Wysiedlenia Polaków z rejencji kaliskiej i łódzkiej

Wysiedlenia Polaków z rejencji kaliskiej i łódzkiej to temat, który przykuł uwagę milionów ludzi na całym świecie. Od chwili pojawienia się na scenie publicznej wywołał niekończącą się debatę i wzbudził rosnące zainteresowanie różnymi dyscyplinami. Zjawisko to było przedmiotem badań naukowców, inspiruje artystów i rzuca wyzwanie konwencjom panującym w poszczególnych branżach. Ponieważ Wysiedlenia Polaków z rejencji kaliskiej i łódzkiej w dalszym ciągu pojawia się na pierwszych stronach gazet i budzi kontrowersje, ważne jest, aby przeanalizować jego wpływ na współczesne społeczeństwo i zrozumieć, w jakim stopniu ukształtował sposób, w jaki myślimy i działamy. W tym artykule bliżej przyjrzymy się Wysiedlenia Polaków z rejencji kaliskiej i łódzkiej i zbadamy jego wpływ na różne aspekty naszego codziennego życia.

Rodzina Matczaków wysiedlona z Sieradza (1939)
Łódź, marzec 1944 – Arthur Greiser przemawia podczas uroczystości na cześć milionowego Niemca przesiedlonego do Kraju Warty ze wschodniej Europy
Arthur Greiser wita w Łodzi milionowego Niemca przesiedlonego do Kraju Warty ze wschodniej Europy w ramach niemieckiej akcji przesiedleńczej Heim ins Reich – marzec 1944; w środku Heinz Reinefarth
Siedziba organizacji Komisariatu Rzeszy do spraw Umacniania Niemczyzny w okupowanej Łodzi

Wysiedlenia Polaków z rejencji kaliskiej i łódzkiej – wysiedlenia Polaków oraz Żydów (obywateli polskich) z rejencji kaliskiej (od 1941 nosząca nazwę rejencji łódzkiej) w Kraju Warty. Przesiedlenia były dokonywane przez Niemców w latach 1939–1944 jako część wielkiej akcji przesiedleńczej, tzw. Generalsiedlungsplan.

Historia

 Osobne artykuły: Wysiedlenia Polaków podczas II wojny światowej dokonane przez Niemców i Centrala Przesiedleńcza w Łodzi.

Pierwszych wysiedleń dokonano już dnia 11 grudnia 1939 r., wyrzucając pierwsze rodziny spośród mieszkańców osiedla im. „Montwiłła” Mireckiego w Łodzi. Kolejnych kilkanaście wygnano w noc sylwestrową. Skala wysiedleń z regionu łódzkiego wzrosła po utworzeniu na terenie Łodzi systemu pięciu obozów wysiedleńczych. Na początku 1940 roku utworzono w Łodzi ekspozyturę Oddziału Urzędu ds. Wysiedleń Polaków i Żydów[1], którą po reorganizacji przekształcono w maju 1940 roku w Oddział Łódzki podlegający Centrali Przesiedleńczej w Poznaniu (niem. Umwandererzentralstelle in Posen, UWZ).

Największa akcja wysiedleńcza miała miejsce w nocy 14/15 stycznia 1940 roku, kiedy to hitlerowcy wysiedlili ok. 5 tysięcy pozostałych mieszkańców osiedla[2]. Lokatorów budzono waleniem w drzwi. Po otwarciu do mieszkań wchodzili uzbrojeni Niemcy, prowadzeni przez miejscowych członków mniejszości niemieckiej (tzw. Volksdeutschów) pełniących rolę tłumaczy, nakazując zaskoczonym mieszkańcom opuszczenie mieszkań. Ludzie mieli 15–20 minut na ubranie się i zabranie najpotrzebniejszych rzeczy, po czym przewożono ich do dawnej fabryki tkanin B.A. Gliksmana przy ul. Łąkowej 4, gdzie znajdował się Centralny Obóz Przesiedleńczy (niem. Durchgangslager I der Umwandererzentralstelle Posen, Dienststelle Litzmannstadt)[3]. Na dziedzińcu wysiedlonych rejestrowano, a potem pędzono do nieogrzewanych pofabrycznych hal, w których przeprowadzano segregację rasową oraz oddzielano starsze osoby od dzieci. Dzieci o nordyckich rysach przeznaczano do germanizacji, a sprawne i względnie młode osoby wywożono na roboty przymusowe w głąb Rzeszy. Pozostałą część wywieziono na tereny znajdujące się w granicach Generalnego Gubernatorstwa i zasiedlano nimi powiaty: opoczyński, piotrkowski, łowicki, skierniewicki oraz Podkarpacie.

