Wyrak

W następnym artykule poznamy fascynujący świat Wyrak. Od wpływu na społeczeństwo po różnorodne zastosowania w różnych obszarach, Wyrak przykuł uwagę ludzi w każdym wieku i o każdym zainteresowaniu. Zagłębimy się w jego historię, przeanalizujemy jej aktualność dzisiaj i omówimy możliwe perspektywy na przyszłość. Dodatkowo przyjrzymy się bliżej korzyściom i wyzwaniom, jakie stwarza Wyrak, oferując pełne i zrównoważone spojrzenie na ten ekscytujący temat. Dołącz do nas w tej podróży i odkryj wszystko, co ma do zaoferowania Wyrak.

Wyrak
Tarsius
Storr, 1780[1]
Ilustracja
Wyrak upiorny (Tarsius tarsier)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Infrarząd

wyrakokształtne

Rodzina

wyrakowate

Rodzaj

wyrak

Typ nomenklatoryczny

Lemur tarsier Erxleben, 1777

Synonimy
Gatunki

12 gatunków – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Wyrak[5] (Tarsius) – rodzaj ssaków z rodziny wyrakowatych (Tarsiidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące endemicznie na Celebes należącej do Indonezji[6][7][8].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 9,7–14 cm, długość ogona 20–31 cm; masa ciała samic 52–143 g, samców 48,1–150 g[7][9].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1780 roku niemiecki lekarz, chemik i przyrodnik Gottlieb Conrad Christian Storr w książce swojego autorstwa poświęconej wstępnym badaniom nad ssakami[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) wyrak upiorny (T. tarsier).

Etymologia

  • Tarsius: gr. ταρσος tarsos ‘stęp’[10].
  • Macrotarsus: gr. μακρος makros ‘długi’; ταρσος tarsos ‘stęp’[11]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Macrotarsus buffoni Link, 1795 (= Lemur tarsier Erxleben, 1777).
  • Rabienus (Rubienus): autor opisu rodzaju nie wyjaśnił etymologii[12]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Tarsius spectrum Pallas, 1778 (= Lemur tarsier Erxleben, 1777).

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki[13][9][6]:

Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[5] Podgatunki[7][6][9] Rozmieszczenie geograficzne[7][6][9] Podstawowe wymiary[7][9][b] Status
IUCN[14]
Tarsius dentatus G.S. Miller & Hollister, 1921 wyrak sulaweski gatunek monotypowy wschodnio-środkowy Celebes do półwyspowej części na wschodzie, na północ do przesmyku Palu, południowe granice zasięgu nieznane; zakres wysokości: 1000–1500 m n.p.m. DC: około 11,8 cm
DO: 25–27 cm
MC: 95–135 g 		 VU 
Tarsius pumilus G.S. Miller & Hollister, 1921 wyrak karłowaty gatunek monotypowy środkowy i południowy Celebes, rozproszony na szczytach gór Rano Rano i Gunung Latimojong; zakres wysokości: 1800–2200 m n.p.m. DC: około 9,7 cm
DO: 20–21 cm
MC: 48–57 g 		 EN 
Tarsius lariang Merker & Groves, 2006 wyrak skoczny gatunek monotypowy zachodnio-środkowy Celebes w dorzeczu rzeki Lariang w pobliżu ujścia do rzeki Meweh, na północ do Gimpu; granice zasięgu niejasne; zakres wysokości: 1100–1500 m n.p.m. DC: 11,8–12,1 cm
DO: 24–25 cm
MC: 102–118 g 		 DD 
Tarsius niemitzi Shekelle, Groves, Maryanto, Mittermeier, Salim & Springer, 2019 gatunek monotypowy Wyspy Togian u wybrzeży wschodniej, półwyspowej części Celebesu DC: brak danych[15]
DO: 24,5–26,1 cm[15]
MC: 104–138 g[15] 		 EN 
Tarsius pelengensis Sody, 1949 wyrak wyspowy gatunek monotypowy Wyspy Banggai (wyspa Peleng, być może pozostałe) u wybrzeży wschodniej, półwyspowej części Celebesu; zakres wysokości: do 520 m n.p.m. DC: 12–14 cm
DO: 25–27 cm
MC: brak danych 		 EN 
Tarsius sangirensis A.B. Meyer, 1897 wyrak archipelagowy gatunek monotypowy archipelag Wyspy Sangihe (wyspa Sangir Besar, być może pozostałe), u wybrzeży północnego Celebesu DC: około 15 cm
DO: 30–31 cm
MC: 143–150 g 		 EN 
Tarsius tumpara Shekelle, Groves, Merker & Supriatna, 2008 wyrak wulkaniczny gatunek monotypowy archipelag Sangihe (wyspa Siau, być może na bardzo małych pobliskich wyspach), u wybrzeży północnego Celebesu DC: około 15 cm
DO: około 26 cm
MC: około 104 g 		 CR 
Tarsius tarsier (Erxleben, 1777) wyrak upiorny gatunek monotypowy wyspa Selayar u wybrzeży południowo-zachodniej półwyspowej części Celebesu; zakres wysokości: 0–1100 m n.p.m. DC: 12–14 cm
DO: 23–26 cm
MC: 98–103 g 		 VU 
Tarsius fuscus G. Fischer, 1804 gatunek monotypowy południowo-zachodnia półwyspowa część Celebesu, prawdopodobnie na południe od depresji jeziora Danau Tempe; zakres wysokości: do około 1500 m n.p.m. DC: 12,4–12,8 cm
DO: 24–26 cm
MC: 113–133 g 		 VU 
Tarsius wallacei Merker, Driller, Dahruddin, Wirdateti, Sinaga, Perwitasari-Farajallah & Shekelle, 2010 wyrak nizinny gatunek monotypowy północno-zachodni Celebes (nieciągle w prowincji Celebes Środkowy) DC: 11,3–12,4 cm
DO: 24–27 cm
MC: 84–124 g 		 VU 
Tarsius spectrumgurskyae Shekelle, Groves, Maryanto & Mittermeier, 2017 gatunek monotypowy wschodnia część północno-wschodniej półwyspowej części Celebesu od Tangkoko na północy do Suwawy na zachodzie (na zachód od Parku Narodowego Bogani Nani Wartabone) DC: brak danych[16]
DO: 21,3–26,8 cm[16]
MC: 95–126 g[16] 		 VU 
Tarsius supriatnai Shekelle, Groves, Maryanto & Mittermeier, 2017 gatunek monotypowy północno-zachodnia półwyspowa część Celebesu od przesmyku Gorontalo na zachód co najmniej do Sejoli, prawdopodobnie do Ogatemuku DC: brak danych[17]
DO: 23,2–24,6 cm[17]
MC: 104–135 g[17] 		 VU 

Kategorie IUCN:  VU  – gatunek narażony,  EN  – gatunek zagrożony,  CR  – gatunek krytycznie zagrożony,  DD  – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia.

Uwagi

  1. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Rabienus J.E. Gray, 1821
  2. ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

  1. ↑ a b G.C.Ch. Storr: Prodromus methodi mammalium. Tubingae: Litteris Reissianis, 1780, s. 33. (łac.).
  2. ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangement of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 299, 1821. (ang.). 
  3. ↑ J.E. Gray: Catalogue of Monkeys, Lemurs, and Fruit-eating Bats in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1870, s. 96. (ang.).
  4. ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 36. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  5. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 170–172. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  6. ↑ a b c d e M. Shekelle, S. Gursky-Doyen & M.C. Richardson: Family Tarsiidae (Tarsiers). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 258–261. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  7. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Tarsius. Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) . Johns Hopkins University Press, 2005. .
  8. ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 110–111. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  9. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 664.
  10. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 394.
  11. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 600.
  12. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) . American Society of Mammalogists. . (ang.).
  13. ↑ Taxonomy: Tarsius – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. . (ang.).
  14. ↑ a b c M. Shekelle, C.P. Groves, I. Maryanto, R.A. Mittermeier, A. Salim & M.S. Springer. A New Tarsier Species from the Togean Islands of Central Sulawesi, Indonesia, with References to Wallacea and Conservation on Sulawesi. „Primate Conservation”. 33, s. 66, 2019. (ang.). 
  15. ↑ a b c Shekelle i in. 2017 ↓, s. 3.
  16. ↑ a b c Shekelle i in. 2017 ↓, s. 4.

Bibliografia