W dzisiejszym świecie Stambuł to temat, który przykuł uwagę wielu osób z różnych dziedzin. Niezależnie od tego, czy ze względu na swoje znaczenie w społeczeństwie, wpływ na historię czy wpływ na kulturę popularną, Stambuł okazał się fundamentalnym elementem w życiu wielu ludzi. W tym artykule przyjrzymy się różnym aspektom związanym z Stambuł, od jego początków po dzisiejszy wpływ. Zagłębimy się w jego znaczenie w różnych kontekstach, przeanalizujemy jego implikacje w różnych aspektach życia codziennego i zbadamy jego ciągłą ewolucję w czasie. Krótko mówiąc, Stambuł to fascynujący temat, który zasługuje na dogłębne zbadanie, aby zrozumieć jego prawdziwe znaczenie w dzisiejszym świecie.
Widoki Stambułu | |
Państwo | |
---|---|
Prowincja | |
Data założenia |
660 r. p.n.e. (jako Bizancjum), 330 r. n.e. (jako Konstantynopol) |
Burmistrz | |
Powierzchnia |
1539 km² |
Wysokość |
100 m n.p.m. |
Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość |
|
Nr kierunkowy |
90 |
Kod pocztowy |
od 34010 do 34850 |
Tablice rejestracyjne |
34 |
Podział miasta |
31 dzielnic |
Położenie na mapie Turcji | |
41°00′N 29°00′E/41,000000 29,000000 | |
Strona internetowa |
Stambuł (tur. İstanbul) – największe i najludniejsze miasto w Turcji oraz jej centrum kulturalne, handlowe i finansowe. Rozciąga się po obu stronach cieśniny morskiej Bosfor, od północnego wybrzeża Morza Marmara do południowego wybrzeża Morza Czarnego. Położenie miejscowości zarówno w europejskiej Tracji, jak i azjatyckiej Bitynii sprawia, że jest ona jedyną metropolią świata znajdującą się na dwóch kontynentach.
Jedno z największych miast świata, najludniejsze miasto Europy, stolica prowincji Stambuł. Rozwinięty ośrodek przemysłowy, wytwarzający około ¼ produkcji kraju. Główne centrum finansowe Turcji, siedziba kilkudziesięciu banków i giełdy papierów wartościowych. Siedziba pięciu uniwersytetów, z których najstarszy – Uniwersytet Stambulski – został założony w 1863 roku.
W 2018 roku Stambuł odwiedziło 12,8 mln turystów z całego świata – był ósmym najczęściej odwiedzanym miastem na świecie.
Stambuł położony jest nad cieśniną Bosfor i morzem Marmara. Zachodnia część miasta znajduje się w Europie, wschodnia natomiast w Azji. Powierzchnia Stambułu wynosi 1539 km², zaś całej prowincji – 6220 km²[potrzebny przypis].
Miasto tworzą trzy części: część azjatycka, półwysep po stronie europejskiej na południe od Złotego Rogu oraz dzielnica Galata z tzw. Nowym Miastem. W części europejskiej znajdują się instytucje handlowe, zaś część azjatycka ma charakter dzielnicy mieszkaniowej.
Obszar półwyspu odpowiada położeniu XV-wiecznego Konstantynopola, dzisiaj znajdują się tu dzielnice Eminönü oraz Fatih. Półwysep otacza od południa Morze Marmara, a od wschodu cieśnina Bosfor. Na Półwyspie znajdują się największe kościoły, najwspanialsze meczety i największe muzea. Na dwóch z siedmiu wzgórz, na których leży Stambuł, zbudowano Pałac Topkapı i Meczet Sultanahmet. Tu znajdują się również Hipodrom, Hagia Sofia. Stare miasto jest otoczone murami miejskimi pochodzącymi z IV i V n.e. Mają kilka części: część nadmorska leży nad Morzem Marmara, lądowa ciągnie się od Yedikule aż do Złotego Rogu.
