Ustrój polityczny Bośni i Hercegowiny

Wygląd przypnij ukryj

Bośnia i Hercegowina jest państwem federacyjnym, złożonym z dwóch członów: Federacji Bośni i Hercegowiny oraz z Republiki Serbskiej.

Treść konstytucji Bośni i Hercegowiny została ustalona jako załącznik nr 4 do układu pokojowego z Dayton z 21 listopada 1995 roku. Została podpisana w Paryżu 12 grudnia 1995 roku. Widoczny jest wyraźny wpływ amerykańskiej myśli politycznej oraz położenie szczególnego nacisku na zachowanie równowagi pomiędzy udziałem we władzy poszczególnych narodowości zamieszkujących to państwo.

Prezydium

Prezydium składa się z trzech członków: Boszniaka, Chorwata (wybieranych w powszechnych wyborach bezpośrednich z terytorium Federacji Bośni i Hercegowiny) oraz Serba (wybieranego w taki sam sposób z terenów Republiki Serbskiej). Pierwszych członków Prezydium wybrano na 2 lata, obecnie ich kadencja trwa 4 lata. Dopuszczalna jest jedna reelekcja poszczególnych osób. Członkowie Prezydium wybierają spośród siebie przewodniczącego i zmieniają się w tej roli co 8 miesięcy.

Siedziba Prezydium w Sarajewie

Prezydium jest odpowiedzialne m.in. za:

Od listopada 2014 w skład Prezydium wchodzą:

Zgromadzenie Parlamentarne

Zgromadzenie Parlamentarne (Parlamentarna skupština) składa się z dwóch izb:

Obydwie izby wybierają za pomocą większości zwykłej jednego Serba, Boszniaka i Chorwata spośród swoich członków, którzy to rotacyjnie obejmują stanowisko przewodniczącego i wiceprzewodniczącego izby. Uchwalenie jakichkolwiek aktów prawnych przez parlament wymagają zgody obu izb. Tak więc system w Bośni i Hercegowinie można nazwać bikameralizmem symetrycznym.

Wszelkie decyzje w obu izbach podejmowane są za pomocą większości głosów. Na większość składać się musi jednak przynajmniej 1/3 głosów delegatów wybranych na terytorium każdej z federacji. W przypadku uzyskania większości ogólnej, bez większości cząstkowych następuje drugie głosowanie (natychmiast po pierwszym głosowaniu bądź po zebraniu się członków Komisji, w skład której wchodzą przedstawiciele każdej z grup etnicznych), w którym oprócz zwykłej większości wystarczający jest sprzeciw nie więcej niż 2/3 delegatów pochodzących z każdej ze składowych Bośni i Hercegowiny, aby przyjąć dany punkt obrad. Pierwsze głosowanie w Izbie Reprezentantów wymaga więc zgody 10 posłów z Federacji BiH oraz 5 z Republiki Serbskiej, a drugie sprzeciwu nie większego niż 18 posłów Federacji BiH oraz 9 Republiki Serbskiej. Analogicznie w Izbie Narodów, pierwsze głosowanie wymaga zgody 4 przedstawicieli Federacji BiH oraz 2 Republiki Serbskiej, natomiast drugie sprzeciwu nie większego niż 6 przedstawicieli Federacji BiH i 3 Republiki Serbskiej.

Jeżeli decyzja zostanie uznana za niszczącą dla życiowych interesów Boszniaków, Chorwatów lub Serbów poprzez zagłosowanie za uznaniem jej za taką przez większość członków parlamentów którejś z tych narodowości, to jest ona wówczas obiektem prac Komisji Wspólnej w skład której wchodzi po trzech przedstawicieli każdej z narodowości. Jeżeli prace Komisji w ciągu 5 dni nie przyniosą efektów, wówczas akt prawny zostaje rozpatrzony przez Sąd Konstytucyjny.

Izba Narodów może zostać rozwiązana przez Prezydium, albo przez samą siebie, na mocy uchwały wspartej większością przynajmniej dwóch z trzech narodowości w izbie.

Główne zadania Zgromadzenia Parlamentarnego:

Rada Ministrów

Prezydium nominuje Prezesa Rady Ministrów, który obejmuje urząd Premiera Bośni i Hercegowiny po zaaprobowaniu jego rządu przez Izbę Reprezentantów. Premier ma obowiązek wyznaczenia ministra spraw zagranicznych i ministra handlu zagranicznego oraz pozostałych ministrów, po udzieleniu im poparcia przez Izbę Reprezentantów. Spośród 10 członków rządu (9 ministrów z premierem) maksymalnie 6 może pochodzić z Federacji BiH, a dwaj wicepremierzy muszą należeć do innych grup etnicznych niż premier. Rada Ministrów ma obowiązek rezygnacji w przypadku udzielenia jej wotum nieufności przez Zgromadzenie Parlamentarne.

Obecnie w skład Rady Ministrów wchodzi Premier Zoran Tegeltija oraz ministrowie: Spraw Zagranicznych, Skarbu i Finansów, Bezpieczeństwa, Sprawiedliwości, Handlu Zagranicznego i Relacji Gospodarczych, Komunikacji i Transportu, Praw Człowieka i Uchodźców, Spraw Wewnętrznych oraz Obrony.

