokując przejście[38][39].

21 stycznia islamiści ponownie ostrzelali zachodnie przedmieścia Aleppo zabijając trzy osoby, w tym dziecko[40]. Armia odpowiedziała na to ostrzałem pozycji bojowników pod Ma’arr Szurin i Kafr Hamra, chcąc zniszczyć ich wyrzutnie[41]; pomimo tego następnego dnia na Aleppo spadły kolejne pociski[42]. 23 stycznia HTS zaatakował pozycje armii na południe od wsi Samka, jednak atak ten został skontrowany[43]. 24 stycznia żołnierze zajęli Samkę i Dajr Szarki[44].

27 stycznia jednostki armii syryjskiej przełamały pozycje HTS i do rana 29 stycznia wyzwoliły Ma’arrat an-Numan[45]. Żołnierze zostali przywitani przez kilka rodzin, którym zapewnili pomoc medyczną oraz transport do bezpiecznych schronów[46]. Cywile zeznali, że wcześniej terroryści grozili im bronią oraz odcięli dostęp do wody chcąc ich zmusić do opuszczenia domów[47]. W międzyczasie 4 Dywizja Pancerna rozpoczęła natarcie spod Aleppo i 29 stycznia wyzwoliła Chan Tuman oraz kilka mniejszych wsi[48]. Żołnierze odnaleźli wybudowane przez islamistów podziemne schrony w Ma’arr Szamsza[49], a później również w miejscowościach Muka i Hisz[50]. Armia schwytała też 17 jeńców.

31 stycznia bojownicy HTS po raz kolejny ostrzelali Aleppo, tym razem dzielnicę Salah ad-Din[51]. Zaatakowali też na zachodnich obrzeżach Aleppo prowadząc samochody wypełnione ładunkami wybuchowymi[52]. Atak został powstrzymany przez żołnierzy, którzy odpowiednio wcześnie zniszczyli te pojazdy[52], ponosząc jednak stratę 12 poległych. 1 lutego Syryjczycy kontratakowali odbijając miejscowość Humajra. Tegoż dnia służby techniczne zburzyły barykady blokujące drogę M5[53].

Luty

2 lutego armia wyzwoliła Ankrati, Kafr Battich i Dadich[54], zaś 3 lutego Dżubas (gdzie znajdował się skład broni islamistów[55]) i San[56]. W niejasnych okolicznościach zginęło wówczas czterech żołnierzy tureckich przebywających na posterunku pod Sarakibem[57]. Turcy odpowiedzieli ogniem[58]. W tym czasie wciąż funkcjonował korytarz humanitarny pod Al-Hadir, lecz islamiści znów blokowali cywilom dostęp do bezpiecznego przejścia[59].

4 lutego oddziały syryjskie przekroczyły drogę M4 (Latakia–Aleppo) opanowując An-Najrab i blokując szlak zaopatrzeniowy przeciwnika[60]. 5 lutego armia zwróciła się z apelem do bojowników, dając im „ostatnią szansę” na złożenie broni i opuszczenie Sarakibu, jako że miasto to było wówczas już otoczone z trzech stron przez żołnierzy[61][62]. W międzyczasie żołnierze zajęli Tall Tukan[63]. Terroryści po raz kolejny wystrzelili pociski rakietowe na zabudowania dzielnicy Al-Hamdanijja w Aleppo, zabijając 4 osoby[64].

6 lutego o 2:00, wg danych dowództwa Sił Zbrojnych Syrii[65], na terytorium Syrii wjechał zmotoryzowany oddział turecki i zajął pozycje pod Binnisz i Taftanaz, co zostało ostro skrytykowane przez MSZ Syrii jako pomoc dla terrorystów[66]. Tego dnia syryjscy żołnierze weszli do Kafr Amim, gdzie odnaleźli porzuconą przez przeciwnika broń i amunicję amerykańskiej produkcji[67][68], w tym pociski moździerzowe 81 mm, działo artylerii i dwa pojazdy pancerne. W godzinach popołudniowych tego samego dnia Syryjczycy weszli do Sarakibu[69], zaś wieczorem odparli atak HTS pod An-Najrab.

W odpowiedzi na sukcesy syryjskiej armii, 7 lutego Turcja utworzyła swój kolejny „punkt obserwacyjny”, tym razem pod Idlibem, a Recep Tayyip Erdoğan wręcz groził eskalacją działań zbrojnych przeciwko Syrii[70]. Tego dnia Syryjczycy zajęli Zajtan, skąd przeprowadzili ostrzał artyleryjski w kierunku pozycji HTS[71].

8 lutego żołnierze syryjscy poczynili dalsze postępy zmierzając w stronę Sarminu i Taftanazu[72]. Wieczorem oddziały syryjskie idące z południowej części muhafazy Idlibu spotkały się z tymi z południowo-zachodniego Aleppo na wzgórzu Al-Is[73].

9 lutego z rana żołnierze odkryli opuszczone kwatery terrorystów w Sarakibie. Tegoż dnia Omar Rahmon z Narodowego Komitetu Pojednania poinformował, że organizacja ta odebrała wiadomości od mieszkańców z okolic Ariha i Dżisr asz-Szughur, którzy oczekiwali na nadejście armii syryjskiej i wyrazili gotowość współpracy[74]. Syryjskie Centrum Dokumentacyjne informowało, że ciągu poprzednich 15 dni syryjska armia przejęła 136 miejscowości, eliminując 444 rebeliantów, w tym 323 z HTS-u[75]. Turcy w tym czasie ustanowili swój kolejny punkt obserwacyjny pod Idlibem.

10 lutego islamiści HTS przeprowadzili gwałtowny atak z Sarminu na An-Najrab i San, działając przy wsparciu ze strony oddziałów tureckich. Syryjczycy odpowiedzieli ogniem artylerii, w wyniku czego zginęło pięciu Turków. W tym czasie żołnierze syryjscy znajdujący się bardziej na północ byli w stanie przeprowadzić natarcie i przejąć Kafr Halab, a także ostrzelać pozycje terrorystów w Ma’arrat an-Nasan[76]. Wieczorem tegoż dnia niezidentyfikowane samoloty ostrzelały turecki konwój pod Ataribem, nie wyrządzając jednak strat w ludziach. Następnego dnia Turcy lub islamiści zestrzelili pod Sarakibem syryjski śmigłowiec[77]. W tym czasie żołnierze działający w rejonie zachodnich obrzeży Aleppo przejęli kontrolę nad Chan al-Asal, dopełniając dzieła odzyskania strategicznej drogi M5[78]. Natomiast oddział syryjski w An-Najrab skutecznie rozbił natarcie terrorystów, zastawiając zasadzkę i uderzając gdy ci weszli do miasteczka.

W kolejnych dniach Syryjczycy skupili się na działaniach na zachodzie muhafazy Aleppo, przejmując 12 lutego wsie Asz-Szajch Ali i Arada[79], zaś 13 lutego Kafr Dżum, spychając islamistów do Urum as-Sughra, gdzie doszło do dalszych walk[80]. Syryjczycy zdobyli Urum as-Sughra 14 lutego[81], lecz sukces ten był okupiony stratą śmigłowca zestrzelonego nad sąsiednim Urum al-Kubra i śmiercią trzyosobowej załogi[82]. 15 lutego żołnierze odbili Urum al-Kubra i Kafr Naha[83]. Postępy syryjskiej armii spotykały się z coraz bardziej nerwowymi reakcjami Turcji, która rozmieściła w pobliżu swój kolejny oddział wojskowy, tym razem w Darat Izza[84].

20 lutego o godzinie 13:00 bojownicy wspierani przez Turków ponownie zaatakowali An-Najrab, lecz do 17:00 zostali rozgromieni przez Syryjczyków, którzy wezwali na pomoc rosyjski Su-24[85]. Bojownicy próbowali zestrzelić samolot, ale nie zdołali tego zrobić[86]. Straty atakujących mogły wynieść około 100 zabitych[85].

24 lutego syryjska armia przeniosła oś natarcia na wyżynny obszar na południowym zachodzie muhafazy Idlibu[87]. Żołnierze zajęli wówczas miejscowość Kafrsadżna, znajdując tam wyrzutnie pocisków rakietowych oraz wejście do tunelu[88], a następnego dnia przejęli też Kafr Nubl[89]. Wykorzystując przegrupowanie części sił syryjskich na południowo-zachodni odcinek frontu, 26 lutego bojownicy znów zaatakowali An-Najrab, tym razem skutecznie[90]. W działania te byli znów zamieszani Turcy, których dron bojowy został zestrzelony w pobliskiej wsi Dadich[91], zaś w bliżej niejasnych okolicznościach zginęło kolejnych trzech tureckich żołnierzy[92]. W nocy na 27 lutego Syryjczycy byli zmuszeni wycofać się z Sarakibu[93], lecz już za dnia podjęli działania zaczepne, aby nie pozwolić przeciwnikowi na dalsze postępy[93].

