Stefania Grodzieńska

W dzisiejszym świecie Stefania Grodzieńska to temat, który zyskał znaczenie w różnych obszarach społeczeństwa. Od polityki po kulturę popularną, Stefania Grodzieńska przykuł uwagę milionów ludzi na całym świecie. Z biegiem czasu Stefania Grodzieńska stał się zjawiskiem globalnym, które wywołało debatę, kontrowersje, a w niektórych przypadkach gorliwą rzeszę zwolenników. Wraz z rozwojem XXI wieku Stefania Grodzieńska nadal pozostaje tematem zainteresowania, a jego wpływ znajduje odzwierciedlenie w sposobie, w jaki ludzie wchodzą w interakcje, informują się i łączą się ze sobą. W tym artykule zbadamy wpływ Stefania Grodzieńska na dzisiejsze społeczeństwo i przeanalizujemy jego znaczenie we współczesnym świecie.

Stefania Grodzieńska
Ilustracja
Stefania Grodzieńska (2003)
Data i miejsce urodzenia

2 września 1914
Łódź

Data i miejsce śmierci

28 kwietnia 2010
Konstancin-Jeziorna

Zawód

aktorka
tancerka
pisarka

Współmałżonek

Jerzy Jurandot

Lata aktywności

1933–2010

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Stefania Nina Grodzieńska-Jurandot (ur. 2 września 1914 w Łodzi, zm. 28 kwietnia 2010 w Konstancinie-Jeziornie) – polska pisarka, aktorka estradowa i teatralna, satyryczka.

Życiorys

Pochodziła z rodziny żydowskiej[1][2]. Jej matka, Eleonora Ney, studiowała prawo na Uniwersytecie Genewskim, gdzie poślubiła swojego wykładowcę filozofii prawa, Michaela Grodensky'ego, jednak rozstała się z nim krótko przed narodzinami córki[3]. Grodzieńska poznała ojca dopiero w dorosłym życiu podczas pobytu w Genewie[3].

Stefania urodziła się w Łodzi, dwa tygodnie później matka zabrała ją do Warszawy[3]. Przez kolejne lata mieszkała z matką i ojczymem Litwinem Miszą[4] w Rosji (w Moskwie) i Niemczech, a od 1923 była wychowywana przez dziadków (Franciszkę i Maksa) w Łodzi[5][6], gdzie uczyła się w Gimnazjum Żeńskim Janiny Pryssewiczówny[5] i uczęszczała na lekcje baletu w Szkole Tańca Artystycznego Ireny Prusickiej[4][7][8]. W wieku 16 lat przeniosła się do Warszawy, gdzie kontynuowała naukę w szkole Ireny Prusieckiej, zdobyła wykształcenie baletowe, następnie rozpoczęła pracę jako tzw. girlsa - tancerka rewiowa. Występowała w w teatrzyku „Bodega”, teatrzyku „Cyganeria” i Teatrze Kameralnym, w 1937 otrzymała angaż do zespołu Cyrulika Warszawskiego[4].

Stefania Grodzieńska (1937)

Po wybuchu II wojny światowej, na początku okupacji niemieckiej, pod zmienionym i wpisanym w kenkartę nazwiskiem: Stefania Grabowska, pracowała jako: zielarka w podwarszawskich Morach, pomoc fryzjerska, niania u Państwa Rubików na Saskiej Kępie, pomoc u sołtysa wsi Dobrzyniec k. Otwocka przy moczeniu lnu, wożąca rąbankę z Karczewa, sprzątaczka o raz robiła na drutach i szydełku sweterki, czapki, szale, rękawiczki i skarpety. Jesienią 1940 wraz z mężem Jerzym Jurandotem zmuszeni byli do zamieszkania w getcie warszawskim[5]. Tam Stefania występowała w teatrze Femina[9], którego dyrektorem artystycznym i literackim był Jerzy Jurandot. W sierpniu 1942, podczas Wielkiej Akcji deportacyjnej, przedostali się na tzw. aryjską stronę. Zamieszkali najpierw u Janiny Wojciechowskiej przy ul. Filtrowej 68/33, a następnie u Zofii i Gabriela Kijkowskich w podwarszawskiej miejscowości Gołąbki. Od marca 1944 prawie do wybuchu powstania warszawskiego ukrywali się w mieszkaniu Heleny Niemyskiej[10] przy ulicy Filtrowej 77[11]. W tym okresie pisała wiersze pod nazwiskiem panieńskim matki (Ney), które zostały wydane w 1949 przez Państwowy Instytut Wydawniczy w zbiorze Dzieci getta[12].

