Stanisław Dunajewski

Obecnie Stanisław Dunajewski to temat, który przykuł uwagę wielu ludzi na całym świecie. Jego znaczenie nie ogranicza się do jednego sektora lub obszaru zainteresowań, ale obejmuje szeroki zakres kontekstów i sytuacji. Od wpływu na społeczeństwo po wpływ na gospodarkę światową, Stanisław Dunajewski okazał się niezwykle ważną kwestią, która nie może pozostać niezauważona. W miarę dalszego odkrywania i lepszego zrozumienia aspektów związanych z Stanisław Dunajewski pojawiają się nowe możliwości i wyzwania, które wymagają dogłębnej analizy i uważnej refleksji. W tym artykule przyjrzymy się bliżej różnym aspektom Stanisław Dunajewski i jego wpływowi na nasz dzisiejszy świat.

Stanisław Dunajewski
Balcer
Ilustracja
porucznik piechoty porucznik piechoty
Data i miejsce urodzenia

13 sierpnia 1900
Góra Kalwaria

Data i miejsce śmierci

20 stycznia 1985
Wrocław

Przebieg służby
Lata służby

1917–1921
1939–1944

Siły zbrojne

Wojsko Polskie
Armia Krajowa

Formacja

Polska Organizacja Wojskowa

Jednostki

III Korpus Polski w Rosji
1 Pułk Strzelców Konnych
25 Pułk Piechoty

Główne wojny i bitwy

wojna polsko-ukraińska
wojna polsko-bolszewicka
wojna obronna Polski w 1939
powstanie warszawskie

Późniejsza praca

Urząd Wojewódzki w Łodzi
Muzeum Ślężańskie
społeczny konserwator zabytków
społeczny kurator sądowy

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (od 1941) Srebrny Krzyż Zasługi (II RP)Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Krzyż Armii Krajowej Medal Pamiątkowy Jubileuszowy 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej Medal Zwycięstwa (międzyaliancki)
Odznaka „Za opiekę nad zabytkami”
Multimedia w Wikimedia Commons
Zjazd prezesów kół Polskiej Organizacji Wojskowej Okręgu Łódzkiego w dniu 26.03.1933 S. Dunajewski stoi pierwszy od prawej[1]

Stanisław Jakub Władysław Dunajewski (ur. 13 sierpnia 1900 w Górze Kalwarii, zm. 20 stycznia 1985 we Wrocławiu) – porucznik piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Członek Polskiej Organizacji Wojskowej[1], w 1917 wstąpił do III Korpusu Polskiego. Podczas wojny polsko ukraińskiej w kwietniu 1918[2] dostał się do niewoli. Pozostawał ukraińskim jeńcem wojennym, aż do swojej ucieczki w czerwcu 1919. Następnie w Oddziale II Dowództwa Okręgu Generalnego „Lublin”. Od grudnia 1919 w 1 pułku strzelców konnych, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, za zasługi odznaczony orderem Virtuti Militari[3][4], który otrzymał z rąk marszałka Józefa Piłsudskiego[5].

W okresie II Rzeczypospolitej po demobilizacji mieszkał w Lublinie, gdzie pracował 1921–1924 w Urzędzie Wojewódzkim[6][7], a następnie w Łodzi, gdzie pełnił funkcję osobistego sekretarza wojewody łódzkiego Władysława Jaszczołta[5][8][9] oraz członka zarządu POW w Łodzi[10]. W latach 30. przebywał w Brazylii[11][12].

Uczestnik wojny obronnej Polski w 1939[13] w 25 pułku piechoty. Żołnierz najpierw Związku Walki Zbrojnej, następnie Armii Krajowej o pseudonimie „Balcer”[11]. Aresztowany przez Niemców, więzień Pawiaka od czerwca do października 1940[14], potem w więzieniu Gestapo na Sterlinga w Łodzi. Wykupiony przez ruch oporu 24 grudnia 1940. Po uwolnieniu służył jako technik w Biurze Informacji i Propagandy AK (referat „N” w Okręgu Warszawa)[15]. Do jego zadań należała praca na powielaczu oraz prowadzenie kartoteki warszawskich Niemców[16], a w okresie od stycznia 1941 do lipca 1941 powielanie ukazującego się w nakładzie 400 egzemplarzy pisma przeznaczonego dla żołnierzy niemieckich Kennst du die Wahrheit[15], we współpracy z grupą tylko jemu znanych współpracowników[16].