27 lutego 2020 w wyniku ataku powietrznego – prawdopodobnie we wsi Baljun – śmierć poniosło 33 tureckich żołnierzy[6], co szczególnie zaogniło sytuację polityczną w regionie i zagroziło dalece idącą eskalacją syryjskiego konfliktu[94]. Już w najbliższą noc Turcy przeprowadzili zmasowany ostrzał z użyciem dronów i rakiet, wymierzony w syryjskie pojazdy wojskowe oraz punkty dowodzenia[95]. Od jednego z tych uderzeń zginął brygadier Burhan Rahmun, dowódca syryjskiej 124 Brygady[3]. 29 lutego Tureckie Siły Powietrzne zbombardowały Az-Zarba, gdzie odbywało się spotkanie syryjskich żołnierzy z przedstawicielami Hezbollahu[96]. Zginęło wówczas dziewięciu bojowników tej organizacji[7]. W odpowiedzi na rosnące zaangażowanie Turcji w działania wojenne, Rosjanie wznowili działania powietrzne w regionie[97]. Zaplanowano też spotkanie prezydenta Władimira Putina z prezydentem Erdoğanem na 5–6 marca[98].

Marzec

1 marca Turcja ogłosiła własną operację wojskową w Idlibie nazwaną „Tarcza wiosny”[99], na co Syria oznajmiła zamknięcie przestrzeni powietrznej nad północno-zachodnią częścią kraju[100]. O 13:25 Tureckie Siły Powietrzne zaatakowały i zestrzeliły dwa samoloty syryjskie nad Idlibem, których załogi zdołały powrócić na spadochronach na ziemię[101]. Tego samego dnia Syryjczycy zestrzelili 3 tureckie drony bojowe zmierzające w kierunku południowym[102]. 2 marca żołnierze Syrii odzyskali kontrolę nad ważnym miastem Sarakib[103], a następnego dnia zestrzelili w Sarakibie i Chan as-Subul dwa kolejne tureckie drony[104]. 4 marca odparto jeszcze jeden atak ze strony islamistów na Sarakib[105].

5 marca na spotkaniu rosyjsko-tureckim w Moskwie prezydenci tychże krajów uzgodnili warunki nowego zawieszenia broni, mającego obowiązywać wszystkie strony walczące w regionie Idlibu, które weszło w życie 6 marca[106].

Reakcje międzynarodowe

  •  ONZ: 20 grudnia 2019 Rosja i Chiny zawetowały w Radzie Bezpieczeństwa ONZ możliwość przedłużenia zachodniej pomocy dla Idlibu, z której korzystali także islamiści[107]. Delegacja syryjska w ONZ wyraziła zaś zdziwienie, że USA przejmują się kryzysem humanitarnym w Idlibie, podczas gdy cała Syria cierpi wskutek sankcji gospodarczych Zachodu[107]. 27 lutego 2020 na nadzwyczajnym posiedzeniu RB ONZ syryjski przedstawiciel Baszar al-Dżaafari oznajmił, że Syria walczy o swoje terytorium i będzie także przeciwdziałać atakom ze strony Turcji[108].
  •  Unia Europejska: 26 lutego 2020 ministrowie spraw zagranicznych 14 krajów UE wydali oświadczenie wzywające do natychmiastowego zaprzestania walk w Idlibie.
  •  Syria: Siły Zbrojne Syrii zadeklarowały swoją determinację w celu usunięcia islamistów z muhafaz Idlib i Aleppo, troskę o bezpieczeństwo cywilów na tym obszarze oraz chęć przywrócenia „normalnego życia” w regionie[109]. Władze potwierdziły swą gotowość do przyjmowania cywilów opuszczających rejon walk[110]. Dowództwo Sił Zbrojnych Syrii oznajmiło, że obecność wojsk tureckich na terytorium Syrii jest bezprawiem i przejawem wrogości[62]. Ministerstwo Spraw Zagranicznych Syrii[111], Ministerstwo Obrony Rosji[112], a także lokalne źródła z Aleppo[113], kilkukrotnie ostrzegały przed groźbą zorganizowania przez terrorystów fałszywego incydentu z bronią chemiczną, o który chcieliby oni oskarżyć Syrię[114]. 9 lutego 2020 rząd zatwierdził plan stopniowego przywracania do życia obszarów wyzwolonych oraz zapewnienia ich mieszkańcom powrotu do nich[115].
  •  Iran: Ministerstwo Spraw Zagranicznych Iranu oświadczyło, że Syria ma prawo oczyścić swoje terytorium z terrorystów, a inne kraje powinny uszanować walkę Syryjczyków o jedność ich państwa[116].
  •  Rosja: 3 lutego prezydencki rzecznik Dmitrij Pieskow wyraził w imieniu Rosji zaniepokojenie częstymi przejawami terroryzmu w Idlibie[117], zaś 11 lutego oświadczył, że wszystkie ataki na pozycje armii syryjskiej muszą się skończyć, zaś odpowiedzialność za eskalację walk ponosi Turcja[118]. 5 marca w Moskwie odbyło się spotkanie prezydentów Rosji i Turcji, po którym ogłoszono nowe zawieszenie broni dla Idlibu[106].
  •  Stany Zjednoczone: Donald Trump za pośrednictwem Twittera oskarżył Syrię i jej sojuszników o zabijanie „niewinnych ludzi”[119]. W lutym Mike Pompeo przekazał wyrazy poparcia dla działań Turcji.
  •  Turcja: Recep Tayyip Erdoğan oznajmił, że „nie zamierza pozwalać” syryjskiej armii na zdobywanie terenu w Idlibie, a następnie groził eskalacją działań zbrojnych przeciwko Syrii[70]. Natomiast kemalistowska Republikańska Partia Ludowa uznała prawo Syryjczyków do walki z terroryzmem[120]. Po zdarzeniu z 27 lutego, gdy w Syrii zginęło 33 Turków, Erdoğan domagał się szerokiej na 30 kilometrów „strefy buforowej” wzdłuż granicy syryjsko-tureckiej, która miałaby się znaleść pod faktyczną okupacją przez Tureckie Siły Zbrojne[121]. Erdoğan zwrócił się też do rosyjskiego prezydenta Putina, by ten „zszedł mu z drogi”[122].