Przed zakończeniem wojny znalazła się w Lublinie, gdzie w latach 1944–1945 była pierwszą po wojnie spikerką Polskiego Radia. Od 1945 przebywała z mężem w Łodzi, gdzie pracę rozpoczął Teatr Syrena, który potem przeniósł się do Warszawy[13]. Przez kilka lat pracowała w Polskim Radiu, a przez kilkanaście lat – w redakcji rozrywki Telewizji Polskiej.

Była felietonistką „Szpilek”, poza tym pisała monologi i skecze, a jej teksty wykonywali m.in. Hanka Bielicka, Adolf Dymsza, Loda Halama, Alina Janowska, Kalina Jędrusik, Bogumił Kobiela i Irena Kwiatkowska.

Zmarła po krótkiej chorobie 28 kwietnia 2010 w Domu Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie[14]. Została pochowana 4 maja 2010 na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie[15] (kwatera B37-1-7)[16].

Życie prywatne

Grób Stefanii Grodzieńskiej-Jurandot i Jerzego Jurandota na cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Dwukrotnie zamężna. Pierwszym mężem był Adam, student prawa, który w 1936 zmarł na gruźlicę[5]. Od 1937 była żoną Jerzego Jurandota, poety, dramaturga, satyryka i autora tekstów piosenek[17]. Miała z nim córkę Joannę Jurandot-Nawrocką (1946–2016), asystentkę reżysera, realizatorkę telewizyjną i publicystkę.

Twórczość

Zbiory felietonów:

  • Dzionek satyryka
  • Jestem niepoważna
  • Brzydki ogród (Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1974)
  • Felietony i humoreski
  • Plagi i plażki
  • Rozmówki
  • Kłania się PRL
  • Kawałki żeńskie, męskie i nijakie

Książki biograficzne:

  • Wspomnienia chałturzystki (autobiograficzna)
  • Urodził go Niebieski Ptak (wspomnienia o Fryderyku Jarosym)
  • Już nic nie muszę (autobiograficzna)
    Tablica pamiątkowa w Alei Gwiazd Satyrykonu na głównym deptaku Legnicy (ul. Najświętszej Marii Panny)
  • Nie ma z czego się śmiać (autobiograficzna)

Ordery i odznaczenia

Nagrody i wyróżnienia

  • Nagroda Komitetu do spraw Radia i Telewizji za Tragedię kieszonkową oraz felietony satyryczne do cyklicznych programów rozrywkowych w telewizji (1965)
  • Nagroda Ministra Obrony Narodowej (z Jerzym Jurandotem) za sztukę Ballada o tamtych dniach (1970)
  • Nagroda Prezydenta m. st. Warszawy za książkę Narodził go Niebieski Ptak (1989)
  • Diamentowy Mikrofon - Nagroda Honorowa z okazji 70-lecia Polskiego Radia (1995)
  • „Kryształowe Zwierciadło” (Krzywe) – nagroda miesięcznika „Zwierciadło” – za wielki dar autoironii i przewrotne, młodzieńcze poczucie humoru (1997)
  • tytuł Mistrza Mowy Polskiej (2001)
  • statuetka Warszawska Puenta - Puenta Honorowa - nagroda magazynu „Warsaw Point” (2006)[21]
  • Nagroda Miasta Stołecznego Warszawy (2008)
  • Hiacynt - nagroda przyznana przez Fundację Równości za zasługi na rzecz tolerancji (2008)

Źródło:[22].

Upamiętnienie

W 2011 premierę w Teatrze Ateneum w Warszawie miał spektakl Sceny niemalże małżeńskie Stefanii Grodzieńskiej (reż. Grażyna Barszczewska), powstały na podstawie tekstów artystki i Jerzego Jurandota[23][24].

