Ryby

Obecnie Ryby jest tematem o ogromnym znaczeniu we współczesnym społeczeństwie. Jego wpływ rozciąga się na różne obszary życia codziennego, od polityki po technologię, kulturę i ekonomię. W tym artykule zagłębiamy się w świat Ryby, badając jego liczne aspekty i wpływ na nasze codzienne życie. Poprzez szczegółową analizę postaramy się rzucić światło na różne aspekty, które sprawiają, że Ryby jest istotnym tematem wartym dzisiejszego przestudiowania. Od wpływu na życie ludzi po wpływ na środowisko globalne, Ryby jest zjawiskiem zasługującym na dogłębne zbadanie.

Ten artykuł dotyczy zwierząt. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
Ryby – zróżnicowane przykłady

Ryby – tradycyjna nazwa zmiennocieplnych, pierwotnie wodnych kręgowców, oddychających skrzelami i poruszających się za pomocą płetw. Obejmuje bezżuchwowce krągłouste (Cyclostomata) oraz mające szczęki ryby właściwe (Pisces).

Ryby stanowią najliczniejszą i najbardziej zróżnicowaną grupę współcześnie żyjących kręgowców (ponad połowę). Różnią się od siebie pod względem budowy zewnętrznej i wewnętrznej, ubarwienia oraz przystosowania do warunków środowiska. Ponad 32 tysiące współcześnie żyjących gatunków opisano naukowo, a co roku naukowcy opisują 100–150 nowych gatunków morskich i nieco więcej słodkowodnych. Szacuje się, że nie odkryto jeszcze co najmniej 5000 gatunków, głównie ryb głębinowych ze strefy klimatu tropikalnego. W Polsce występuje około 120 gatunków.

 Osobny artykuł: Ryby Polski.

Dział zoologii zajmujący się rybami to ichtiologia.

Występowanie

Wszystkie typy zbiorników wodnych na Ziemi z wyjątkiem zbiorników o skrajnie trudnych warunkach. Ryby występują we wszystkich strefach oceanów. Największym bogactwem gatunków ryb wyróżnia się strefa otwartej toni wodnej, liczne gatunki występują również w strefie dennej.

Cechy charakterystyczne

 Osobny artykuł: Anatomia ryb.
  • opływowe ciało, kształtu zwykle wrzecionowatego, przystosowane do pokonywania oporu wody
  • głowa łączy się z tułowiem nieruchomo, nie występuje odcinek szyjny
  • szkielet chrzęstny, częściowo skostniały lub kostny
  • otwór gębowy zaopatrzony w ruchome szczęki (nie dotyczy krągłoustych)
  • płetwy parzyste: piersiowe i brzuszne, nieparzyste: grzbietowa, ogonowa i odbytowa
  • skóra u większości gatunków pokryta łuskami, u niektórych naga (bez łusek), gruba, z licznymi gruczołami śluzowymi
  • u wielu gatunków występuje pęcherz pławny
  • oddychają skrzelami, niektóre mogą oddychać powietrzem atmosferycznym dzięki uchyłkom jelita
  • większość ma charakterystyczny dla ryb narząd – linię boczną
  • zmiennocieplne
  • zamknięty układ krążenia
  • rozdzielnopłciowe
  • w większości jajorodne



← mln lat temu
Ryby
←4,6 mld 541 485 443 419 359 299 252 201 145 66 23 2


Ekologiczne grupy rozrodcze ryb

Wśród ryb rozwinęły się różnorodne strategie rozrodcze. Jednym z elementów z tym związanych jest miejsce składania ikry. Z tego względu wyróżniane są ekologiczne grupy rozrodcze:

  • ryby litofilne – składają ikrę na twardym, piaszczysto-kamienistym podłożu, w miejscach płytkich o dobrze natlenionej wodzie,
  • ryby speleofilne – ryby litofilne ukrywające ikrę pod kamieniami,
  • ryby fitofilne – składają ikrę na częściach roślin w wodach stojących,
  • ryby psammofilne – składają ikrę przy brzegach pokrytych roślinnością, na częściach roślin lub na podłożu (np. żwirze lub piasku),
  • ryby pelagofilne – których ikra swobodnie unosi się w wodzie, w strefie pelagialnej,
  • ryby pelagolitofilne – składają ikrę na twardym podłożu, ale ta jest zabierana przez nurt wody i unoszona nad dnem,
  • ryby ostrakofilne – składają ikrę do jamy płaszczowej małży,
  • ryby ochraniające ikrę – składają ikrę do gniazd, zagłębień, szczelin skalnych, muszli mięczaków lub inkubują w pysku jednego z rodziców, pilnują jej, a niektóre opiekują się również potomstwem.

