Perydium

W dzisiejszym świecie Perydium stał się tematem o wielkim znaczeniu i zainteresowaniu wielu różnych osób i organizacji. Od wpływu na społeczeństwo po wpływ na gospodarkę, Perydium przykuł uwagę zarówno ekspertów, jak i zwykłych ludzi. W tym artykule zbadamy różne aspekty związane z Perydium, od jego ewolucji w czasie po wpływ na dzisiejszy świat. Poprzez dogłębną analizę będziemy starali się lepiej zrozumieć znaczenie Perydium i jego wpływ na naszą teraźniejszość i przyszłość.

Okrywa u promieniaka wilgociomierza (z lewej strony otwarta, z prawej zamknięta)
Przekrój owocnika tęgoskóra pospolitego. Widoczna okrywa (biała) i hymenium (czarne)
Budowa apotecjum

Okrywa, perydium (łac. peridium) – osłona otaczająca owocniki.

Perydium u wnętrzniaków

U wnętrzniaków. Występuje np. w rodzinach tęgoskórowate, piestrówkowate i in. Okrywa początkowo szczelnie otacza cały owocnik, a wewnątrz niej znajduje się warstwa rodzajna (gleba), w której powstają zarodniki. Po ich dojrzeniu okrywa otwiera się lub odpada, umożliwiając zarodnikom rozsiewanie się. Dawniej grzyby posiadające taki zamknięty owocnik zaliczano do grupy wnętrzniaków[1]. W obecnej klasyfikacji systematycznej grzybów grupy takiej nie wyróżnia się[2].

W zależności od gatunku okrywa może mieć różną grubość; może być pergaminowata, gruba, gumowata, a nawet twarda. Może się składać z jednej, dwóch, lub trzech warstw. W trzywarstwowej okrywie są to:

  • okrywa zewnętrzna (egzoperydium, ektoperydium). Zewnętrzna część podwójnej osłony. Może być gładka lub wyposażona w kolce, brodawki, wyrostki. Jest nietrwała. Po dojrzeniu zarodników pęka promieniście (np. u rodzaju gwiazdosz), lub odpada (jak u kurzawek);
  • okrywa środkowa (mezoperydium);
  • okrywa wewnętrzna (endoperydium). Po dojrzeniu zarodników otwiera się na szczycie jednym otworem, lub rozrywa. Jest dość trwała i zazwyczaj pozostaje po otwarciu się lub odpadnięciu okrywy zewnętrznej[3].

Budowa okrywy i jej barwa odgrywają dużą rolę w identyfikacji gatunków. Jej zewnętrzna warstwa może być gładka, łuskowata, podzielona na poletka, pokryta brodakami, kolcami itp. U gatunków półpodziemnych, które wytwarzają owocniki pod ziemią, a w trakcie ich dojrzewania wynurzają się nad ziemię, okrywa jest zwykle zróżnicowana na dwie lub więcej warstw, przy czym warstwa zewnętrzna zwykle przechodzi w brodawki lub kolce. W przeciwieństwie do tego, warstwa wewnętrzna pozostaje ciągła i gładka, aby zachować zarodniki. Czasami, jak w przypadku Gastera, liczba warstw jest większa i egzoperydium ostatecznie rozdziela się od wierzchołka na zmienną liczbę zaostrzonych płatów, jednakże warstwa wewnętrzna pozostaje nienaruszona dzięki wyraźnej ostioli na wierzchołku[2]. Natomiast grzyby podziemne, np. trufla (Tuber), mają na ogół tylko jedno sztywne perydium przypominające skórkę o powierzchni o barwie od żółtobrązowej do brudnożółtej i pokryte łuskami[4].

Perydium w owocnikach workowców

Nazwy perydium używa się także do określenia ściany owocników u innych grup grzybów[5]. W owocnikach workowców (zwanych askokarpami) wyróżnia się kilka typów budowy. W owocnikach typu klejstotecjum, chasmotecjum i perytecjum perydium zbudowane jest zazwyczaj z kilku warstw, rzadziej z jednej. W apotecjach wyrastające z subhymenium perydium tylko częściowo otacza hymenium, a znajdujące się w nim wstawki często wyrastają ponad worki, gdzie rozszerzając się i splątując ze sobą tworzą warstwę osłaniającą worki (tzw. epitecjum). Boczne ściany apotecjum to ekscypulum i hypotecjum zbudowane z warstwy zewnętrznej i wewnętrznej. Strzępki tworzące ekscypulum i hypotecjum mogą mieć różny kształt i różnie z sobą są splątane. Jest to tzw. tekstura. Richard Paul Korf wyróżnił 7 typów tej tekstury[6]:

  • kulista – komórki kuliste lub o kształcie zbliżonym do kuli
  • wielościenna – komórki o kształcie wieloboków, ściśle przylegające do siebie
  • prostokątna – komórki o kształcie prostokątów, również ściśle przylegające do siebie
  • strzępkowa – zbudowana z luźno ułożonych, nitkowatych komórek
  • poplątana – komórki nitkowate, zbite
  • równoległa – złożona z długich, zwartych, równolegle ułożonych komórek
  • luźna – złożona z długich, równoległych, ale luźno ułożonych komórek.

Istnieją gatunki nie tworzące perydium, np. Rhizophagus fasciculatus[7].

Przypisy

  1. ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 470, ISBN 83-09-00714-0.
  2. ↑ a b George Massee, British Fungus – Flora: A Classified Textbook of Mycology, George Bell and Sons, 1892, s. 200.
  3. ↑ Meredith Blackwell i inni, Introductory mycology, New York: Wiley 1996, s. 544, ISBN 0-471-52229-5.
  4. ↑ David Arora, Mushrooms Demystified: A Comprehensive Guide to the Fleshy Fungi, Ten Speed Press, 1986, s. 708.
  5. ↑ D.N. Wanasinge, K.D. Hyde, Phylogenetic revision of Camarosporium (Pleosporineae, Dothideomycetes) and allied genera, „Studies in Mycology”, 87, 2017, s. 207–256, DOI: 10.1016/j.simyco.2017.08.001.
  6. ↑ Joanna Marcinkowska, Oznaczanie rodzajów grzybów sensu lato ważnych w fitopatologii, Warszawa: PWRiL, 2012, s. 45–46, ISBN 978-83-09-01048-7.
  7. ↑ Tomasz Krzyszczyk, Rhizophagus fasciculatus , Grzyby hypogeiczne Polski .