![]() |
Ten artykuł od 2012-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji.Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
1916 1919–1922 | |||||
| |||||
Hymn: God Save Ireland (Boże, chroń Irlandię) | |||||
Ustrój polityczny | |||||
---|---|---|---|---|---|
Stolica | |||||
Data powstania |
24 kwietnia 1916 | ||||
Data likwidacji |
6 grudnia 1922 | ||||
Premier | |||||
Powierzchnia |
84 116 km² | ||||
Populacja (1921) • liczba ludności |
| ||||
• gęstość |
52 os./km² | ||||
Język urzędowy | |||||
Położenie na mapie![]() |
Republika Irlandzka (irl. Poblacht na hÉireann ) – nazwa jednostronnie ogłoszonego państwa irlandzkiego w 1916 r. i w latach 1919–1922.
Powstanie Republiki Irlandzkiej ogłoszono 24 kwietnia 1916 podczas powstania wielkanocnego. Wybrany w 1918 r. irlandzki parlament 21 stycznia 1919 uchwalił konstytucję i ogłosił niepodległość Irlandii. Deklarację niepodległości uznała jedynie Rosyjska FSRR. Mimo wielu zabiegów De Valery nie doszło do uznania republiki przez USA. Na czele rządu stał początkowo Cathal Brugha, a od 1 kwietnia 1919 Éamon de Valera.
Po deklaracji niepodległości rozpoczęła się regularna wojna z wojskami brytyjskimi. Republika Irlandzka była de facto dobrze działającym państwem podziemnym, z własną konstytucją, parlamentem, administracją, sądownictwem i armią (utworzona przez Michaela Collinsa Irlandzka Armia Republikańska). Jej władza nie obejmowała jednak całej wyspy, a ograniczała się do kilku porozrzucanych po całej wyspie ogniskach oporu przeciw Brytyjczykom.
W maju 1921 r. władze brytyjskie przeprowadziły wybory powszechne w Irlandii, jednak zgodnie z Government of Ireland Act utworzono odrębne administracje dla północnej i południowej części wyspy. Wygrane przez Sinn Féin wybory wymusiły uznanie przez władze Wielkiej Brytanii Éamona de Valery jako przywódcy rządu irlandzkiego, co doprowadziło do zawarcia rozejmu 9 lipca 1921. Pięć dni później rozpoczęto negocjacje w sprawie niepodległości Irlandii. Delegacja irlandzka pod przywództwem Michaela Collinsa nie spełniła jednak oczekiwań de Valery – zamiast pełnej niepodległości, uzyskano jedynie status dominium brytyjskiego, 6 północnych hrabstw pozostało pod rządami brytyjskimi, a król brytyjski nadal formalnie pozostawał głową państwa.
Na znak protestu 9 stycznia 1922 de Valera złożył urząd premiera. Jego następcą na tym stanowisku został Arthur Griffith, co doprowadziło do dwuwładzy na wyspie – Republika Irlandzka nie zakończyła swojej działalności, mimo że na mocy traktatu irlandzko-brytyjskiego utworzono już rząd Irlandii Południowej na czele z Michaelem Collinsem. Po śmierci Griffitha i Collinsa w sierpniu 1922 r. William Thomas Cosgrave połączył obie administracje. 6 grudnia 1922 powstało Wolne Państwo Irlandzkie.