W Alei Gwiazd Satyrykonu na głównym deptaku Legnicy (ul. Najświętszej Marii Panny) umieszczono tablicę pamiątkową poświęconą Stefanii Grodzieńskiej.

W 2024 roku jej imieniem nazwano pasaż między ulicami Chocimską i Puławską w Warszawie[25].

Przypisy

  1. ↑ Robert Stiller: Abecadło żydowskich pisarzy z Polski. Kraków: Znak, 2015. ISBN 978-83-7998-035-2.
  2. ↑ Rafał Węgrzyniak: Uwagi na stronie: Biografie polskich Żydów. Pismo "Teatr", 2015. . .
  3. ↑ a b c Tomasz Raczek: Karuzela z madonnami. Instytut Wydawniczy Latarnik, 2003, s. 135. ISBN 83-917-891-2-8.
  4. ↑ a b c Małżeństwo było dla niej inspiracją do tworzenia satyry. Historia miłości Stefanii Grodzieńskiej i Jerzego Jurandota | Viva.pl , viva.pl .
  5. ↑ a b c d Agnieszka Modrzejewska, Ypsilon kwartalnik literacko-artystyczny , Ypsilon, 19 maja 2022 .
  6. ↑ Witold Chrzanowski, Stefania Grodzieńska – potrafiła nie tylko bawić, ale i wzruszać , kobieta.wp.pl, 28 kwietnia 2016 (pol.).
  7. ↑ o, Stefania Grodzieńska. Wspomnienie (1914–2010) , Encyklopedia teatru polskiego .
  8. ↑ Tomasz Raczek: Karuzela z madonnami. Instytut Wydawniczy Latarnik, 2003, s. 136. ISBN 83-917-891-2-8.
  9. ↑ Stefania Grodzieńska we wspomnieniach Heleny Birenbaum
  10. ↑ Adam Piechowski: Losy spółdzielni mieszkaniowych w Warszawie w latach okupacji niemieckiej. Warszawa: Spółdzielczy Instytut Wydawniczy, 1992, s. 105, 178. ISBN 83-209-0837-X.
  11. ↑ Magdalena Stopa, Jan Brykczyński: Ostańce. Kamienice warszawskie i ich mieszkańcy. Warszawa: Dom Spotkań z Historią, 2010, s. 33. ISBN 978-83-62020-18-8.
  12. ↑ Magda Koralewska, Małe wspomnienie o osobie, o której dziś usłyszałam po raz pierwszy, Beit Kraków. beitkrakow.pl. .
  13. ↑ 110 lat temu urodziła się pierwsza dama polskiego humoru Stefania Grodzieńska , dzieje.pl .
  14. ↑ Zmarła Stefania Grodzieńska. Gazeta.pl, 28 kwietnia 2010. .
  15. ↑ Stefania Grodzieńska spoczęła na Powązkach. wp.pl, 4 maja 2010. .
  16. ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze. cmentarzekomunalne.com.pl. .
  17. ↑ Tomasz Raczek: Karuzela z madonnami. Instytut Wydawniczy Latarnik, 2003, s. 137. ISBN 83-917-891-2-8.
  18. ↑ M.P. z 2001 r. nr 4, poz. 78 „za wybitne zasługi w długoletniej działalności radiowej”.
  19. ↑ MKiDN - Medal Zasłużony Kulturze - Gloria Artis (pol.).
  20. ↑ a b c Laureaci Nagród ZAiKS-u , www.zaiks.org.pl .
  21. ↑ Warszawa. Puenty wręczone , Encyklopedia teatru polskiego .
  22. ↑ Stefania Grodzieńska, Twórcy , Culture.pl .
  23. ↑ https://teatrateneum.pl/?p=128
  24. ↑ Anna Retmaniak: Portret słowem malowany. Wydawnictwo Prószyński i S-ka, 2013, s. 65–66. ISBN 978-83-7839-559-1.
  25. ↑ Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego, poz. 12806 , 28 listopada 2024 (pol.).

Linki zewnętrzne