Następstwa

Na mocy ustaleń z 5 marca, wprowadzono zawieszenie broni pomiędzy wszystkimi stronami konfliktu. Rosja zobowiązała się dopilnować przestrzegania tych ustaleń przez syryjską armię, analogicznie jak Turcja w odniesieniu do islamistów[123]. Postanowiono też o utworzeniu „strefy bezpieczeństwa” obejmującej drogę M4 na zachód od Sarakibu, oznaczającej że wszystkie oddziały zbrojne mają odsunąć się od tej drogi na przynajmniej 6 kilometrów[106].

23 maja 2020 otwarto drogę M4 do użytku cywilnego pod nadzorem rosyjskiej żandarmerii wojskowej. Cywile poruszający się bez rosyjskiej eskorty bywali atakowani przez terrorystów[124]. 20 października 2020 wojska tureckie opuściły punkt obserwacyjny w Muraku[125], a do 30 grudnia ewakuowały się ze wszystkich posterunków z obszaru odzyskanego przez Syrię[126]. Według źródeł kurdyjskich, na terytorium Syrii pozostawało 12 tysięcy tureckich żołnierzy[125].

Ogółem ofensywa w Idlibie okazała się sukcesem Syrii, która odzyskała łącznie 2345 km² terenu[127] i zrealizowała cel odzyskania strategicznej drogi M5[128].

Przypisy

  1. ↑ Militant forces in Idlib buckle under huge Syrian Army assault , Muraselon News, 20 grudnia 2019 (ang.).
  2. ↑ Tomasz Rydelek, Tygrys wraca do Idlib , Puls Lewantu, 26 stycznia 2020.
  3. ↑ a b Karwan Faidhi Dri, Syrian regime commander reportedly killed in Turkish drone strike in Aleppo , Rûdaw, 28 lutego 2020 (ang.).
  4. ↑ A prominent Tahrir al-Sham commander killed in southern Idlib , Islamic World News, 27 lutego 2020 (ang.).
  5. ↑ Сергей Петров, В поисках «умеренной оппозиции»: силы боевиков в сирийском Идлибе , Федеральное агентство новостей (ros.).
  6. ↑ a b Frontem do Syrii – Informacje z Bliskiego Wschodu , Facebook, 28 lutego 2020.
  7. ↑ a b Turkey’s Operation “Spring Shield” delivers blow to Hezbollah , Long War Journal, 5 marca 2020 (ang.).
  8. ↑ Erdogan admitted that 59 Turkish soldiers were killed in Syria , Syria Documentation Center, 8 marca 2020 (ang.).
  9. ↑ Esref Musa, Burak Karacaoglu, 3rd convoy of evacuees from Quneitra arrive in Idlib , Anadolu Agency, 23 lipca 2018 (ang.).
  10. ↑ Operation Basalt overall results , Reddit (ang.).
  11. ↑ Mona Alami, The coming battle for Idlib , Al-Monitor, 2 sierpnia 2018 (ang.).
  12. ↑ Margaret Coker, Hwaida Saad, Carlotta Gall, In Idlib, Final Offensive in Syrian War May Come at Horrific Cost, „The New York Times”, 2 września 2018, ISSN 0362-4331 (ang.).
  13. ↑ Russia and Turkey to create Syria buffer , BBC, 17 września 2018 (ang.).
  14. ↑ Full text of Turkey-Russia memorandum on Idlib revealed , The National (ang.).
  15. ↑ Bassem Mroue, Syria’s government and opposition welcome Idlib demilitarized zone deal struck by Turkey and Russia , Military Times, 18 września 2018 (ang.).
  16. ↑ Mariya Petkova, After the Sochi agreement, HTS is facing internal divisions , Al-Jazeera (ang.).
  17. ↑ Leith Aboufadel, Jihadist groups allegedly reject Idlib agreement , Al-Masdar News, 18 września 2018 (ang.).
  18. ↑ a b Leith Aboufadel, Turkish-backed rebels surrender last positions in southwest Idlib , Al-Masdar News, 9 stycznia 2019 (ang.).
  19. ↑ Syrian Army enters Khan Sheikhoun to secure city , Al-Masdar News, 20 sierpnia 2019 (ang.).
  20. ↑ a b Gwałtowne walki w Syrii: wojsko walczy z Al-Kaidą w Idlibie, dziesiątki zabitych , Portal STRAJK, 20 grudnia 2019.
  21. ↑ Teroristi se razbežali, raspao se front, Asadove snage nezaustavljivo jure na Marat al Numan! , Alo!, 25 listopada 2019 (serb.-chorw.).
  22. ↑ Jihadist rebels score big advance in southeast Idlib after launching new offensive , Al-Masdar News, 30 listopada 2019 (ang.).
  23. ↑ Syrian army rejects terrorist offensive southeast of Idleb (ang.).
  24. ↑ Syrian Army launches heavy attack across southern Idlib , Al-Masdar News, 9 grudnia 2019 (ang.).
  25. ↑ Jihadist forces launched large attack against Syrian Army troops , Al-Masdar News, 18 grudnia 2019 (ang.).
  26. ↑ Syrian Army kicks off 2nd phase of Idlib offensive , Al-Masdar News, 19 grudnia 2019 (ang.).
  27. ↑ Syrian Army’s death toll after two-days of battle in southeast Idlib rises to 40 , Al-Masdar News, 21 grudnia 2019 (ang.).
  28. ↑ Армия Сирии освободила город Джарджаназ в провинции Идлиб, „Известия”, 23 grudnia 2019 (ros.).
  29. ↑ Hazem Sabbagh, Army units thwart terrorist attack near Jerjnaz and al-Tehh , Syrian Arab News Agency, 28 grudnia 2019 (ang.).
  30. ↑ Syrian Army pauses Idlib offensive as poor weather conditions ground air force , Al-Masdar News, 31 grudnia 2019 (ang.).
  31. ↑ Russia says ceasefire established in Syria’s Idlib , Reuters, 9 stycznia 2020 (ang.).
  32. ↑ H. Zain, Three civilians martyred, three injured in terrorists’ rocket attack on Aleppo city , Syrian Arab News Agency, 12 stycznia 2020 (ang.).
  33. ↑ Ruaa Al-Jazaeri, One civilian martyred in sniper attack on Jam’ayat al-Zahraa in Aleppo city , Syrian Arab News Agency, 14 stycznia 2020 (ang.).
  34. ↑ Six civilians martyred, 15 injured in terrorist shelling attack in Aleppo , Syrian Arab News Agency, 16 stycznia 2020 (ang.).
  35. ↑ H. Zain, Army responds to terrorists’ attacks, crushes them from three villages in Idleb southeastern countryside , Syrian Arab News Agency, 16 stycznia 2020 (ang.).
  36. ↑ Syria: gwałtowne walki w Idlibie, dziesiątki tysięcy nowych uchodźców , Portal STRAJK, 24 stycznia 2020.