Sąd Konstytucyjny

Organ ten składa się z 9 członków. 4 pochodzi z nominacji Izby Reprezentantów Federacji, a dwóch desygnuje Zgromadzenie Republiki Serbskiej. Pozostałych 3 sędziów nominuje prezes Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w porozumieniu z prezydencją. Kadencja członków Sądu wynosi 5 lat.

Sąd Konstytucyjny stoi na straży konstytucji, rozstrzyga spory pomiędzy podmiotami federacji, jest organem odwoławczym od decyzji sądów wszelkiego typu, bada zgodność ustaw i aktów prawnych niższego rzędu z konstytucją, Europejską Konwencją Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz z protokołami do niej.

Decyzje Sądu są ostateczne (nie ma instytucji odwoławczej) i nieodwołalne (niemożliwa jest rewizja wyroku).

Władzę sądowniczą uzupełnia Sąd Bośni i Hercegowiny (boś., chor. Sud Bosne i Hercegovine, serb. Суд Босне и Херцеговине) z trzema wydziałami – Administracyjnym, Apelacyjnym i Kryminalnym. Na szczeblu federacyjnym funkcjonują ponadto Sądy Najwyższe, a także sądy na poziomie kantonów i gmin.

Władza na szczeblu federacyjnym i kantonalnym

Federacja Bośni i Hercegowiny

Federację Bośni i Hercegowiny reprezentuje Prezydent (Predsjednik Federacije Bosne i Hercegovine), którego wraz z dwoma wiceprezydentami (przedstawiciele dwóch pozostałych grup etnicznych) zatwierdzają większością głosów obie izby Parlamentu Federacji (Parlament Federacije Bosne i Hercegovine).

W jego skład wchodzą:

Władza wykonawcza w Federacji należy do Rządu (Vlada Federacije Bosne i Hercegovine) z Premierem i 16 ministrami (8 Boszniaków, 5 Chorwatów i 3 Serbów), którego nominuje Prezydent i zatwierdza Izba Reprezentantów.

Ponadto, na czele każdego z 10 kantonów wchodzących w skład Federacji Bośni i Hercegowiny stoi premier wraz z rządem, a władzę ustawodawczą reprezentuje Zgromadzenie (Skupština Kantona/Skupština Županije), którego liczba przedstawicieli odpowiada wielkości kantonu pod względem zaludnienia:

Republika Serbska

Na terenie Republiki Serbskiej podczas powszechnych wyborów wybierany jest Prezydent Republiki (Predsednik Republike Srpske) oraz dwaj wiceprezydenci - Boszniak i Chorwat, którzy uzyskali najwięcej głosów.

Władza ustawodawcza należy do jednoizbowego parlamentu – Zgromadzenia Narodowego Republiki Serbskiej (Narodna skupština Republike Srpske), w którym zasiada 83 posłów, natomiast władza wykonawcza – do Rządu (Vlada Republike Srpske) z Premierem, wicepremierami reprezentującymi pozostałe grupy etniczne i 16 ministrami. Nominuje ich Prezydent Republiki, a zatwierdza Zgromadzenie Narodowe. Funkcję doradczą pełni Senat (Senat Republike Srpske) z 55 członkami desygnowanymi przez Prezydenta.

System partyjny

W Bośni i Hercegowinie system partyjny jest mocno sfragmentaryzowany, z powodu wieloetniczności, tak naprawdę żadna partia polityczna nie ma szans na samodzielne objęcie władzy, musi więc tworzyć koalicje innymi ugrupowaniami. Każda z głównych narodowości zamieszkujących państwo ma jednak swoją główną partie polityczną, która cieszy się poparciem większości obywateli danej narodowości.

Partie wieloetniczne:

Partie Boszniaków:

Partie Serbów:

Partie Chorwatów:

Wysoki Przedstawiciel ONZ dla Bośni i Hercegowiny

Biuro Wysokiego Przedstawiciela w Bośni i Hercegowinie (OHR, Office of the High Representative in Bosnia and Herzegovina) zostało utworzone w 1995, zaraz po zawarciu porozumienia w Dayton. Jego głównym celem jest nadzorowanie i kontrola implementacji cywilnych ustaleń z Dayton. Wysoki Przedstawiciel i Biuro Wysokiego Przedstawiciela reprezentują społeczność międzynarodową oraz ONZ. Wysoki Przedstawiciel ONZ może korzystać z tzw. "uprawnień bońskich", które w 1997 roku dodano do zapisów porozumienia z Dayton. Dzięki nim ma on uprawnienia do odwoływania ze stanowisk polityków z obydwu części federacji, których postawa mogłaby utrudniać wdrażanie w kraju procesu pokojowego. Wysoki Przedstawiciel jest jednocześnie Specjalnym Przedstawicielem Unii Europejskiej. 27 lutego 2007 mandat Wysokiego Przedstawiciela przedłużono o rok, do 30 czerwca 2008. W lutym 2008 roku postanowiono, że mandat zostanie przedłużony na czas nieokreślony. Obecnie tę funkcję pełni Valentin Inzko.

Linki zewnętrzne

Ustroje polityczne państw europejskich
Terytoria zależne
Wybory w Bośni i Hercegowinie
Wybory powszechne
Wybory lokalne
Referenda

Bośnia i Hercegowina

Kontrola autorytatywna (system polityczny):Encyklopedie internetowe: Ustrój i polityka Bośni i Hercegowiny
Ustrój
Organy władzy
ustawodawczej
wykonawczej
sądowniczej
Finanse i kontrola
Podział polityczny
Samorząd
Główne partie polityczne