Obecnie Sąd bartny to temat, który przykuł uwagę dużej liczby osób na całym świecie. Wraz z rozwojem technologii i sieci społecznościowych zainteresowanie Sąd bartny wzrasta, stając się powracającym tematem rozmów w dzisiejszym społeczeństwie. Niezależnie od tego, czy ze względu na swój wpływ na życie codzienne, znaczenie historyczne czy znaczenie w różnych obszarach, Sąd bartny stał się wszechobecnym elementem naszego życia. W tym artykule zbadamy różne aspekty Sąd bartny i jego wpływ na dzisiejszy świat.
Sąd bartny (również roki bartne) – instytucja prawna powołana do rozstrzygania spraw niespornych i spornych bartników, działająca w obrębie jurysdykcji bartnej.
Początkowo bartnicy nie mieli własnych sądów. W ziemi łomżyńskiej funkcję sędziego, na mocy postanowienia z 1499, pełnił pisarz ziemski. Ziemia bielska na Podlasiu przywilejem z 1501 miała zastrzeżone rozstrzyganie spraw bartnych przez sądy ziemskie i starostę, a ziemia drohicka (na mocy przywileju z 1511) przez gajowników i pisarzy sądów grodzkich. W niektórych przypadkach pisarz ziemski powoływał w skład sądu (wzorowanego na ziemskim) bartników, jednego wyznaczonego na sędziego, a drugiego na podsędka, i powierzał im wydawanie wyroków. W ten sposób z czasem (XV–XVI w.) utworzyły się sądy bartne[1].
W starostwie przasnyskim, zgodnie ze spisanym przez Krzysztofa Niszczyckiego prawem bartnym, w skład sądu wchodziło kilku bartników wybieranych przez członków cechu – pisarz bartny, podstarości i starosta bartny (prawie zawsze szlachcic), który przewodniczył posiedzeniom[2].
Posiedzenia sądów nie miały wyznaczonych konkretnych terminów. Zwoływał je starosta bartny, gdy zachodziła taka potrzeba, zazwyczaj wybierając termin bliski jednemu ze świąt kościelnych[3].
Na Mazowszu przed sądem mogły stawać jedynie osoby fizyczne, jednak w procesie mogła oprócz bartnika występować także osoba spoza cechu. Możliwości występowania w procesie jako strona odmawiano osobom posiadającym przy sobie broń, nietrzeźwym, wykazującym zaburzenia psychiczne, nieletnim, kobietom i banitom. Sieroty otrzymywały zastępców z urzędu, mogły o nich również wystąpić wdowy, które miały jednak prawo występowania przed sądem osobiście[4].
Wyniki rozstrzygnięć podjętych przez sąd bartny zapisywano w księgach sądowych[5].