Samochody, które zjadły Paryż

Samochody, które zjadły Paryż (ang. The Cars That Ate Paris) – australijska czarna komedia z 1974 roku w reżyserii Petera Weira, utrzymana w nurcie australijskiego gotyku.

Arthur Waldo budzi się po wypadku samochodowym ze śpiączki w szpitalu, w nieznanym sobie australijskim miasteczku Paryż. Dowiaduje się, że jego brat zginął w wypadku, co wywołuje u Arthura poczucie winy i lęk przed prowadzeniem samochodów. Zmuszony przez okoliczności do pozostania w miasteczku, poznaje jego dziwacznych mieszkańców i zostaje otoczony opieką burmistrza, który zaprasza go do swojego domu. Arthur stopniowo odkrywa, że jedynym źródłem utrzymania mieszkańców są ustawione wypadki samochodowe, a samochody ofiar stają się trofeami. Same ofiary, w katatonicznym stanie, znajdują się na oddziale szpitala prowadzonego przez doktora Midlanda, który przypomina Frankensteina. Jednocześnie w mieście narasta konflikt pomiędzy starszymi mieszkańcami a młodzieżowym gangiem, który terroryzuje miasteczko jeżdżąc dziwacznymi pojazdami skonstruowanymi z elementów zniszczonych samochodów. W finale salowy Daryl prowadzi młodych w kawalkadzie groteskowo przystrojonych, najeżonych pojazdów, do brutalnej walki przeciw autokratycznej władzy burmistrza. Arthur jest zmuszony do opowiedzenia się po jednej ze stron konfliktu i wybiera złowieszczego burmistrza, jednak gdy ten niszczy jeden z wozów i zabija Daryla, udaje mu się ocknąć z letargu, przełamać lęk przed prowadzeniem samochodu i wyjechać ze zniszczonego miasta^[1].

Samochody, które zjadły Paryż to czarna komedia utrzymana w stylistyce australijskiego gotyku: nurtu kina australijskiego lat 70. i 80., który korzystał z nawiązań do popkultury, a jego eklektyczny styl wizualny zawierał groteskowe i przewrotne elementy^[2]. Weir wykorzystuje także elementy innych gatunków, takich jak parodia, western (konie zastąpiono tu samochodami), fantastyka naukowa (szalony doktor i jego podopieczni) czy horror^[3]. W filmie pojawiają się również elementy absurdalnego humoru Monty Pythona^[4].

• Terry Camilleri – Arthur Waldo
• John Meillon – burmistrz
• Kevin Miles – Dr Midland
• Mellisa Jaffer – Beth
• Max Gillies – Metcalf
• Danny Adcock – policjant
• Bruce Spence – Charlie
• Rick Scully – George
• Max Phipps – Rev. Mulray
• Petere Armstrong – Gorman
• Chris Haywood – Daryl
• Deryck Barnes – Al Smedley
• Charles Metcalfe – Clive Smedley
• Joe Burrow – Ganger
• Edward Howell – Tringham
• Tim Robertson – Les
• Herbie Nelson – mężczyzna w domu
• Kevin Golsby – ubezpieczyciel

Źródło^[5].

Obraz jest pierwszym pełnometrażowym filmem fabularnym Weira. Powstał w 1974 roku dzięki wsparciu finansowemu rządowej instytucji Australian Film Development Corporation^[6], a przy produkcji wielu znajomych Weira pracowało prawie za darmo^[7]. Pomysł na film narodził się we Francji, podczas podróży Weira samochodem, gdy automatycznie ruszył objazdem, który wskazali mu nieznani mężczyźni, choć nie było widać żadnego powodu do zmiany trasy, a niepokojącą atmosferę wzmagała mgła^[7]. Zdjęcia kręcono głównie w miejscowości Wattle Flat w Nowej Południowej Walii.

Z początku trudności przysporzyło znalezienie krajowego dystrybutora, ze względu na głębokie różnice między Samochodami... i poprzedzającymi je popularnymi filmami australijskimi^[8]. Dzięki producentom Halowi i Jimowi McElroy film pokazano w 1973 na Festiwalu Filmowym w Cannes; choć udało im się zyskać przychylność Rogera Cormana, ten później wycofał się z deklaracji dystrybucji filmu w Stanach Zjednoczonych. Gdy w 1976 New Line Cinema został zagranicznym dystrybutorem filmu, na potrzeby rynku amerykańskiego zmienił tytuł na The Cars That Eat People (tłum.: Samochody, które jedzą ludzi), wprowadził głos narratora oraz zmienił montaż bez zgody Weira^[7]. Choć obraz nie osiągnął sukcesu finansowego, zdobył za to grono wielbicieli^[4].

Według Matta Edwardsa (Den of Geek) Samochody, które zjadły Paryż to „czarna komedia i film satyryczny, ale też film całkiem szalony”^[9]. Albert Nowicki (His Name is Death) pisał: „Film o takim tytule nie powinien tulić do snu, bo ma w sobie zawadiackość i surrealnie poetycki wydźwięk. W Samochodach... odrzuca Weir tendencje, jakie dotychczas panowały w kinie australijskim, ale sam fakt, że jest to projekt niemożliwy do sklasyfikowania, nie świadczy jeszcze o niczym. Zamiast niezatartym klasykiem – jak Rocky Horror Picture Show czy rówieśnicza Teksańska masakra piłą mechaniczną – pozostaje projekt Weira irracjonalną ciekawostką”^[10]. Według Marka Haltofa różnorodność tematów i atmosfery, oraz mnogość elementów odmiennych gatunków filmowych prowadzi do braku napięcia w filmie^[3]. Stwierdza on także, iż naszpikowane ostrzami pojazdy, które podkreślają absurdalną przemoc obrazu, w pewnym sensie zwiastują mroczną, futurystyczną serię filmów George’a Millera zapoczątkowaną obrazem Mad Max^[11].

• Glenn, G.; Murray, S. „Production Report: The Cars That Ate Paris”, Cinema Papers, styczeń 1974, s. 18−26.
• Marek Haltof: Peter Weir: When Cultures Collide. Nowy Jork: Twayne Publishers, Simon & Shuster Macmillan, 1996. ISBN 0-8057-7843-8.
• Magdalena Kempna-Pieniążek, Przemysław Pieniążek: Inny/Obcy. Transnarodowe i transgresyjne motywy w twórczości Petera Weira. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2017. ISBN 978-83-226-3302-1.
• Peter Weir: Interviews. John C. Tibbetts (red.). University Press of Mississippi, 2014. ISBN 978-1-61703-898-3.

• Samochody, które zjadły Paryż w bazie IMDb (ang.)
• Samochody, które zjadły Paryż w bazie Filmweb