  37. ↑ H. Zain, Tens of civilians exit terrorist-controlled areas , Syrian Arab News Agency, 14 stycznia 2020 (ang.).
  38. ↑ Hazem Sabbagh, Terrorists continue preventing civilians from leaving to safe areas through corridors in Idleb and Aleppo countryside , Syrian Arab News Agency, 19 stycznia 2020 (ang.).
  39. ↑ Hazem Sabbagh, Terrorists continue preventing civilians from leaving through corridors in Idleb and Aleppo countryside for 8th day , Syrian Arab News Agency, 20 stycznia 2020 (ang.).
  40. ↑ Hazem Sabbagh, Child and 2 women martyred, 3 others injured in terrorist rocket attack on Aleppo city , Syrian Arab News Agency, 21 stycznia 2020 (ang.).
  41. ↑ H. Zain, Army responds to terrorist attacks on Aleppo and Idleb, destroys their rocket launch-pads , Syrian Arab News Agency, 22 stycznia 2020 (ang.).
  42. ↑ A number of civilians injured due to terrorist shelling attack in Aleppo , Syrian Arab News Agency, 22 stycznia 2020 (ang.).
  43. ↑ Ruaa Al-Jazaeri, Al-Nusra terrorists launch fierce attack on army posts south/southeast of Idleb , Syrian Arab News Agency, 23 stycznia 2020 (ang.).
  44. ↑ Mazen Eyon, The army regains control over al-Samaka, Tih and Deir Sharqi villages in Idleb countryside , Syrian Arab News Agency, 24 stycznia 2020 (ang.).
  45. ↑ Inas Abdulkareem, General Command of the Army announces clearing the city of Maarat al-Numan and 28 towns and villages in the southern Idlib countryside from terrorism, „Syria Times”, 29 stycznia 2020 (ang.).
  46. ↑ Basma Qaddour, Syrian army saves the families that remained in Ma’arret al-Noaman city, „Syria Times”, 30 stycznia 2020 (ang.).
  47. ↑ Mazen Eyon, Army secures some families who remained in Ma’arat al-Numan city , Syrian Arab News Agency, 30 stycznia 2020 (ang.).
  48. ↑ Syria Army liberates key town in Aleppo from grip of terrorists , Tasnim News Agency, 30 stycznia 2020 (ang.).
  49. ↑ Basma Qaddour, Syrian army liberates more areas in Aleppo, finds tunnel in Idleb, „Syria Times”, 29 stycznia 2020 (ang.).
  50. ↑ Hazem Sabbagh, Army uncovers terrorist bases and tunnels in Idleb southern countryside , Syrian Arab News Agency, 1 lutego 2020 (ang.).
  51. ↑ Basma Qaddour, Terrorist groups fired rockets on safe residential area in Aleppo city, „Syria Times”, 31 stycznia 2020 (ang.).
  52. ↑ a b Gh.A. Hassoun, Army repels terrorist attack, continues to advance southwest of Aleppo , Syrian Arab News Agency, 1 lutego 2020 (ang.).
  53. ↑ O. Al-Mohammad, Technical workshops begin removing earth mounds and obstacles on M5 Road, „Syria Times”, 1 lutego 2020 (ang.).
  54. ↑ Ruaa Al-Jazaeri, Army units liberate villages of Inqrati, Kafr Batikh and Kafr Dadikh southwest of Saraqeb , Syrian Arab News Agency, 2 lutego 2020 (ang.).
  55. ↑ O. Al-Mohammad, The army finds fortified terrorist headquarters and munitions in Jobas and Babila in Idlib countryside, „Syria Times”, 5 lutego 2020 (ang.).
  56. ↑ The army liberates the villages of Gobas and San in Idlib countryside, „Syria Times”, 3 lutego 2020 (ang.).
  57. ↑ Four Turkish troops killed, nine wounded in Idlib shelling , TASS, 3 lutego 2020 (ang.).
  58. ↑ Turkey hits back after soldiers killed in Syrian gov’t shelling , Al Jazeera English, 3 lutego 2020 (ang.).
  59. ↑ Mazen Eyon, Terrorists still prevent citizens from getting out to safe areas in Aleppo , Syrian Arab News Agency, 3 lutego 2020 (ang.).
  60. ↑ Hamda Mustafa, Syrian Army liberates al-Nerab village to the north of Aleppo-Lattakia international highway, „Syria Times”, 4 lutego 2020 (ang.).
  61. ↑ Militants in Idlib given last chance to surrender to Syrian military , Tasnim News Agency, 5 lutego 2020 (ang.).
  62. ↑ a b Inas Abdulkareem, The Syrian Arab Army continues military operations in Idleb, „Syria Times”, 5 lutego 2020 (ang.).
  63. ↑ SANA camera escorts army units’ deployment in Tal Toukan in Idleb countryside after liberating it from terrorism , Syrian Arab News Agency, 5 lutego 2020 (ang.).
  64. ↑ Mazen Eyon, Four citizens martyred in terrorist attacks on Hamadaniyah in Aleppo , Syrian Arab News Agency, 5 lutego 2020 (ang.).
  65. ↑ Inas Abdulkareem, The General Command of the Army: A Turkish military convoy crosses into Syria to protect terrorists and obstruct the army’s progress in Idlib, „Syria Times”, 6 lutego 2020 (ang.).
