Uskok

Uskok – struktura tektoniczna powstała w wyniku rozerwania mas skalnych i przemieszczenia ich wzdłuż powstałej powierzchni (lub wąskiej strefy zniszczenia), zwanej powierzchnią uskoku (lub strefą uskokową). Uskokom mogą towarzyszyć inne struktury tektoniczne (przyuskokowe podgięcia warstw, fałdy, fleksury).

Z uskokami związane jest powstawanie zrębów i zapadlisk (np. rowów tektonicznych).

Podział skrzydeł uskoku

Skrzydło zrzucone – masy skalne przemieszczone wzdłuż powierzchni uskoku w dół
Skrzydło wiszące – masy skalne przemieszczone w górę
Skrzydło spągowe – skrzydło znajdujące się pod powierzchnią uskokową
Skrzydło stropowe – skrzydło znajdujące się nad powierzchnią uskokową

Podział uskoków

Uskoki
Od góry:• uskok przesuwczy
(o pionowej powierzchni uskokowej)
• uskok normalny
• uskok odwrócony

Ze względu na działające naprężenia:
- uskoki normalne (powstałe na skutek rozciągania skorupy ziemskiej)
- uskoki odwrócone (naprężenia ściskające)
- uskoki przesuwcze (naprężenia ścinające)
  - prawoskrętne
  - lewoskrętne

Ze względu na nachylenie i kierunek przemieszczenia:
- uskoki zrzutowe – przesunięcie w płaszczyźnie pionowej
  - normalne
  - odwrócone
- uskoki przesuwcze – przesunięcie w płaszczyźnie poziomej
  - normalnoprzesuwcze
  - inwersyjnoprzesuwcze
- uskoki progowe – przesunięcie w powierzchni pionowej
- uskoki rotacyjne – wielkość przemieszczenia może się zmieniać wzdłuż biegu powierzchni uskokowej
  - nożycowe
  - zawiasowe
- nasunięcia – uskoki o powierzchniach nachylonych pod bardzo małym kątem, w których masy skalne są przemieszczone na znaczną odległość

Ze względu na nachylenie powierzchni uskokowej:
- uskoki poziome: kąt upadu (α) = 0°
- uskoki połogie: 0°< α < 45°
- uskoki strome: 45° < α < 90°
- uskoki pionowe: α = 90°

Ze względu na stosunek uskoków do regionalnej rozciągłości struktur:
- uskoki podłużne – równoległe do struktur
- uskoki poprzeczne – przecinające struktury pod kątem prostym
- uskoki diagonalne – skośne względem struktur

Ze względu na stosunek wieku powierzchni uskokowej do wieku przemieszczenia:
- Uskoki pierwotne
- Uskoki wtórne (odmłodzone)

Uskoki transformujące: przecinające grzbiety śródoceaniczne, odkryte w połowie XX w. w związku z badaniami dna oceanicznego (przede wszystkim stref spreadingu).

Uskoki w Polsce

Zobacz też

Bibliografia

WojciechW. Jaroszewski WojciechW., LeszekL. Marks LeszekL., AndrzejA. Radomski AndrzejA., Słownik geologii dynamicznej, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1985, s. 272-278, ISBN 83-220-0196-7, OCLC 830183626 .

Kontrola autorytatywna (fracture):

Encyklopedia internetowa: