Traktura

Dzisiaj Traktura jest tematem o dużym znaczeniu i zainteresowaniu dużej liczby osób. Od momentu pojawienia się Traktura przyciąga uwagę ekspertów w tej dziedzinie, a także tych, którzy chcą lepiej zrozumieć jego wpływ na dzisiejsze społeczeństwo. Aby dokładnie przeanalizować Traktura, ważne jest zbadanie jego różnych wymiarów i zrozumienie, jak ewoluował na przestrzeni czasu. W tym artykule zagłębimy się w fascynujący świat Traktura, badając jego pochodzenie, obecne znaczenie i możliwe przyszłe konsekwencje, jakie może mieć w różnych obszarach.

Traktura mechaniczna

Traktura (także traktura właściwa[1]) – w organach i pozytywach, mechanizm przenoszący ruch klawisza[2] i pozostałych urządzeń sterujących[3] na znajdujące się w wiatrownicy wentyle otwierające dopływ powietrza do piszczałek[2][3].

Zadaniami traktury są przekazywanie sygnału na odległość oraz wykonywanie pracy. Polecenia wydawane przez organistę za pośrednictwem elementów sterujących – klawiszy i przycisków, są przekazywane przez trakturę do odległych elementów wykonawczych w wiatrownicy – wentyli. Praca wykonywana przez trakturę zmniejsza wysiłek potrzebny do przezwyciężenia tarcia wewnątrz i między urządzeniami mechanicznymi wiatrownicy[4].

W szerokim znaczeniu, traktura to wszystkie urządzenia umożliwiające grę na organach, czyli rozdzielanie powietrza magazynowanego w rezerwuarze między piszczałkami: wiatrownice, klawiatury, połączenia klawiatury z wiatrownicami, połączenia wewnątrzklawiaturowe i międzyklawiaturowe, włączniki głosów, połączenia włączników głosów z wiatrownicami, crescendo, automat pedału, urządzenia pomocnicze[1][5].

Rodzaje

Ołowiane rurki traktury pneumatycznej
Elektromagnesy sterujące wentylami w trakturze elektrycznej
Przewody i przekaźniki elektryczne oraz elektromagnesy we wnętrzu organów z trakturą elektryczną

Ze względu na obsługiwany podzespół, traktury dzieli się na trzy rodzaje[1][5]:

  • traktura gry (traktura klawiatury, traktura tonowa) – pośredniczy między klawiaturą a wiatrownicą i steruje tonami (poprzecznym układem wiatrownicy),
  • traktura połączeń (kopulacje) – pośredniczy między klawiaturami i pośrednio steruje tonami (poprzecznym układem wiatrownicy),
  • traktura rejestrowa (traktura registratury) – pośredniczy między włącznikami głosów a wiatrownicą i steruje głosami (podłużnym układem wiatrownicy).

Ze względu na konstrukcję, traktury dzielą się na mechaniczne, pneumatyczne i elektromagnetyczne (elektryczne)[1][6].

Traktura mechaniczna

Traktura mechaniczna jest najprostszą z punktu widzenia budowy[3]. Pośrednikami między grającym a wiatrownicami są w niej zawory mechaniczne, dźwignie, cięgła i wałki[7]. Jej wadą jest duży opór stawiany przez klawisze, zwłaszcza przy większej ilości włączonych głosów[3][8]; zaletą – w porównaniu do rozpowszechnionych w wiekach XIX i XX traktur pneumatycznej i elektrycznej – jest bezpośredni kontakt klawisza z wentylem, co pozwala organiście uzyskać większą kontrolę nad intonacją. Około roku 1925 zaobserwowano powrót traktury mechanicznej w budownictwie organowym[8].

Traktura pneumatyczna

W trakturze pneumatycznej pośrednikiem między grającym a wiatrownicami są rurki, zawory pneumatyczne, dźwignie Barkera i mieszki (membrany)[9]. Jej zaletą jest możliwość odseparowania stołu gry i ustawienia go w niewielkiej odległości od korpusu instrumentu; wadą – opóźnienie dźwięku w stosunku do naciśnięcia klawisza, zwłaszcza przy zbyt dużej odległości stołu gry od wiatrownicy[3]. Pierwszy, wspierany przez pneumatykę system opracowany został w latach 30. XIX wieku przez organmistrza Charlesa Barkera – zawory pneumatyczne przekazywały w nim ruch klawiszy na elementy wykonawcze traktury mechanicznej. Te zostały później zastąpione ołowianymi rurkami, w których ciśnienie powietrza przekazywało ruch klawiszy do elementów wykonawczych wiatrownicy. Współcześnie ten rodzaj traktury jest stosowany bardzo rzadko[10].

Traktura elektryczna

W trakturze elektrycznej pośrednikiem między grającym a wiatrownicami są przewody elektryczne, źródło prądu, styczniki i elektromagnesy. Traktury elektryczne i elektropneumatyczne umożliwiają umiejscawianie stołu gry w dużej odległości od wiatrownic (nazywany jest on wówczas kontuarem), stosowanie kilku niezależnie działających stołów gry do obsługi jednego instrumentu, rozkładanie sekcji (zespołów brzmieniowych) w znacznej odległości od siebie oraz stosowanie licznych połączeń, transmisji i kombinacji rejestrowych[11]. Traktura elektryczna charakteryzuje się brakiem opóźnień; jej wadą jest brak możliwości przeprowadzania drobnych poprawek instalacji we własnym zakresie[12]. Pierwsze próby zastosowania traktury elektrycznej przeprowadzano w latach 60. XIX wieku, a pod koniec wieku zaczęła wchodzić do szerszego użycia. Współcześnie konstruowane są organy wyposażone w całości w traktury elektryczne oraz kombinowane – elektryczna traktura rejestrów z mechaniczną trakturą gry, lub odwrotnie[13].

Przypisy

  1. ↑ a b c d Chwałek 1971 ↓, s. 118.
  2. ↑ a b Baculewski et al. 2006 ↓, s. 900.
  3. ↑ a b c d e Drobner 1997 ↓, s. 197.
  4. ↑ Chwałek 1971 ↓, s. 136.
  5. ↑ a b Zacharski 2019 ↓, s. 59.
  6. ↑ traktura, Encyklopedia PWN , Wydawnictwo Naukowe PWN .
  7. ↑ Chwałek 1971 ↓, s. 137.
  8. ↑ a b tracker action, Encyclopædia Britannica (ang.).
  9. ↑ Chwałek 1971 ↓, s. 147.
  10. ↑ pneumatic action, Encyclopædia Britannica (ang.).
  11. ↑ Chwałek 1971 ↓, s. 165.
  12. ↑ Drobner 1997 ↓, s. 198.
  13. ↑ electric action, Encyclopædia Britannica (ang.).

Bibliografia