Znaczenie gospodarcze

 Osobny artykuł: Ryby konsumpcyjne.
Przykładowe danie rybne

Ryby przetwarzają bezużyteczne – z punktu widzenia człowieka – rośliny i zwierzęta wodne na wartościowe dla niego mięso. Są wykorzystywane na całym świecie w celach konsumpcyjnych, przemysłowych oraz rekreacyjno-poznawczych:

  • konsumpcja (pożywienie) – od najdawniejszych czasów ryby są jednym z podstawowych składników pożywienia człowieka. Rybie mięso jest łatwo przyswajalne i wartościowe pod względem odżywczym. Zawiera wysokiej jakości białko, jod, fosfor, potas, wapń oraz witaminy A i D.
  • przemysł – dostarczają surowca dla przemysłu rybnego, farmaceutycznego, do produkcji nawozów, klejów, karmy dla zwierząt i innych (np. z łusek uklei produkowano sztuczne perły i inne tanie imitacje klejnotów).
  • akwarystyka – stanowią obiekt badań naukowców (laboratoria, ośrodki naukowe), są prezentowane w akwariach publicznych, hodowane w akwariach prywatnych. Istnieje wiele firm wyspecjalizowanych w poławianiu, hodowli i dystrybucji ryb akwariowych.
  • wędkarstwo – popularny na całym świecie rodzaj hobby i sportu polegający na łowieniu ryb przy pomocy wędki.
  • są bioindykatorami czystości wód (np. pstrąg potokowy i sieja).

Zagrożenia

Odmienne środowiska, w jakich żyją ludzie i ryby nie zmniejszają faktu, że wzajemnie mogą być dla siebie zagrożeniem.

Zagrożenia dla człowieka:

  • niebezpieczeństwo pogryzienia – wiele gatunków dużych, drapieżnych ryb (rekiny, barrakudy) jest zdolnych do zaatakowania człowieka, który z ich punktu widzenia naruszył ich terytorium (np. podczas kąpieli),
  • niebezpieczeństwo zatrucia – mięso ryb jest uważane za smaczne i zdrowe, jednak istnieją gatunki, a nawet całe rodziny ryb, których mięso jest dla człowieka śmiertelnie trujące (takifugu, rozdymkokształtne). Inne natomiast są wyposażone w kolce połączone z gruczołem jadowym (skorpenokształtne).

Zagrożenia dla ryb:

  • przełowienie – nadmierna, niekontrolowana eksploatacja łowisk,
  • zatrucie środowiska – ograniczanie obszaru występowania gatunków poprzez pogarszanie parametrów wody.

Systematyka

Ryby stanowią takson parafiletyczny, ponieważ każdy klad obejmujący ryby obejmuje również czworonogi (Tetrapoda), które nie są rybami. Z tego powodu tradycyjnie rozumiane ryby (Pisces) nie są już traktowane jako jednostka taksonomiczna.

Obecnie zwierzęta zaliczane do ryb dzielone są na gromady:

Galeria

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Eschmeyer et al. Marine fish diversity: history of knowledge and discovery (Pisces) (pdf). „Zootaxa”. 2525, s. 19–50, 2010. (ang.). 
  2. ↑ Ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976, seria: Mały słownik zoologiczny.
  3. ↑ a b J. S. Nelson, T. C. Grande, M. V. H. Wilson: Fishes of the World. Wyd. 5. John Wiley & Sons, 2016. ISBN 978-1-118-34233-6. (ang.).

Bibliografia

  • Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976.
  • Ryby : encyklopedia zwierząt. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN : Dorota Szatańska, 2007. ISBN 978-83-01-15140-9 (seria).
  • Joseph S. Nelson: Fishes of the World. John Wiley & Sons, 2006. ISBN 0-471-25031-7.
  • Włodzimierz Załachowski: Ryby. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12286-2.

Linki zewnętrzne

Systematyka ryb chrzęstnoszkieletowych
zrosłogłowe
(Holocephali)
spodouste
(Elasmobranchii)
Euselachii
Neoselachii
Selachii
Galeomorphi
Squalomorphi
płaszczki
(Batoidea)
Systematyka ryb kostnoszkieletowych
mięśniopłetwe
(Sarcopterygii)
latimeriopodobne
(Coelacanthimorpha)
dwudyszne
(Dipnoi)
promieniopłetwe
(Actinopterygii)
Cladistia
Actinopteri
kostnochrzęstne
(Chondrostei)
nowopłetwe
(Neopterygii)
przejściowce
(Holostei)