Na północ od Złotego Rogu znajdują się historyczne dzielnice Beyoğlu i Beşiktaş, z pałacami sułtańskimi, willami: Ortaköy, Bebek położonymi nad brzegiem cieśniny. Na brzegu Bosforu, zarówno po stronie europejskiej, jak i azjatyckiej, bogaci Stambulczycy budowali luksusowe wille, zwane yalı, służące za letnie rezydencje.
Dystrykty Üsküdar i Kadıköy znajdujące się w azjatyckiej części miasta, początkowo były niezależnymi miastami (podobnie jak Beyoğlu po europejskiej stronie).
Miasto znajduje się w strefie klimatu śródziemnomorskiego z pewnymi wpływami klimatu kontynentalnego; ciepłe i wilgotne lato, chłodna i deszczowa zima. Roczna suma opadów wynosi średnio 844 mm. Zimą często występują opady śniegu. Okres letni trwa od czerwca do września. Najcieplejszym miesiącem jest sierpień, a najchłodniejszym styczeń. Miasto jest wietrzne, średnia prędkość wiatru wynosi 17 km/h. Najwyższą zarejestrowaną w mieście temperaturę 40,5°C odnotowywano 12 lipca 2000, najniższą zaś, −16,1°C, 9 lutego 1927.
Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Średnie temperatury w dzień | 8,5 | 9,0 | 10,9 | 15,5 | 20,0 | 24,6 | 26,6 | 26,8 | 23,7 | 19,2 | 14,8 | 10,7 | 17,5 |
Średnie dobowe temperatury | 5,9 | 6,1 | 7,6 | 11,6 | 16,1 | 20,6 | 23,1 | 23,4 | 20,3 | 16,1 | 11,9 | 8,1 | 14,2 |
Średnie temperatury w nocy | 3,2 | 3,1 | 4,2 | 7,7 | 12,1 | 16,5 | 19,5 | 20,1 | 16,8 | 13,0 | 8,9 | 5,4 | 10,9 |
Opady | 104 | 78,2 | 71,5 | 46,1 | 34,2 | 35,9 | 32,5 | 40,1 | 60,6 | 87,8 | 101 | 123 | 815 |
Średnia liczba dni z opadami | 17,2 | 15,1 | 13,7 | 10,2 | 8,0 | 6,1 | 4,2 | 4,9 | 7,4 | 11,2 | 13,0 | 17,2 | 128 |
Średnie usłonecznienie | 71 | 88 | 143 | 180 | 248 | 294 | 326 | 291 | 237 | 161 | 99 | 68 | 2218 |
Źródło: Meteoroloji Genel Müdürlüğü, nasłonecznienie |
Stambuł jest usytuowany w pobliżu uskoku północnoanatolijskiego, który biegnie z północnej Anatolii do Morza Marmara. Dwie płyty tektoniczne: Afrykańska i Eurazjatycka stykają się tutaj ze sobą. Uskok ten był przyczyną wielu dużych trzęsień ziemi: w 1509 roku trzęsienie ziemi spowodowało tsunami, które przedarło się za mury miejskie, niszcząc ponad 100 meczetów i zabijając 10 000 ludzi. W 1894 roku trzęsienie ziemi spowodowało zawalenie się części Krytego Bazaru. Trzęsienie ziemi 17 sierpnia 1999 roku z epicentrum w Izmicie zabiło 18 000 ludzi.
Pierwsza nazwa miasta – Bizancjum (stgr. Βυζάντιον Byzantion) – pochodziła od imienia jego założyciela – Byzasa. W III wieku n.e. miasto nosiło nazwę Augusta Antonina, na cześć syna Septymiusza Sewera – Antoniusza. Cesarz Konstantyn I Wielki zmienił nazwę miasta na Nova Roma, czyli Nowy Rzym, jednocześnie gruntownie przebudowując miasto. Inne nazwy z tego okresu to: Wschodni Rzym, Drugi Rzym, Roma Constantinopolitana.
