Teodor Cetys

Teodor Cetys

Sław, Wiking

Teodor Cetys ok. 1930 r.
major
Data i miejsce urodzenia	27 lipca 1908 Warszawa
Data i miejsce śmierci	17 marca 1993 Otwock
Przebieg służby
Lata służby	1929–1944
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne Armia Krajowa
Jednostki	3 batalion saperów 29 batalion saperów Okręg Wilno AK
Stanowiska	d-ca kompanii saperów d-ca kompanii szkolnej szef Oddziału III sztabu okręgu z-ca szefa sztabu komendy okręgu szef sztabu połączonych okręgów
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa kampania wrześniowa kampania francuska 1940 operacja Ostra Brama
Późniejsza praca	inżynier
Odznaczenia

Teodor Cetys pseud. Sław, Wiking i in. (ur. 27 lipca 1908 w Warszawie, zm. 17 marca 1993 w Otwocku) – polski wojskowy i inżynier budownictwa lądowego, major dyplomowany saperów Wojska Polskiego, uczestnik kampanii wrześniowej, francuskiej (1940) i operacji Ostra Brama, cichociemny.

W latach 1929–1932 był podchorążym Szkoły Podchorążych Inżynierii w Warszawie. 7 sierpnia 1932 roku prezydent RP mianował go podporucznikiem ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1931 roku i 2. lokatą w korpusie oficerów inżynierii i saperów, a minister spraw wojskowych wcielił do 3 batalionu saperów w Wilnie na stanowisko dowódcy plutonu^[1]. W 1938 roku zdał egzamin do Wyższej Szkoły Wojennej na rocznik 1939/1940.

W kampanii wrześniowej był dowódcą 3 kompanii 29 batalionu saperów. Po kapitulacji w II bitwie tomaszowskiej uciekł z niewoli niemieckiej i przedostał się do Francji, gdzie między innymi był dowódcą kompanii szkolnej w Centrum Wyszkolenia Saperów podczas kampanii francuskiej^[2]. Po klęsce Francji przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie przeszedł kurs Wyższej Szkoły Wojennej w Londynie i otrzymał tytuł oficera dyplomowanego. Po przydziale do III Oddziału Sztabu Naczelnego Wodza odbył kurs dla cichociemnych. Zrzucony w nocy 8/9 kwietnia 1942 roku^[2] (w ramach operacji „Cravat”) do Polski koło Łowicza. Uzyskał przydział od KG AK do Okręgu AK Wilno, gdzie przybył w czerwcu 1942 roku. Pełnił tam służbę początkowo jako szef Oddziału III Sztabu Okręgu, a od połowy czerwca 1943 roku był równocześnie zastępcą szefa sztabu komendy okręgu, wreszcie od czerwca 1944 roku szefem sztabu oddziałów polowych połączonych Okręgów Wileńskiego i Nowogrodzkiego. Tę funkcję pełnił w czasie uderzenia oddziałów AK na Wilno w nocy z 6 na 7 lipca 1944 roku w ramach operacji Ostra Brama^[3].

Za działania w czasie operacji Ostra Brama został wyróżniony orderem Virtuti Militari^[4]. Wkrótce potem – wraz ze swym dowódcą płk. Aleksandrem Krzyżanowskim „Wilkiem” rozbrojony i aresztowany^[5] (sam określał siebie jako „internowany”) przez władze wojskowe ZSRR. Więziony był początkowo w Wilnie, a potem w Ostaszkowie^[2]. Z tego obozu podjął długą, lecz nieudaną ucieczkę w kierunku Polski, schwytany i uwięziony ponownie w Ostaszkowie oraz innych obozach. Zwolniony pod koniec lipca 1948 roku przybył do punktu repatriacyjnego na Podlasiu, gdzie zataił swoją wojskową przeszłość.

Wydawnictwo Tetragon opracowało i w lutym 2015 roku opublikowało jego wspomnienia pod tytułem Z Warszawy do Warszawy. Zapiski cichociemnego w naukowym opracowaniu Juliusza S. Tyma^[6] .

Od października 1948 roku pracował w budownictwie przemysłowym w Polsce, uzupełniając wykształcenie saperskie i uzyskując dyplom inżyniera na Politechnice Warszawskiej w 1952 roku. Był długoletnim Naczelnym Inżynierem Warszawskiego Przedsiębiorstwa Budowy Elektrowni i Przemysłu „Beton-Stal” (przedsiębiorstwo zbudowało między innymi elektrociepłownie w Warszawie, Żerań i Siekierki, elektrownie w Adamowie, Koninie i Łodzi oraz elektrociepłownię w Kozienicach). W 1961 roku objął stanowisko dyrektora przedsiębiorstwa budownictwa przemysłowego „Stalbet”, a w styczniu 1964 roku. stanowisko naczelnego inżyniera generalnego wykonawstwa budowy Zakładów Azotowych w Puławach. Potem zajmował inne wysokie stanowiska w przedsiębiorstwach budowlanych do 1974 roku, kiedy przeszedł na emeryturę.

Był synem Stanisława i Amelii z domu Ruszczyńskiej^[2]. Miał czworo rodzeństwa, m.in. siostrę Marię Cetys, która zginęła w powstaniu warszawskim. Ożenił się w 1950 roku z Heleną z domu Komorowską^[2], 1° voto Ostrowską. Był ojczymem Marka Ostrowskiego, polskiego dziennikarza. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 153-4-22)^[7].

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari^[2][8] dwukrotnie^{[potrzebny przypis][9]}
• Krzyż Walecznych – trzykrotnie^[2]
• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami^[2]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (23 kwietnia 1979)^[10]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Order Sztandaru Pracy II klasy,
• Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”.

• Zdjęcie mjra Teodora Cetysa w Narodowym Archiwum Cyfrowym.

• Teodor Cetys: Z Warszawy do Warszawy. Zapiski cichociemnego. Warszawa: Tetragon, 2015. ISBN 978-83-63374-30-3.
• Jan Erdman: Droga do Ostrej Bramy. Londyn: 1984. ISBN 0-903705-50-8. Brak numerów stron w książce
• Krzysztof Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. Wyd. 3. T. 1. Rzeszów: 2008, s. 42–44. ISBN 978-83-924534-8-2.
• Longin Tomaszewski: Wileńszczyzna lat wojny i okupacji 1939–1945. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2001. ISBN 83-88794-10-8. Brak numerów stron w książce
• Bogusław Polak (red.): Konspiracja 1939–1945, część 1 (redakcja naukowa Bogusław Polak). T. V. Koszalin: Wydaw. Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-98-6.
• Jarosław Wołkonowski, Grzegorz Łukomski: Okręg Wileński Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej w latach 1939-1945. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 1996. ISBN 83-86100-18-4.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. .

• biogram na stronie elitadywersji.org