Po upadku powstania warszawskiego, w latach 1944–1948 przebywał w Lublinie, gdzie został aresztowany przez NKWD. Od 1948 mieszkał we Wrocławiu, natomiast w 1960 przeprowadził się na stałe do Sobótki. Represjonowany i aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa w czasach stalinowskich[13][5][17].

Kierownik schroniska PTTK im. Romana Zmorskiego na Ślęży, następnie pracownik fizyczny[18] w stacji przekaźnikowej na Ślęży[19][20], od 1960 referent najpierw w Miejskiej Radzie Narodowej w Sobótce[21], a następnie aż do emerytury w 1967 w Muzeum Ślężańskim[22].

Działacz Oddziału Wrocławskiego Polskiego Towarzystwa Archeologicznego[23][24]. Założyciel[25], działacz[26] i w latach 1961–1966 sekretarz Towarzystwa Miłośników Ziemi Ślężańskiej (1959–1987)[27]. Współtwórca organizowanych od 1957 „Dni Ślęży”[25][28], które dzięki jego zabiegom przekształciły się w imprezę cykliczną[28].

W 1954 został mianowany pierwszym społecznym konserwatorem zabytków na Dolnym Śląsku[29]. W 1956 przyczynił się do zabezpieczenia odkrycia cmentarzyska łużyckiego w Jordanowie Śląskim[30]. W 1958 kierował pracami zabezpieczającymi rzeźby kultowe na Ślęży[28]. W 1963 przyczynił się do ocalenia cmentarzyska łużyckiego w Wierzbicach[31]. Autor programu zaprojektowanego w 1963 przez Ryszarda Natusiewicza stoiska archeologicznego w Jordanowie Śląskim[18]. Przyczynił się do odkrycia w 1975 osady łużyckiej w Będkowicach[32]. Dzięki jego działalności uchroniono w 1979 cenne stanowiska archeologiczne znajdujące się w Świątnikach[33].

Był jednym z inicjatorów reaktywacji[25][34] oraz pierwszym opiekunem Muzeum Ślężańskiego w Sobótce, któremu w dniu 20.06.1992 w ramach obchodów XXX-lecia Muzeum[35] nadano jego imię[36][37]. Osobiście brał udział w remontowaniu pomieszczeń dawnego „Domu Opata”, w którego pomieszczeniach w okresie 1926-1945 funkcjonowało niemieckie Heimatmuseum (Muzeum Regionalne)[37], zabiegał o środki na utworzenie muzeum[38], a także osobiście przywoził eksponaty do lapidarium jak np. późnośredniowieczny krzyż kamienny z Proszkowic[39][40].

Autor nazw obiektów w masywie Ślęży Droga Piotra Własta oraz Dęby[41], określany był mianem „Strażnik Śląskiego Olimpu”[18].

Zmarł w 1985 we Wrocławiu[5] i został pochowany na cmentarzu komunalnym w Sobótce przy ul. Słonecznej (sektor 5, rząd 5, miejsce 76)[42].

Jego imię nosiła projektowana ulica w miejscu obecnej ulicy Panoramy Ślężańskiej w Sobótce[43][44][45].

Życie prywatne

Syn malarza Włodzimierza Dunajewskiego i artystki dramatycznej scen polskich Antoniny Dunajewskiej z Duchnowskich. Żonaty (1929) z Adelą Piotrowską (zm. 1988), miał jedną córkę Ilonę (1931-1961)[5][42].

Ordery i Odznaczenia

Awanse

  • podporucznik (18 kwietnia 1931, ze starszeństwem od 29 listopada 1930)[51][52]
  • porucznik (14 lipca 1939 ze starszeństwem z 19 marca 1939 i 1136. lokatą w korpusie oficerów rezerwy piechoty[53][54]

Wywód genealogiczny

Jan Dunajewski
 		Emilia Kulczycka
 		Kazimierz Duchnowski
 		Maria Hirszberg
         
     
  Włodzimierz Dunajewski
(1869-1905?) 		Antonina Duchnowska
(1883-1958)
     