Nazwa Konstantynopol (gr. Κωνσταντινούπολις Konstantinupolis, łac. Constantinopolis, nowogr. Κωνσταντινούπολη Konstantinupoli), czyli „Miasto Konstantyna”, została po raz pierwszy użyta przez cesarza Teodozjusza II i stała się oficjalną nazwą miasta przez cały okres bizantyński, używaną również w czasach Imperium Osmańskiego.
W 1930 roku rząd turecki wystąpił z apelem do państw zachodnich o zaprzestanie używania formy Konstantynopol, a używanie tylko nazwy Istanbul, jednocześnie wymuszając stosowanie tej nazwy nowym prawem pocztowym. W Imperium Osmańskim oraz w świecie arabskim miasto to istniało również pod nazwą Kostantiniyye.
Nazwa Stambuł (İstanbul) pochodzi od zniekształconych przez Turków greckich słów: εἰς τὴν πόλιν eis ten polin, oznaczających: do miasta. „Miastem” nazywali Bizantyjczycy stolicę cesarstwa, w czasach Konstantyna Wielkiego uważaną za najludniejsze miasto świata. Frazą eis ten polin ludy wschodu (Ormianie, Persowie, a za nimi Turcy) określały kierunek podróży do Konstantynopola od wielu wieków.
W krajach słowiańskich dawniej miasto było znane także jako Carogród, w tekstach skandynawskich Miklagard.
Pierwsze ślady osadnictwa w okolicach Stambułu pochodzą z epoki kamienia i znajdują się w części azjatyckiej miasta. Pierwsza zorganizowana osada istniała w epoce brązu na terenie dzisiejszego pałacu Topkapı. Około 680 p.n.e. uciekinierzy z greckiej Megary założyli kolonię Chalkedon w azjatyckiej części.
Około 660 p.n.e. inna grupa Greków pod przewodnictwem Byzasa założyła po stronie europejskiej pierwszą większą miejscowość – obecnie Sarayburnu, czyli „Cypel Pałacu” na Historycznym Półwyspie. Dzięki korzystnemu położeniu geograficznemu miasto bardzo szybko się rozwijało. W 513 p.n.e. miasto zostało zdobyte przez wojska perskie. Od 407 p.n.e. miasto należało do Aten, a od 405 p.n.e. do Sparty. W 227 p.n.e. po azjatyckiej stronie miasta zaczęli się osiedlać Galowie.
W 146 p.n.e. został zawarty związek z Republiką rzymską[potrzebny przypis]. W 196 roku cesarz Septymiusz Sewer włączył miasto do Cesarstwa. Cesarz Konstantyn I Wielki przebudował miasto i w 330 roku nadał mu nową nazwę – Konstantynopol. Po podziale Cesarstwa rzymskiego po śmierci Teodozjusza I, stolicą Cesarstwa Wschodniorzymskiego został Konstantynopol. W V wieku miasto otoczono nowymi murami. Za rządów cesarza Justyniana wybudowano Kościół Hagia Sofia. W latach 674–678 i 717–718 oblegane przez Arabów. W 1054 roku Konstantynopol stał się centrum kościoła prawosławnego. W 1096 roku miasto odwiedzili krzyżowcy, nie czyniąc szkód. Napływali również handlarze z Wenecji i Genui – powstała wtedy dzielnica Galata. Po zdobyciu i złupieniu 13 kwietnia 1204 przez krzyżowców, w latach 1204–1261 Konstantynopol był stolicą stworzonego przez nich Cesarstwa Łacińskiego. Odzyskany przez Michała VIII Paleologa, stracił jednak dawne znaczenie. Kolonia Galata przejęła zyski z handlu. Konstantynopol pustoszał, liczba ludności malała, budowle ulegały ruinie.