 Osobny artykuł: Heim ins Reich.

Na ich miejsce zakwaterowano urzędników niemieckich z terenów III Rzeszy oraz Niemców przesiedlonych z krajów nadbałtyckich, Besarabii, Bukowiny oraz Wołynia[4] w ramach niemieckiej akcji Heim ins Reich[5].

...Obozy przesiedleńcze w Łodzi nie były wprawdzie miejscami kaźni, lecz prymitywne warunki bytowania, niedostateczne wyżywienie, brud, brak istotnej pomocy lekarskiej i sanitarnej, powodowały masową śmierć ludności polskiej – zwłaszcza dzieci. – Julia Makowska wysiedlona z dzielnicy Polesie w Łodzi[6]

Wysiedleń dokonywano także z innych miejscowościach rejencji łódzkiej. W 1941 r. w zachodniej części Pabianic Niemcy rozpoczęli budowę dzielnicy mieszkaniowej dla niemieckich kolonistów. Nadano jej nazwę Neue Heimat („Nowa Ojczyzna”). Projekt ten do końca wojny zrealizowano jedynie częściowo. Wielu Polaków, w tym również dzieci, deportowano do Rzeszy na przymusowe roboty z Pabianic[7] oraz Sieradza.

W sumie w latach 1939–1945 wysiedlono z rejencji łódzkiej około 444 tys. osób narodowości polskiej (25% ludności)[8].

Przypisy

  1. ↑ „Martyrologium łódzkie”, Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, Łódź 2005.
  2. ↑ Hitlerowcy wysiedlili z osiedla Mireckiego 5 tys. ludzi.
  3. ↑ O wysiedleniach na stronach poświęconych osiedlu. osiedlemireckiego.pl. ..
  4. ↑ Sławomir Abramowicz, Wypędzeni z Osiedla „Montwiłła” Mireckiego w Łodzi, Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej nr 12-1 (35-36) 2003-2004.
  5. ↑ Praca zbiorowa: Wysiedlenia, wypędzenia i ucieczki 1939–1945. Atlas ziem Polski. Demart, 2008. ISBN 978-83-7427-391-6.
  6. ↑ Józef Wnuk, Helena Radomska-Strzemecka, „Dzieci polskie oskarżają”, Pax, Warszawa 1961.
  7. ↑ Jeremiasz Krzesiński: „Deportacje dzieci pabianickich na roboty przymusowe do Niemiec w latach 1941–1945” ISBN 83-87749-96-6.
  8. ↑ Henryk Woch, Ruch oporu w Łodzi w latach II wojny światowej, „Histmag.org”, 1 grudnia 2008.

Bibliografia

  • Jeremiasz Krzesiński: „Deportacje dzieci pabianickich na roboty przymusowe do Niemiec w latach 1941–1945”, ISBN 83-87749-96-6.
  • „Martyrologium łódzkie”, Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, Łódź 2005.
  • M. Cygański: „Z dziejów okupacji hitlerowskiej w Łodzi”, Łódź 1965.
  • „Zbrodnie hitlerowskie wobec dzieci i młodzieży Łodzi oraz okręgu łódzkiego”, Okręgowa komisja badania zbrodni hitlerowskich, Łódź 1979.
  • Maria Rutowska: „Wysiedlenia ludności polskiej z Kraju Warty do Generalnego Gubernatorstwa 1939-1941”, Instytut Zachodni, Poznań 2003, ISBN 83-87688-42-8.
  • Praca zbiorowa: „Wysiedlenia, wypędzenia i ucieczki 1939–1945. Atlas ziem Polski”, Demart, 2008. ISBN 978-83-7427-391-6.