Pomorski Kościół Ewangelicki

Pomorski Kościół Ewangelicki, Kościół Pomorza (niem. Pommersche Evangelische Kirche, PEK) – dawny niemiecki samodzielny krajowy Kościół protestancki tradycji luterańskiej, 27 maja 2012 przekształcony w Okręg Kościelny Pomorze Ewangelicko-Luterańskiego Kościoła Północnych Niemiec. W chwili rozwiązania był członkiem Ewangelickiego Kościoła Niemiec (EKD), Ewangelickiego Kościoła Unii (Staropruskiej) (EKU, do 2003), Unii Kościołów Ewangelickich(inne języki) (UEK) oraz Niemieckiego Komitetu Narodowego Światowej Federacji Luterańskiej.

Pomorski Kościół Ewangelicki powstał w XVI wieku w wyniku reformacji i jej skutków polityczno-społecznych na terenie Rzeszy. Założyli go w 1535 książęta pomorscy z dynastii Gryfitów w związku postanowieniami sejmu trzebiatowskiego z 1534. Jego ideowym twórcą i organizatorem był Jan Bugenhagen.

Po wojnie trzydziestoletniej i rozbiorze Pomorza Zachodniego, Kościół Pomorza był zmuszony działać pod administracją władz dwóch państw Brandenburgii i Szwecji. Od XVIII wieku był poddawany reformom integrującym go z innymi kościołami krajowymi Królestwa Prus, które zakończyły się w 1817 utworzeniem przez króla Fryderyka Wilhelma III Hohenzollerna Pruskiego Kościoła Unijnego. Od XIX wieku Kościół Pomorza stanowił prowincję kościelną tej unii, którą pozostawał do połowy XX wieku. W tym czasie siedzibą konsystorza był Szczecin.

Po II wojnie światowej i zmianie granic państwowych, zasięg terytorialny Kościoła został ograniczony do terytorium Pomorza Przedniego. W 1947 siedzibą władz Pomorskiego Kościoła Ewangelickiego zostało miasto Greifswald. W 1950 przywrócono w kościele urząd biskupa.

Kościół swoim zasięgiem administracyjnym obejmował Pomorze Przednie, gdzie jest głównym kościołem protestanckim. Od początku lat 90. XX wieku PEK dążył do zjednoczenia z Ewangelicko-Luterańskim Kościołem Meklemburgii(inne języki) (ELLM), chcąc wraz z nim stworzyć jeden protestancki kościół krajowy landu Meklemburgia-Pomorze Przednie. Wspólna deklaracja o unii została podjęta w 2006 na synodzie w Züssow. 17 i 18 listopada 2007 synody obydwu wspólnot podjęły uchwały o rozpoczęciu procedury zjednoczenia. Pomorski Kościół Ewangelicki wraz Ewangelicko-Luterańskim Kościołem Meklemburgii i Ewangelicko-Luterańskim Kościołem Północnej Łaby(inne języki) (NEK) zaangażował się również w projekt utworzenia na terenie całych północnych Niemiec jednego Kościoła ewangelickiego. Do połączenia doszło 27 maja 2012^[2].

Kamień Pomorski

• 1544–1549 – Bartłomiej Swawe
• 1549–1556 – Marcin Wejher z Łeby
• 1557–1573 – Jan Fryderyk
• 1573–1602 – Kazimierz
• 1602–1618 – Franciszek
• 1618–1622 – Ulryk
• 1622–1637 – Bogusław XIV
• 1637–1648 – Ernest Bogusław von Croy

Greifswald

• 1947–1954 – Karl von Scheven
• 1955–1972 – Friedrich-Wilhelm Krummacher
• 1972–1989 – Horst Gienke
• 1990–2001 – Eduard Berger
• 2001–2012 – Hans-Jürgen Abromeit

Szczecin

• 1535–1563 – Paul vom Rode
• 1563–1574 – Fabian Timäus
• 1570–1572 – Christoph Stymmel
• 1572–1595 – Johann Cogeler
• 1595–1613 – Jakob Faber
• 1618–1634 – David Reutzius (Reuß)
• 1634–1641 – Jakob Fabricius
• 1653–1673 – Christian Groß
• 1679–1683 – Sylvester Grabe
• 1688–1707 – Günter Heyler
• 1709–1720 – David Nerretter
• 1720–1724 – Joachim Friedrich Schmidt
• 1725–1738 – Laurentius David Bollhagen
• 1738–1757 – Johann Gottfried Hornejus
• 1759–1775 – Gottfried Christian Rothe
• 1775–1791 – Friedrich Christian Göring
• 1792–1824 – Gottlieb Ringeltaube
• 1826–1826, 18 września – Friedrich Ludwig Engelken
• 1827–1854 – Carl Ritschl
• 1855–1885 – Albert Sigismund Jaspis
• 1885–1904 – Heinrich Poetter
• 1904–1919 – Johannes Büchsel

Zachodnia superintendentura generalna (Westsprengel) z siedzibą w Szczecinie

• 1921–1922 – Wilhelm Reinhard
• 1923–1934 – Walter Kähler
• 1933–1935 – Karl Thom (podczas walki w kościele w uzurpujący sposób jako biskup kamieński dla wschodu i zachodu)
• 1934–1945 – Heinrich Laag

Wschodnia superintendentura generalna (Ostsprengel) z siedzibą w Szczecinie

• 1921–1933 – Paul Kalmus
• 1933–1935 – Karl Thom (podczas walki w kościele w uzurpujący sposób jako biskup kamieński dla wschodu i zachodu).
• 1936–1945 – Heinrich Ernst Boeters

Wołogoszcz (niem. Wolgast)

• 1535–1556 – Johannes Knipstro
• 1557–1595 – Jacob Runge
• 1597–1604 – Friedrich Runge
• 1607–1642 – Barthold von Krakevitz
• 1642–1650 – Mövius Völschow
• 1653–1673 – Christian Groß
• 1662–1674 – Abraham Battus
• 1675–1675 – Matthäus Tabbert
• 1680–1688 – Augustinus Balthasar
• 1689–1700 – Konrad Tiburtius Rango
• 1701–1712 – Johann Friedrich Mayer
• 1712–1721 – Brandamus Heinrich Gebhardi
• 1721–1732 – Albrecht Joachim von Krakevitz
• 1725–1733 – Laurentius David Bollhagen
• 1734–1738 – Timotheus Lütkemann
• 1740–1745 – Michael Christian Rusmeyer
• 1746–1763 – Jakob Heinrich von Balthasar
• 1763–1778 – Laurentius Stenzler
• 1778–1788 – Bernhard Friedrich Quistorp
• 1790–1810 – Gottlieb Schlegel
• 1812–1824 – Johann Christoph Ziemssen

Kołobrzeg

• 1544–1549 – Bartholomäus Swawe
• 1549–1556 – Martin Weiher
• 1558–1567 – Georg Venetus
• 1568–1602 – Petrus Edeling
• 1605–1620 – Adam Hamel
• 1622–1645 – Immanuel König

Słupsk

• 1535–1573 – Jakob Hogensee (Hoonsee)
• 1574–1604 – David Crolle

• Strona Okręgu Kościelnego Pomorze