Pod koniec XIV wieku pod mury miasta po raz pierwszy podeszli Osmanowie i zajęli okolice miasta. W 1390 roku wojska Bajazyda I oblegały miasto, następne oblężenie miało miejsce w 1422 roku pod dowództwem Murada II. Miasto zostało zdobyte przez Turków pod wodzą Mehmeda II 29 maja 1453 i stało się stolicą Imperium Osmańskiego. Gdy w 1517 roku Osmanowie podbili Egipt i kalifat został przeniesiony do Stambułu, miasto stało się centrum islamskiego świata. W XVI-XVIII wieku miasto ozdabiano pałacami, meczetami, kompleksami architektonicznymi. W XIX wieku, kiedy państwo czyniło próby europeizacji, zrezygnowano z tradycyjnej osmańskiej architektury, zastępując ją barokiem i rokoko. Po I wojnie światowej 15 marca 1919 roku do miasta wkroczyły wojska alianckie.
W 1923 stolicę Republiki Tureckiej przeniesiono do Ankary. 28 marca 1930 roku miasto zostało oficjalnie nazwane Stambułem dla potrzeb kontaktów międzynarodowych.
Merem Stambułu i równocześnie gubernatorem miasta i prowincji stambulskiej od 2019 jest Ekrem İmamoğlu. Podział administracyjny miasta został ustalony w 1930 roku i przetrwał do 2008. 974,97 km² miasta znajduje się po europejskiej stronie, a 855,95 km² po stronie azjatyckiej (anatolijskiej). W kwietniu 2008 roku do 32 istniejących dystryktów Stambułu zostało dodanych 7 nowych.
Metropolia jest podzielona na dystrykty i miasta. W samym Stambule znajduje się dwadzieścia siedem dystryktów, cztery niezależne dystrykty w metropolii (Büyükçekmece, Çatalca, Silivri i Şile) oraz jeden nienależący do metropolii (Sultanbeyli).
Dystrykty w Stambule:
Miasta wchodzące w skład metropolii: Alemdağ, Arnavutköy, Bahçeköy, Bahçeköy z okolicami, Boğazköy, Bolluca, Çavuşbaşı, Çekmeköy, Göktürk, Haracci, Orhanlı, Ömerlı, Samandıra, Sarıgazi, Sultançiftliği, Taşoluk, Yenidoğan. Mer metropolii wybierany jest raz na pięć lat.
Rada Municypalna. Rada dyskutuje i zatwierdza decyzje dotyczące Metropolii i poszczególnych dystryktów. Składa się z 1/2 członków rad dystryktów i niższych organów wchodzących w skład Metropolii, oraz ich merów. Radzie przewodniczy mer metropolii. Kadencja trwa 5 lat.
Metropolitalny Komitet Wykonawczy jest organem ustawodawczym i wykonawczym oraz doradczym. Jedynym wybieralnym członkiem komitetu jest mer. Komitetowi przewodniczy mer lub osoba przez niego desygnowana. Obowiązki komitetu: kontrola budżetu stworzonego przez mera, sprawy finansowe miasta.
Każdy dystrykt ma własnego mera i radę której członkowie wybierani są raz na pięć lat. Jedna piąta członków tych rad reprezentuje swój dystrykt w Radzie Municypalnej. Dystrykty mają własne budżety i dochody.
Ważnymi instytucjami w Metropolii Stambulskiej są ISKI oraz IETT. ISKI zarządza wodą pitną w mieście, IETT zarządza systemem komunikacyjnym.
W 2021 roku populacja Stambułu wynosiła 15 840 900. Jest tym samym najludniejszym miastem w Turcji, jak i w Europie. Liczba mieszkańców nieustannie rośnie wskutek migracji ludności z obszarów wiejskich. Co roku przybywa około 500 000 mieszkańców, dobudowując nowe ulice – około 1000 rocznie.
Gęstość zaludnienia wynosi 6021 mieszkańców na km².
Licząca mniej niż 3 tysiące osób mniejszość grecka zamieszkuje głównie dzielnicę Fanar.