   
Stanisław Jakub Władysław Dunajewski
ur. 13 sierpnia 1900, zm. 20 stycznia 1985

Przypisy

  1. ↑ a b W gronie uczestników zjazdu prezesów kół POW okręgu łódzkiego (zdjęcie). „Łódź w Ilustracji: dodatek niedzielny do „Kurjera Łódzkiego””, s. 2, 1933-04-02. 
  2. ↑ Max Potapenko: Wojsko polskie na Ukrainie (1917 – 1918). . .
  3. ↑ a b c d e f Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792-1945 Tom II (1914-1921) Część I. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej, 1991, s. 37. ISBN 83-900510-0-1.
  4. ↑ Zdzislaw P. Wesolowski: Polish Order of the Virtuti Militari Recipients 1792-1992. The Federation of East European Family History Societies. . (ang.).
  5. ↑ a b c d e UCHWAŁA NR XIII/114/11 RADY MIEJSKIEJ W SOBÓTCE. Urząd Miasta i Gminy. .
  6. ↑ Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego nr 8, 1921, s. 122.
  7. ↑ Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego nr 7, 1924, s. 81.
  8. ↑ P. wojewoda w Sieradzu. „Express Wieczorny Ilustrowany”. VII (80), s. 1, 1929-03-21. 
  9. ↑ Pożegnanie naczelnika Wydziału Bezpieczeństwa. „Echo”. V (214), 1929-08-22. 
  10. ↑ Zjazd POW w Łodzi. Wybór nowego zarządu.. „Ilustrowana Republika”. X (343), s. 3, 1932-08-22. 
  11. ↑ a b Stanisław Kania: Polka gwara konspiracyjno-partyzancka 1939-1945. Warszawa – Poznań: PWN, 1986, s. 163. ISBN 83-01-06619-9.
  12. ↑ Kronika Radiowa Łódzkie audycje niedzielne. „Ilustrowana Republika”. XII (352), s. 13, 1935-12-22. 
  13. ↑ a b Stanisław Jakub Dunajewski. Więźniowie Pawiaka 1939-1944. .
  14. ↑ Stanisław Dunajewski ur. 13.08.1900. Kartoteka online Muzeum Więzienia Pawiak. .
  15. ↑ a b Grzegorz Mazur: Biuro Informacji i Propagandy SZP , ZWZ , AK 1939-1945. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987, s. 180. ISBN 83-211-0892-X.
  16. ↑ a b Edmund Grudziński. „N” „DRAPACZ” (Propaganda Okręgu Warszawskiego AK wśród Niemców). „Najnowsze Dzieje Polski Materiały i studia z okresu II wojny światowej”. II, s. 43-107, 1959. Polska Akademia Nauk Instytut Historii. 
  17. ↑ Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych we Wrocławiu . Instytut Pamięci Narodowej. . .
  18. ↑ a b c Ryszard Natusiewicz: Teka nr 40 Sobotka i okolice. T. 40. Wrocław: Urbanistyka sp. z o.o, 1997, seria: Z teki Ryszarda Natusiewicza. ISBN 83-86533-87-0. .
  19. ↑ Fabisiak i Żerelik 1999 ↓, s. 126.
  20. ↑ Piotr Krajewski: Ślężański Park Krajobrazowy. Wrocław: Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych we Wrocławiu, 2012, s. 144. ISBN 978-83-63166-03-8.
  21. ↑ a b Honorowi Obywatele Sobótki. Urząd Miasta i Gminy Sobótka, 2011-10-21. .
  22. ↑ Halina Gosławska. Sprawozdanie z działalności Muzeum Ślężańskiego w 1967 roku. „Silesia Antiqua”. 11, s. 259, 1969. Muzeum Miejskie Wrocławia. ISSN 0080-9594. 
  23. ↑ I.C. Polskie Towarzystwo Archeologiczne. „Z Otchłani Wieków: pismo poświęcone pradziejom Polski.”. XXIII, s. 168, 1957. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. ISSN 0044-1481. 
  24. ↑ Stanisław Dunajewski. Ziemia Gromadzi Prochy. „Z Otchłani Wieków: pismo poświęcone pradziejom Polski.”. XXV, s. 340-342, 1959. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. ISSN 0044-1481. 
  25. ↑ a b c Marek Staffa (red.): Słownik Geografii Turystycznej Sudetów. T. 20: Masyw Ślęży, Równina Świdnicka, Kotlina Dzierżoniowska. Wrocław: I-Bis, 2005, s. 454. ISBN 83-85773-78-9. .
  26. ↑ (dis). Z Działalności TRZZ. „Odra ”. II (2). s. 103. ISSN 0472-5182. 
