Ziemia Wiktorii

Ziemia WiktoriiVictoria Land

Mapa Ziemi Wiktorii (południe jest u góry mapy)
Terytorium	Antarktyda
Miejscowości	brak całoroczne stacje polarne McMurdo Scott Base Jang Bogo sezonowe stacje polarne Zucchelli Gondwana Leningradskaja
Wydarzenia historyczne	Odkrycia i badania Antarktyki
Rodzaj obiektu	region Antarktydy Wschodniej
Położenie na mapie AntarktykiZiemia Wiktorii
74°15′S 163°00′E/-74,250000 163,000000

Ziemia Wiktorii (ang. Victoria Land) – region Antarktydy Wschodniej między Ziemią Wilkesa na zachodzie a Morzem Rossa na wschodzie.

Nazwa

Nazwa upamiętnia brytyjską królową Wiktorię (1819–1901) .

Geografia

Ziemia Wiktorii jest regionem Antarktydy Wschodniej, leży między Ziemią Wilkesa (na zachodzie) a Morzem Rossa (na wschodzie)  . Rozciąga się po zachodniej stronie Morza Rossa na południe – od ok. 70°30′S do 78°00′S i dalej na zachód do krawędzi Płaskowyżu Polarnego .

W części nadmorskiej leżą wybrzeża :

• Wybrzeże Jerzego V
• Wybrzeże Oatesa
• Pennell Coast
• Wybrzeże Borchgrevinka
• Wybrzeże Scotta

Jest to górzysty obszar , pokryty lądolodem do wysokości ok. 2500 m  z licznymi lodowcami wylotowymi niosącymi lód z East Antarctic Ice Sheet .

Przez Ziemię Wiktorii biegnie główny łańcuch górski Antarktydy – Góry Transantarktyczne (które ciągną się dalej do Ziemi Coatsów nad Morzem Weddella). Niektóre szczyty Gór Transantarktycznych przekraczają wysokość 4000 m n.p.m.  W pobliżu wybrzeża rozciągają się m.in. pasma: Góry Admiralicji z najwyższym szczytem Górą Sabine’a (3850 m n.p.m.), Góry Księcia Alberta czy Pasmo Towarzystwa Królewskiego z najwyższym szczytem Ziemi Wiktorii Górą Listera (4025 m n.p.m.) .

W południowej części Wybrzeża Scotta leży największa pod względem łącznej powierzchni oaza antarktyczna na terenie Antarktydy – McMurdo Dry Valleys – obejmująca m.in. pasma górskie, nunataki, lodowce, doliny pozbawione pokrywy lodowej (ang. dry valleys), wybrzeże, jeziora, stawy i wydmy . W jej dolinach leżą jeziora zasilane wodami polodowcowymi (m.in. Vanda Lake, Lake Bonney ). Przez Wright Valley płynie rzeka Onyx zasilana przez topniejący lodowiec morski, która uchodzi do Vanda Lake.

Region obejmuje także Wyspę Rossa, oddzieloną od wybrzeża Ziemi Wiktorii cieśniną McMurdo Sound . Jest to wyspa pochodzenia wulkanicznego, na której znajdują się cztery wulkany: aktywny Mount Erebus (3795 m n.p.m.) oraz wygasłe Mount Terror (3230 m n.p.m.), Mount Bird (1700 m n.p.m.) i Mount Terra Nova (2100 m n.p.m.). Mount Erebus jest najbardziej aktywnym wulkanem na terenie Antarktydy. Wulkany znajdują się także na wybrzeżu w północnej Ziemi Wiktorii . Występują tu zarówno niewielkie stratowulkany, jak i wielkie wulkany tarczowe. Za potencjalnie aktywne (wulkany drzemiące) uznawane są: Mount Melbourne (2732 m n.p.m. ), Mount Rittmann (2600 m n.p.m. ) i The Pleiades (3040 m n.p.m. ).

Na Ziemi Wiktorii, na terenie Allan Hills i Darwin Glacier zlokalizowano w 1979 roku ponad 300 meteorytów zachowanych w lodzie .

Historia

Region został odkryty w styczniu 1841 roku przez Jamesa Clarka Rossa (1800–1862) .

Na Ziemi Wiktorii od lat 50. XX w. stacje badawcze prowadzą Stany Zjednoczone i Nowa Zelandia . Pierwsza amerykańska baza – Williams Air Operating Facility – została wzniesiona na Wyspie Rossa w 1956 roku, a następnie szybko przeniesiona do Hut Point i w 1957 roku przemianowana na McMurdo. Baza nowozelandzka – Scott Base – została założona na Wyspie Rossa w styczniu 1957 roku przez nowozelandzkiego polarnika Edmunda Hillary’ego (1919–2008) na potrzeby ekspedycji transantarktycznej. W 2017 roku do użytku została oddana całoroczna stacja koreańska – Jang Bogo wzniesiona nad zatoką Terra Nova Bay. Nad Terra Nova Bay leżą również stacje sezonowe: włoska stacja Zucchelli  i niemiecka Gondwana . Kolejna stacja sezonowa – rosyjska stacja Leningradskaja – znajduje się na Wybrzeżu Oatesa .