W Stambule znajdują się dwa międzynarodowe lotniska:
Stambuł posiada dwa główne dworce kolejowe: po stronie europejskiej jest to Dworzec Kolejowy Şirkeci (tu kończą bieg wszystkie pociągi przyjeżdżające z Europy), po azjatyckiej Dworzec Kolejowy Haydarpaşa (obsługujący pociągi odjeżdżające w kierunkach wschodnim i południowym, w tym na Bliski Wschód).
Sieć kolejowa między europejską a anatolijską stroną miasta była połączona za pomocą promów kolejowych. Zostały one zastąpione przez tunel Marmaray pod Bosforem. Tunel Marmaray połączył również metro po obu stronach Bosforu. Tunel ukończono w 2013, natomiast pierwsi pasażerowie pojechali w roku 2015.
W Stambule od 2000 roku działa system metra.
Kolej łączy Kabataş z Taksim.
Tramwaje kursują po ulicy İstilkal pomiędzy Taksim a Tünel. Ulica ta jest poza tym całkowicie zamknięta dla ruchu kołowego. Kolejna linia tramwajowa biegnie od Kabataş do Bağcılar.
Kolej podmiejska, zwana Banliyö Treni kursuje od Sirkeci na europejskiej stronie oraz od Haydarpaşa po anatolijskiej stronie miasta.
W Stambule znajduje się największy port w Turcji. Stary port na Złotym Rogu służy obecnie prywatnym statkom, natomiast porty Karaköy i Eminönü są używane przez duże statki rejsowe kursujące do portów na Morzu Czarnym i Morzu Śródziemnym. Główny port przeładunkowy w Stambule znajduje się w dystrykcie Harem w okręgu Üsküdar po azjatyckiej stronie miasta.
Przez Bosfor kursują IDO (İstanbul Deniz Otobüsleri) – tradycyjne białe promy, oraz prywatne Tur Yol. Kursują regularnie, podróż jest o wiele szybsza i tańsza niż przedostanie się na drugą stronę Bosforu mostami, stąd są bardzo popularne wśród mieszkańców Stambułu. Podróżować można również katamaranem zwanym „morskim autobusem” (między portem promowym Yenikapı po europejskiej stronie a portem promowym Pendik). Po Bosforze kursują również araba vapuru (między Sirkeci a Haremem) oraz motorówki (Kadıköy-Eminönü-Kadıköy, Beşiktaş-Üsküdar-Beşiktaş, Karaköy-Üsküdar-Karaköy).
Brzegi Bosforu łączą dwa mosty:
Za przejazd przez mosty z europejskiej strony na anatolijską pobierane są opłaty.
Złoty Róg spinają obecnie trzy mosty:
Imprezy i koncerty odbywają się w wielu miejscach w Stambule, między innymi w Hagia Eirene, Rumeli Hisarı, Yedikule, Pałacu Topkapı, Parku Gülhane, również w Centrum Kultury Atatürka (AKM) na placu Taksim czy w Sali Koncertowej im. Cemala Reşita. W mieście znajduje się wiele nocnych klubów, restauracji i barów. Rejony w okolicy ulicy Istiklal oraz Nişantaşı są pełne kafejek, restauracji, pubów i klubów, a również galerii sztuki, teatrów i kin.
Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Stambule jest jednym z najważniejszych festiwali w Turcji. Innym znanym jest Biennale w Stambule – impreza artystyczna odbywająca się od 1987, na której wystawiane są dzieła sztuki współczesnej. Muzeum Pera oraz Muzeum Sakıp Sabancı wystawiały dzieła takich artystów jak Picasso, Rodin czy Rembrandt. Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Stambule nad Bosforem mieści kolekcję dzieł sztuki współczesnej, wystawiane są dzieła czołówki awangardowych twórców tureckich. Znajdują się tu kino i biblioteka. Muzeum Rahmi M. Koça nad Złotym Rogiem jest prywatnym muzeum poświęconym transportowi, przemysłowi i komunikacji. W 1855 w Stambule zmarł Adam Mickiewicz.