  27. ↑ Jan Majerski: Towarzystwo Miłośników Ziemi Ślężańskiej. W: Leon Łoś (red): Słownik polskich towarzystw naukowych. T. III: Towarzystwa upowszechniające naukę działające obecnie w Polsce. Polska Akademia Nauk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982, s. 506-507. ISBN 83-04-00983-8.
  28. ↑ a b c Janina Bukowska. Kronika Ślężańska 1957 R. „Zeszyty Naukowe – Ślęża (zeszyt wydany z okazji obchodu Dni Ślęży 21-29 VI 1958 R.)”. 14 (1), s. 68-69. Uniwersytet Wrocławski . 
  29. ↑ Mirosław Przyłęcki: Zespoły zabytkowe i zabytki architektury Ślężańskiego Parku Krajobrazowego. W: Mirosław Przyłęcki (red.): Ślężański Park Krajobrazowy. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1996, s. 74. ISBN 83-906629-0-6.
  30. ↑ B.Gediga. Nowe Odkrycia Archeologiczne. „Z Otchłani Wieków. Pismo poświęcone pradziejom Polski.”. XXIII, s. 292-293, 1957. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. ISSN 0044-1481. 
  31. ↑ T.Kaletyn. Odkrycia i badania. Wierzbice, pow. Wrocław. „Silesia Antiqua”. 7, s. 318, 1965. Muzeum Miejskie Wrocławia. ISSN 0080-9594. 
  32. ↑ Tadeusz Kaletyn. Sprawozdanie z działalności Ośrodka Archeologiczno-konserwatorskiego we Wrocławiu w 1975 roku. „Silesia Antiqua”. 19, s. 302-311, 1977. Muzeum Miejskie Wrocławia. ISSN 0080-9594. 
  33. ↑ Fabisiak i Żerelik 1999 ↓, s. 164.
  34. ↑ Fabisiak i Żerelik 1999 ↓, s. 161.
  35. ↑ Wojciech Fabisiak. Sprawozdanie z działalności Ośrodka Archeologiczno-konserwatorskiego we Wrocławiu w latach 1992-1995. „Silesia Antiqua”. 38, s. 122-123, 1996. Muzeum Miejskie Wrocławia. ISSN 0080-9594. 
  36. ↑ O Muzeum. Muzeum Ślężańskie im. Stanisława Dunajewskiego w Sobótce. .
  37. ↑ a b Dorota Folga-Januszewska: 1000 muzeów w Polsce przewodnik. Olszanica: Wydawnictwo BoSz, 2011, s. 733. ISBN 978-83-7576-134-4.
  38. ↑ Krzysztof R. Mazurski (red.): Międzybórz i Syców – przeszłość i dziedzictwo. Wrocław: Sudety, 2000, s. 63-64. ISBN 83-87320-62-5.
  39. ↑ TW40: Kamienny krzyż z Proszkowic. fotopolska.eu, 2011-10-08. .
  40. ↑ Kamienne krzyże w Proszkowicach. fotokresy.pl, 1935. .
  41. ↑ Przyczynki Historyczne. „Wierchy Rocznik Poświęcony Górom”, s. 276, 1976. Państwowe Wydawnictwo Naukowe. 
  42. ↑ a b PNapora: Grób Stanisława Dunajewskiego wraz z córką Iloną i żoną Adelą na cmentarzu w Sobótce przy ul. Słonecznej (sektor 5, rząd 5, miejsce 76). 2015-05-02. .
  43. ↑ UCHWAŁA NR XXV/234/12 RADY MIEJSKIEJ W SOBÓTCE. Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego, 2012-10-29. .
  44. ↑ UCHWAŁA NR XXVII/263/12 RADY MIEJSKIEJ W SOBÓTCE. Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego, 2012-12-28. .
  45. ↑ Sobótka ul. Panoramy Ślężańskiej 3-7. fotopolska.eu, 2014-08-23. .
  46. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 16, Ministerstwo Spraw Wojskowych, 16 czerwca 1922, s. 439 .
  47. ↑ M.P. z 1931 r. nr 178, poz. 260
  48. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 8, Ministerstwo Spraw Wojskowych, 4 lipca 1932, s. 339 .
  49. ↑ M.P. z 1933 r. nr 259, poz. 279
  50. ↑ Komisja Historyczna Zarządu Głównego PTTK: PTTK w 20-leciu PRL. Warszawa: Sport i Turystyka, 1967, s. 140.
  51. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1934, s. 62.
  52. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 4, Ministerstwo Spraw Wojskowych, 18 kwietnia 1931, s. 151 .
  53. ↑ Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 714.
  54. ↑ Tajny Dziennik Personalny Rezerw Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 3, Ministerstwo Spraw Wojskowych, 14 lipca 1939.

Bibliografia

  • Wojciech Fabisiak, Rościsław Żerelik: Dzieje Sobótki. Sobótka: Muzeum Ślężańskie im. Stanisława Dunajewskiego, 1999. ISBN 83-908772-6-0.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.