  66. ↑ Ruaa Al-Jazaeri, Foreign Ministry: What Turkish regime did in coincidence with Israeli aggression clarifies who are terrorism backers in Syria , Syrian Arab News Agency, 6 lutego 2020 (ang.).
  67. ↑ O. Al-Mohammad, Syrian Army units advance in Idlib, „Syria Times”, 6 lutego 2020 (ang.).
  68. ↑ US-made weapons & ammunition left by terrorists found in Kafr Amim , Syrian Arab News Agency, 6 lutego 2020 (ang.).
  69. ↑ Syrian Army captures strategic city of Saraqib , Al-Masdar News, 6 lutego 2020 (ang.).
  70. ↑ a b Steven Sahiounie, Syria and Turkey face war as Syrian Arab Army poised to take Idlib , Mideast Discourse, 6 lutego 2020 (ang.).
  71. ↑ Gh.A. Hassoun, Syrian army liberates Zitan and Barna villages, continues its operations against al-Nusra fortified positions in Southern Aleppo , Syrian Arab News Agency, 7 lutego 2020 (ang.).
  72. ↑ Baraa Ali, Army units continue to advance in several towns and villages in Idleb and Aleppo countryside , Syrian Arab News Agency, 8 lutego 2020 (ang.).
  73. ↑ Army units advancing from Aleppo countryside meet units advancing from Idleb southeastern countryside at al-Eiss hill , Syrian Arab News Agency, 8 lutego 2020 (ang.).
  74. ↑ Basma Qaddour, Residents of many towns in Idleb demand reconciliation, „Syria Times”, 9 lutego 2020 (ang.).
  75. ↑ Zaher Tahhan, 136 villages became under the Syrian army control in the last 15 days , Syria Documentation Center, 9 lutego 2020 (ang.).
  76. ↑ Inas Abdulkareem, The Syrian Arab Army continues military operations against terrorist organizations in the southwestern countryside of Aleppo, „Syria Times”, 10 lutego 2020 (ang.).
  77. ↑ Opposition shoots down Syrian army’s helicopter in Idlib , TASS, 11 lutego 2020 (ang.).
  78. ↑ Army units liberate Khan al-Asal and al-Rashidin 4 west of Aleppo, thwart al-Nusra attack in Idleb countryside , Syrian Arab News Agency, 11 lutego 2020 (ang.).
  79. ↑ Mazen Eyon, The army liberates villages of Sheikh Ali, Arada and Arnaz in Aleppo countryside , Syrian Arab News Agency, 12 lutego 2020 (ang.).
  80. ↑ Army advances in Aleppo western countryside, liberates more regions , Syrian Arab News Agency, 13 lutego 2020 (ang.).
  81. ↑ Basma Qaddour, Syrian army makes a new advance in the west of Aleppo, „Syria Times”, 14 lutego 2020 (ang.).
  82. ↑ Gh.A. Hassoun, Military helicopter targeted in western Aleppo, its crew martyred , Syrian Arab News Agency, 14 lutego 2020 (ang.).
  83. ↑ Hamda Mustafa, The Syrian Army recaptures Urom Kobra and Kafrnaha villages in the southwestern countryside of Aleppo, „Syria Times”, 15 lutego 2020 (ang.).
  84. ↑ Turkish military establishes new posts in west Aleppo to stop Syrian Army advance , Al-Masdar News, 15 lutego 2020 (ang.).
  85. ↑ a b Turkish-backed militants suffer devastating losses in disastrous east Idlib offensive , Al-Masdar News, 22 lutego 2020 (ang.).
  86. ↑ Turkish forces militants attempt to shoot down Russian aircraft in Idlib , Al-Masdar News, 21 lutego 2020 (ang.).
  87. ↑ Basma Qaddour, Syrian army advances towards the southern Idleb countryside, „Syria Times”, 24 lutego 2020 (ang.).
  88. ↑ Mazen Eyon, Army units seize large network of tunnels, heavy weapons in Kafr Sajnah in Idleb countryside , Syrian Arab News Agency, 24 lutego 2020 (ang.).
  89. ↑ The Army liberates Kafrunbul strategic town and four villages in Idleb countryside , Syrian Arab News Agency, 25 lutego 2020 (ang.).
  90. ↑ Turkish-backed Idlib offensive backfires as Syrian Army seizes large part of Jabal Al-Zawiya , Al-Masdar News, 26 lutego 2020 (ang.).
  91. ↑ Syrian Army shoots down large Turkish military drone in Idlib , Al-Masdar News, 26 lutego 2020 (ang.).
  92. ↑ Erdogan: Three Turkish troops died in Idlib , Islamic World News, 27 lutego 2020 (ang.).
  93. ↑ a b Syrian Army launches counter-offensive in eastern Saraqib , Al-Masdar News, 27 lutego 2020 (ang.).
  94. ↑ Carlotta Gall, Airstrike Hits Turkish Forces in Syria, Raising Fears of Escalation, „The New York Times”, 27 lutego 2020, ISSN 0362-4331 (ang.).
  95. ↑ Turkish military carries out massive attack against Syrian Army , Al-Masdar News, 28 lutego 2020 (ang.).
  96. ↑ Turkish airstrike hits Syrian military, Hezbollah positions in Aleppo , Al-Masdar News, 29 lutego 2020 (ang.).
  97. ↑ Syrian-Russian airstrikes resume in Idlib as tensions increase with Turkey , Al-Masdar News, 29 lutego 2020 (ang.).
  98. ↑ Tomasz Rydelek, Ultimatum Erdogana dobiega końca , Puls Lewantu, 29 lutego 2020.
  99. ↑ Turcy ogłaszają rozpoczęcie ofensywy wojskowej w Syrii , Defence24, 1 marca 2020.
  100. ↑ Ruaa Al-Jazaeri, Closing air space over northwestern region , Syrian Arab News Agency, 1 marca 2020 (ang.).
  101. ↑ Basma Qaddour, Turkish regime targets 2 Syrian aircrafts over Idleb, „Syria Times”, 1 marca 2020 (ang.).
  102. ↑ Ruaa Al-Jazaeri, Hazem Sabbagh, Army downs 3 drones for Turkish regime over Idleb , Syrian Arab News Agency, 1 marca 2020 (ang.).
  103. ↑ Baraa Ali, Army units enter Saraqeb strategic city in Idleb countryside , Syrian Arab News Agency, 3 lutego 2020 (ang.).
  104. ↑ Mazen Eyon, The army shoots down two drones for Turkish regime in the surroundings of Saraqeb and Khan al-sobol in Idleb countryside , Syrian Arab News Agency, 3 marca 2020 (ang.).
  105. ↑ Turkish-backed militants suffer heavy losses in failed Saraqib offensive , Al-Masdar News, 4 marca 2020 (ang.).
  106. ↑ a b c Idlib ceasefire announced after meeting between Russia & Turkey , Al-Masdar News, 5 marca 2020 (ang.).
  107. ↑ a b Syria: wojsko idzie do przodu, mimo zaciekłego oporu dżihadystów w Idlibie , Portal STRAJK, 22 grudnia 2019.
  108. ↑ Hamda Mustafa, Al-Jaafari urges Security Council to put an end to Erdogan’s adventures in Syria, „Syria Times”, 29 lutego 2020 (ang.).
  109. ↑ Hazem Sabbagh, Military source: Syrian Arab Army is determined to uproot remaining terrorism in Idleb and west Aleppo , Syrian Arab News Agency, 25 stycznia 2020 (ang.).
  110. ↑ Haifaa Mafalani, Authorities ready to receive civilians willing to exit from terrorists-held areas, „Syria Times”, 28 stycznia 2020 (ang.).
  111. ↑ Hamda Mustafa, Terrorist organizations prepare fake chemical attacks whenever the army achieves gains in war on terrorism, „Syria Times”, 27 stycznia 2020 (ang.).
  112. ↑ Terrorists prepare for chemical attack in Idleb, „Syria Times”, 27 stycznia 2020 (ang.).
  113. ↑ Inas Abdulkareem, Information about chemical attack by terrorists on western Aleppo, „Syria Times”, 27 stycznia 2020 (ang.).
  114. ↑ Basma Qaddour, The White Helmets gear up to circulate fabricated video on chemical attack in Idleb, „Syria Times”, 4 lutego 2020 (ang.).
  115. ↑ Cabinet approves a plan for restoring services to areas liberated from terrorism , Syrian Arab News Agency, 9 lutego 2020 (ang.).
  116. ↑ Mousavi: Syria has the right to liberate all of its territories , Syrian Arab News Agency, 4 lutego 2020 (ang.).
  117. ↑ Hamda Mustafa, Russia deeply concerned over continuous terrorist activities in Idleb, „Syria Times”, 3 lutego 2020 (ang.).
  118. ↑ Hala Zain, Terrorist attacks launched from Idleb unacceptable, should not continue, Kremlin says , Syrian Arab News Agency, 11 lutego 2020 (ang.).
  119. ↑ Трамп обвинил Россию, Сирию и Иран в причастности к убийствам в Идлибе, „Известия”, 27 grudnia 2019 (ros.).
  120. ↑ Raghda Sawas, The Syrian state has the right to eliminate terrorism from its territories says Turkish politician, „Syria Times”, 30 stycznia 2020 (ang.).
  121. ↑ Erdogan calls for 30-km-deep buffer zone across northern Syria border , Al-Masdar News, 29 lutego 2020 (ang.).
  122. ↑ Erdogan tells Putin to 'get out of our way’ in Syria , Al-Masdar News, 29 lutego 2020 (ang.).
  123. ↑ Frontem do Syrii – Informacje z Bliskiego Wschodu , Facebook, 6 marca 2020.
  124. ↑ Civilians worried as M-4 highway reopens , ANF News (ang.).
  125. ↑ a b Turkish troops leave Morek observation point in southern Idlib , ANF News, 20 października 2020 (ang.).
  126. ↑ Turkish forces withdraw from last base besieged by Syrian Army , Al-Masdar News, 30 grudnia 2020 (ang.).
  127. ↑ Map: Latest Military Situation in Northwest Syria , Islamic World News, 4 marca 2020 (ang.).
  128. ↑ Syrian Army will not withdraw from any areas captured in Idlib , Al-Masdar News, 6 marca 2020 (ang.).
Wojna domowa w Syrii
Działania wojenne
Zbrodnie wojenne
Strony walczące
Siły rządowe
Siły opozycji
ISIS
Rożawa
Polityka
Osoby