Pierwsza turecka gazeta została wydrukowana 1 sierpnia 1831. Większość gazet o zasięgu ogólnokrajowym ma swoją siedzibę w Stambule, z równoległymi wydaniami w Ankarze i Izmirze.
W Stambule znajduje się 2691 czynnych meczetów, 123 czynne kościoły, 26 czynnych synagog, 109 cmentarzy muzułmańskich oraz 57 niemuzułmańskich. Mniejszości religijne obejmują: wyznawców Kościoła Prawosławnego (Stambuł jest siedzibą prawosławnych patriarchów Konstantynopola; katedra patriarsza mieści się w dzielnicy Fener), Kościoła Ormiańskiego, Kościoła katolickiego oraz Żydów sefardyjskich.
Ormianie zamieszkują głównie Kumkapı w dystrykcie Eminönü. W dzielnicy Balat w dystrykcie Fatih mieszka wielu Żydów, podobnie w dzielnicy Fener Grecy, a w Nişantaşı i Beyoğlu obecni są lewantyńczycy.
Pierwszy meczet w Stambule został wybudowany w Kadıköy po azjatyckiej stronie miasta, która została zdobyta przez Państwo Osmańskie w 1353. Pierwszym meczetem po europejskiej stronie był meczet wybudowany w Rumeli Hisarı w 1452. Pierwszym dużym meczetem wybudowanym już za panowania Turków w mieście był Meczet Sultan Eyüp wybudowany w 1458, natomiast pierwszym meczetem w Stambule był Meczet Fatih (1470), wybudowany na miejscu ważnego bizantyńskiego Kościoła Świętych Apostołów.
Stambuł był siedzibą Kalifatu w latach 1517–1924. W Pałacu Topkapı i Meczecie Eyüp Sułtan znajdują się przedmioty należące do Mahometa i pierwszych Kalifów. Sułtan dzierżył klucze do Mekki.
Siedzibą patriarchy Konstantynopola jest dystrykt Fener. W Stambule ma swoją siedzibę również Apostolski Kościół Ormiański. Po zdobyciu Konstantynopola sułtan Mehmed II ustanowił system Milletów, zgodnie z którymi ludność na terenie Konstantynopola i całego Imperium została podporządkowana do grup według przynależności religijnej, a nie etnicznej. I tak Mehmed II założył w 1461 nieistniejący wcześniej Ormiański Patriarchat Konstantynopola. W epoce Bizancjum, Kościół Ormiański był uważany za herezję i nie pozwalano Ormianom posiadać swojego kościoła wewnątrz murów miejskich. Kilku ormiańskich świętych, takich jak Święty Nerses, było wygnanych i uwięzionych na Adalar w pobliżu Konstantynopola na Morzu Marmara.
W momencie wprowadzenia systemu milletów wiele spraw wewnątrz społeczności przeszło pod zarząd zwierzchników religijnych danych społeczności: patriarchy Konstantynopola dla wyznawców prawosławia, ormiańskiego patriarchy Konstantynopola dla Ormian (oraz przejściowo dla chrześcijan syryjskich) oraz naczelnego rabina dla Żydów.
Od końca XIX w. liczebność mniejszości ormiańskiej i greckiej w Stambule zmniejszała się. W 1923 doszło do wymiany ludności między Grecją a Turcją. Jednakże Greckim mieszkańcom Stambułu oraz wysp Imbros i Tenedos pozwolono pozostać w swoich domach, w zamian za co w greckiej Tracji Wschodniej mogła pozostać miejscowa społeczność turecka. Pomimo tego w latach 30. XX w. wprowadzono dyskryminujące ustawodawstwo, które zabraniało Grekom wykonywania około 30 zawodów od krawca czy cieśli po zawody medyczne i prawnicze. W 1942 wprowadzono dodatkowe podatki dochodowe, które miały służyć zebraniu funduszy na obronę kraju w razie ewentualnego przystąpienia Turcji do II wojny światowej. Szczególnie boleśnie dotknęły one ludność niemuzułmańską (chrześcijan, Żydów), wciąż kontrolującą znaczną część tureckiej gospodarki. Dodatkowo w 1955 Pogrom Stambulski spowodował dalszą, liczną emigrację Greków. W 1964 roku wszyscy Grecy nieposiadający tureckiego obywatelstwa (było to około 100 000) zostali deportowani.
