Szczi

Szczi (ros. щи) – popularny w kuchni rosyjskiej rodzaj zupy z warzyw liściastych, z dodatkiem mięsa, grzybów lub ryb. W zależności od zastosowanego wywaru, szczi może być kapuśniakiem, zupą grzybową lub rybną, przy czym kapusta pozostaje składnikiem niezmiennym. Współcześnie w kuchni rosyjskiej występuje kilkadziesiąt modyfikacji podstawowego przepisu^[1].

Potrawa jest znana na terenach dzisiejszej Rosji od IX wieku^[2], w XI wieku^[3] stała się bardzo popularna z uwagi na łatwy przepis i powszechnie dostępne składniki. Jej nazwa najprawdopodobniej pochodzi od słowa съто, które w języku staroruskim oznaczało jedzenie^[3]. Pierwotnie przygotowywano ją bez mięsa, na bulionie warzywnym^[4]. Danie spożywano m.in na carskich dworach. Zupę szczi jadał Piotr I, Aleksander III i Mikołaj II^[4]. Była też jednym z podstawowych dań kuchni chłopskiej, w której często przygotowywano tańszy wariant, bez mięsa^[4].

Kapusta, podstawowy składnik zupy szczi, nie była znana, ani uprawiana na terenach dawnej Rusi, ale warzywo było znane w Starożytnym Rzymie i Bizancjum. Około VIII wieku z powyższych regionów trafiło na Ruś i szybko uzyskało popularność^[5][6].

Zupę przygotowuje się z kapusty świeżej lub kwaszonej, ale do jej przygotowania może posłużyć także szczaw, szpinak lub pokrzywa. Szczi gotuje się na wywarze mięsnym, grzybowym lub rybnym, dodając pomidory i warzywa korzeniowe, a następnie zaprawia śmietaną, bez zagotowania. Do zupy przygotowanej z kapusty świeżej podaje się kulebiaki lub pierożki z kaszą. Do zupy przygotowanej z kapusty kwaszonej dodatkiem jest ugotowana na sypko kasza gryczana lub pierożki. Zupa przygotowana ze szczawiu nosi nazwę zielonego szczi (ros. зелёные щи).

Podstawowy przepis posiada wiele wariantów zależnych od^[7]:

• Temperatury podania - zupa zazwyczaj spożywana jest na gorąco, ale może również zostać podana w temperaturze pokojowej.
• Rodzaju kapusty - występuje wersja bazująca na białej, surowej kapuście, kapuście kiszonej lub smażonej.
• Rodzaju bulionu – dopuszcza się: warzywny, mięsny, grzybowy lub rybny.
• Zastosowanych dodatków, takich jak: grzanki, pierożki, kasza, kawałki mięsa, jajka gotowane na twardo.

Popularne danie zostało przywołane w kilkunastu rosyjskich przysłowiach^[8], np.:

• Rodzony ojciec może się znudzić, ale zupa szczi się nie znudzi (ros. Отец родной надоест, а щи не надоедят);
• Szukaj nas tam, gdzie jest zupa szczi (Где щи - тут и нас ищи);
• Jeśli masz dobrą zupę szczi, nie szukaj innego jedzenia. (Если хорошие щи, так другой пищи не ищи);
• Ugotujcie zupę szczi, żeby przyszli do was goście (Кипите, щи, чтобы гости шли)^[9].

Potrawa występuje również w literaturze rosyjskiej, np. w utworze Wieczory na chutorze w pobliżu Dikańki^[10] autorstwa Nikołaja Gogola. W opowiadaniu Iwana Turgieniewa Mumu talerz zupy szczi stoi na stole, kiedy główny bohater Gierasim płacze. Jedna z jego łez spada do dania^[11].

Szczi zostaje wspomniana w utworze Wańka^[12], autorstwa Antona Czechowa i jego opowiadaniu Zbrodniarz^[13]. Zupa z kapusty pojawia się w wierszu Hate^[14], autorstwa Władimira Majakowskiego.

Poeta Jurij Odarczenko poświęcił potrawie jeden ze swoich wierszy^[15]. Zupę szczi określił jako drugie (obok kaszy) podstawowe danie Rosjanina: "Щи да каша – пища наша", co można przetłumaczyć jako "Szczi i kasza – strawa nasza". Powyższy fragment wiersza stał się jednym z rosyjskich przysłów.

Zupa szczi pojawia się w ukraińskiej piosence patriotycznej Bayraktar.

Zobacz multimedia związane z tematem: Szczi

• kapuśniak
• kwaśnica

• Maciej Halbański: Leksykon sztuki kulinarnej. Warszawa: Watra, 1987. ISBN 83-225-0106-4. Brak numerów stron w książce