Uwagi

1. ↑ Strona Global Volcanism Program podaje, że wulkan wznosi się na wysokość 3794 m n.p.m., zob. Global Volcanism Program ↓ ; natomiast SCAR Composite Gazetteer of Antarctica i New Zealand Gazetteer podają, że wysokość wulkanu to 4070 m n.p.m., zob. SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and New Zealand Gazetteer ↓ .
2. ↑ Strona Global Volcanism Program podaje, że wulkan wznosi się na wysokość 3262 m n.p.m., zob. Global Volcanism Program – Terror ↓ ; natomiast SCAR Composite Gazetteer of Antarctica i New Zealand Gazetteer podają, że wysokość wulkanu to 3300 m n.p.m., zob. SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and New Zealand Gazetteer ↓ .
3. ↑ SCAR Composite Gazetteer of Antarctica i New Zealand Gazetteer podają, że wysokość wulkanu to 1720 m n.p.m., zob. SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and New Zealand Gazetteer ↓ ; natomiast Riffenburgh (2007) podaje, że wulkan wznosi się na 1765 m n.p.m., zob. Riffenburgh 2007 ↓, s. 805.
4. ↑ Riffenburgh (2007) podaje, że wulkan wznosi się na 2130 m n.p.m., zob. Riffenburgh 2007 ↓, s. 805.

Przypisy

1. ↑ a b Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata 2019 ↓, s. 650.
2. ↑ a b c SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and United States Gazetteer ↓.
3. ↑ a b c d e Encyklopedia PWN ↓.
4. ↑ a b c d e f Encyclopædia Britannica ↓.
5. ↑ a b c Clarkson 2007 ↓, s. 51.
6. ↑ Antarctic Treaty Secretariat 2011 ↓.
7. ↑ Hund 2014 ↓, s. 474.
8. ↑ Encyklopedia PWN – Wyspa Rossa ↓.
9. ↑ a b c Mills 2003 ↓, s. 558.
10. ↑ a b Hund 2014 ↓, s. 615.
11. ↑ Smellie i Edwards 2016 ↓.
12. ↑ a b Smellie, Panter i Geyer 2021 ↓, s. 30.
13. ↑ Global Volcanism Program – Melbourne ↓.
14. ↑ Global Volcanism Program – Mount Rittmann ↓.
15. ↑ Global Volcanism Program – The Pleiades ↓.
16. ↑ Fretwell 2020 ↓, s. 48.
17. ↑ ENEA-Unità Tecnica Antartide ↓.
18. ↑ Bundesanstalt für Geowissenschaften und Rohstoffe ↓.
19. ↑ Russian Antarctic Expedition – Project Antarctica ↓.

Bibliografia

• Bundesanstalt für Geowissenschaften und Rohstoffe: Gondwana-Station & Logistik. www.bgr.bund.de . . (niem.).
• Clarkson, Peter: Antarctic: Definitions and Bounderies. W: Riffenburgh, Beau: Encyclopedia of the Antarctic. Taylor & Francis, 2007, s. 47–51. ISBN 978-0-415-97024-2. . (ang.).
• ENEA-Unità Tecnica Antartide: La Stazione Mario Zucchelli. www.italiantartide.it . . (wł.).
• Erebus. Global Volcanism Program . Smithsonian Institution. . (ang.).
• Fretwell, Peter: Antarctic Atlas: New Maps and Graphics That Tell the Story of A Continent. Penguin UK, 2020. ISBN 978-0-14-199561-8. . (ang.).
• Hund, Andrew J.: Antarctica and the Arctic Circle: A Geographic Encyclopedia of the Earth’s Polar Regions. ABC-CLIO, 2014. ISBN 978-1-61069-393-6. . (ang.).
• Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej: Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych Świata. Maciej Zych (redaktor). Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2019. ISBN 978-83-254-2578-4. .
• Management Plan for Antarctic Specially Managed Area No. 2 McMurdo Dry Valleys, Southern Victoria Land , Antarctic Treaty Secretariat, 2011   (ang.).
• Melbourne. Global Volcanism Program . Smithsonian Institution. . (ang.).
• Mills, William James: Exploring Polar Frontiers. ABC-CLIO, 2003. ISBN 978-1-57607-422-0. . (ang.).
• Mount Rittmann. Global Volcanism Program. . (ang.).
• The Pleiades. Global Volcanism Program. . (ang.).
• Smellie, John L., Edwards, Benjamin R.: Glaciovolcanism on Earth and Mars. Cambridge University Press, 2016. ISBN 978-1-107-03739-7. . (ang.).
• Smellie, John L., Panter, K.S., Geyer, A.: Volcanism in Antarctica: 200 Million Years of Subduction, Rifting and Continental Break-up. Geological Society of London, 2021. ISBN 978-1-78620-536-0. . (ang.).
• Station Leningradskaya , Russian Antarctic Expedition – Project Antarctica   (ang.).
• Terror. Global Volcanism Program . Smithsonian Institution. . (ang.).
• Victoria Land, Encyclopædia Britannica   (ang.).
• Ross Island (New Zealand Gazetteer). W: Scientific Committee on Antarctic Research (SCAR): SCAR Composite Gazetteer of Antarctica. (ang.).
• Rossa, Wyspa, Encyklopedia PWN  .
• Victoria Land (United States Gazetteer). W: Scientific Committee on Antarctic Research (SCAR): SCAR Composite Gazetteer of Antarctica. (ang.).
• Wiktorii, Ziemia, Encyklopedia PWN  .

Kontrola autorytatywna (region geograficzny):

• VIAF: 246097853
• LCCN: sh85143186
• GND: 4078894-5
• SUDOC: 122800486
• J9U: 987007538911305171

Encyklopedia internetowa:

• PWN: 3996188
• Britannica: place/Victoria-Land
• БРЭ: 1913652
• SNL: Victoria_Land
• DSDE: Victoria_Land
• identyfikator w Hrvatska enciklopedija: 64623