Obecnie większość Greków i Ormian w Turcji oraz Lewantyńczyków zamieszkuje okolice Stambułu. Znajduje się tu również pewna liczba Niemców Bosforskich. W okolicach Stambułu znajdują się osiedla zamieszkane przez ludność obcego pochodzenia. Najbardziej znane to: Arnavutköy (wioska albańska), Polonezköy (polska wioska) oraz Yeni Bosna (Nowa Bośnia).
Na początku XX w. w Stambule znajdowało się ponad 40 000 katolików pochodzenia włoskiego (potomkowie kupców z Genui i Wenecji osiadłych tu w czasach Bizancjum i Imperium Osmańskiego oraz włoskich robotników przybyłych tu w XIX w.). W Stambule przebywali Giuseppe Garibaldi oraz Giuseppe Mazzini. Wpływy włoskie widać w Stambule w architekturze dzielnic Galata, Beyoğlu i Nişantaşı.
Żydzi sefardyjscy zamieszkiwali miasto od ponad 500 lat. Wraz z Arabami uciekli z Półwyspu Iberyjskiego w 1492 przed hiszpańską inkwizycją, która zmuszała ich do przejścia na chrześcijaństwo. Sułtan osmański Bajazyd II wysłał do Hiszpanii flotę pod dowództwem Kemala Reisa, by ocalić torturowanych i zabijanych Arabów i Żydów. Ponad 200 000 hiszpańskich Żydów uciekło do Tangeru, Algierii, Genui i Marsylii, a następnie do Salonik i Stambułu. Sułtan nadał obywatelstwo osmańskie ponad 93 000 sefardyjskim Żydom. Kolejna duża grupa Sefardyjczyków przybyła z południowej Italii, która była wówczas pod kontrolą Hiszpanii. Synagoga Włoska w Stambule w dzielnicy Galata została wybudowana właśnie przez potomków włoskich Żydów. Pierwsza maszyna drukarska w Stambule została utworzona przez sefardyjskiego Żyda w 1493. Żydowska rodzina Camondo była znaną rodziną bankierską. Znane ‘Schody Camondo’ na Bankalar Caddesi, to przykład secesji, a zostały wybudowane przez bankiera Salomona Camondo. Znajdują się one w Karaköy (Galata). Obecnie ponad 20 000 Żydów sefardyjskich mieszka w Stambule.
Mieszka tu od XIX w. również mniejsza liczebnie grupa Żydów aszkenazyjskich. Synagoga austriacka (Avusturya Sinagogu, Aşkenaz Sinagogu) jest jedną z najbardziej znanych synagog w mieście.
W latach 30. i 40. XX w. do Stambułu napłynęła druga fala Aszkenazyjczyków z centralnej i wschodniej Europy.
Obecnie w Stambule znajduje się ponad 26 aktywnych synagog. Najważniejsza z nich to Synagoga Neve Shalom założona w 1951 roku, w dzielnicy Beyoğlu. Naczelnym rabinem Stambułu jest obecnie Ishak Haleva.
Po ustanowieniu niepodległego Izraela w 1948 wielu Żydów wyjechało do Izraela, przyczyniając się jednocześnie do ustanowienia silnych relacji między oboma krajami. Dawid Ben Gurion, Icchak Ben-Zwi oraz Mosze Szarett studiowali w szkołach stambulskich takich jak liceum Galatasaray czy Uniwersytet Stambulski.
Pomimo zniszczeń miasto obfituje w wiele cennych zabytków z okresów bizantyńskiego i osmańskiego.
Protokoły współpracy:
Porozumienie / Protokół ustaleń: