Malmö

Malmö
Ilustracja
Od lewej: Turning Torso, zamek Malmöhus, Gryf na Gustav Adolfs torg, wieżowiec Kronprinsen oraz Öresundsbron
Herb Flaga
Herb Flaga
Dewiza: Mångfald, möten, möjligheter
(pol. „Różnorodność, spotkania, możliwości”)
Państwo

 Szwecja

Region

Skania

Gmina

Malmö
Burlöv

Prawa miejskie

1353

Powierzchnia

77,05 km²

Populacja (2020)
• liczba ludności
• gęstość


325 069
4117 os./km²

Nr kierunkowy

(+46) 40

Kod pocztowy

21x xx

Plan Malmö
Położenie na mapie SkaniiMapa konturowa Skanii, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Malmö”MalmöMalmö
Położenie na mapie SzwecjiMapa konturowa Szwecji, blisko dolnej krawiędzi po lewej znajduje się punkt z opisem „Malmö”MalmöMalmö
Ziemia55°36′21″N 13°00′09″E/55,605833 13,002500
Strona internetowa

Malmö (wym. IPA ) – miasto (tätort) w południowej Szwecji i port morski położony nad cieśniną Öresund w południowo-zachodniej części prowincji historycznej (landskap) Skania, siedziba władz (residensstad) regionu administracyjnego (län) Skania, powstałego w 1997 roku po połączeniu dotychczasowych regionów Malmöhus i Kristianstad, ośrodek administracyjny (centralort) gminy Malmö (Malmö kommun lub Malmö stad). Do obszaru tätortu Malmö zalicza się także Arlöv, siedzibę władz (centralort) sąsiedniej gminy Burlöv.

Stanowi centrum gospodarcze i kulturalne południowej Szwecji, jeden z kluczowych węzłów komunikacyjnych tego kraju. Jest drugim po stolicy Danii, Kopenhadze, ośrodkiem transgranicznego regionu Øresund (szw. Öresundsregionen, duń. Øresundsregionen). Oba miasta są ze sobą połączone przebiegającym nad cieśniną Öresund mostem (Öresundsbron, Øresundsbroen). W ostatnich dziesięcioleciach Malmö przekształciło się ze znaczącego ośrodka przemysłowego, z dominującym przemysłem stoczniowym, w wielokulturowe miasto postindustrialne. Jest ważnym ośrodkiem usługowym, naukowym, edukacyjnym i turystycznym.

Jest trzecim pod względem zaludnienia, po Sztokholmie i Göteborgu, miastem Szwecji oraz głównym ośrodkiem obszaru metropolitalnego Stormalmö (pol. „Wielkie Malmö”), liczącego 703 920 mieszkańców (30 września 2016). W skład Stormalmö, poza gminą Malmö, wchodzi od 2005 roku, według definicji Statistiska centralbyrån, jeszcze 11 gmin: Burlöv, Eslöv, Höör, Kävlinge, Lomma, Lund, Skurup, Staffanstorp, Svedala, Trelleborg i Vellinge. W 2015 roku część tätortu Malmö leżąca w granicach administracyjnych gminy Malmö liczyła 291 040 mieszkańców. Cały tätort Malmö (wraz z Arlöv) liczył 301 706 mieszkańców. 30 września 2016 roku gmina Malmö (Malmö stad) liczyła 326 645 mieszkańców.

Malmö to miasto partnerskie Szczecina.

Definicja

Pojęcie Malmö oznaczać może tätort Malmö lub „Miasto Malmö” (szw. Malmö stad). Artykuł ten dotyczy w głównej mierze zdefiniowanego przez Statistiska centralbyrån tätortu Malmö, którego mniejszą część stanowi także Arlöv w gminie Burlöv. Pojęcie „Miasto Malmö” odnosi się obecnie do całej gminy Malmö (Malmö kommun) w jej granicach administracyjnych oraz zarządzanej przez jej władze. Arlöv stanowi w tym przypadku siedzibę władz (centralort) sąsiedniej gminy Burlöv. W granicach gminy Malmö położonych poza Malmö jest (stan na rok 2015) pięć innych tätortów, m.in. Oxie, Bunkeflostrand i Tygelsjö. „Miasto Malmö” jest centralnym ośrodkiem obszaru metropolitalnego (storstadsområde) „Wielkie Malmö” (Stormalmö).

Geografia

Krajobraz okolic miasta, znacznie zmieniony przez działalność człowieka, ukształtował się podczas ostatniego zlodowacenia. Malmö położone jest na stosunkowo płaskim terenie z niewysokimi wzniesieniami morenowymi. Najwyższy punkt (37 m n.p.m.) w granicach tätortu Malmö stanowi rejon kościoła Fosie (Fosie kyrka) w dzielnicy Fosie.

Położenie

Malmö leży w południowej Szwecji, w południowo-zachodniej części prowincji historycznej Skania nad cieśniną Öresund. Na przeciwległym brzegu, w odległości ok. 27 km, położona jest stolica Danii, Kopenhaga. Malmö jest centralnym ośrodkiem obszaru metropolitalnego Stor-Malmö, z oddalonym o 20 km uniwersyteckim Lund. Odległość do Sztokholmu wynosi 619 km oraz odpowiednio do Göteborga, 276 km.

Otwarty 1 lipca 2000 roku most nad cieśniną Öresund, łączący duńską wyspę Zelandię i Kopenhagę ze Szwecją i Malmö, umożliwia szybką podróż pomiędzy oboma miastami. Otwarcie mostu ułatwiło dynamiczny rozwój regionu Öresund, liczącego około 3 785 000 mieszkańców (2012) po obu stronach cieśniny.

Klimat

Klimatogram dla Malmö
IIIIIIIVVVIVIIVIIIIXXXIXII
    49   2 -3     30   2 -3     40   5 -1     38   10 2     41   16 7     52   20 11     61   21 13     58   21 12     59   17 10     57   12 7     61   7 3     58   4 -1
Temperatury w °C
Opad całkowity w mm
Źródło: Światowy Serwis Informacji Pogodowych

Malmö, podobnie jak cała Skania, leży w strefie klimatu umiarkowanego. Według klasyfikacji Köppena-Geigera Malmö położone jest w strefie klimatu umiarkowanego morskiego (Cfb).

Klimat Malmö charakteryzuje się niskimi rocznymi amplitudami temperatur z częstymi opadami z niską intensywnością oraz dużą wilgotnością powietrza. Temperatura latem jest umiarkowana, zimy są stosunkowo łagodne. Mgły są częste w okresie jesienno-zimowym. Zimą występują gwałtowne burze z silnym wiatrem.

Średnia roczna opadów wynosi około 604 mm, z maksimum w lipcu i listopadzie (średnio 61 mm) i minimum w lutym (30 mm). Liczba dni z opadem wynosi średnio 169. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,8 °C. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec (16,7 °C), najchłodniejszym zaś luty ze średnią temperaturą –0,6 °C. Usłonecznienie w styczniu wynosi 7 godzin, a w lipcu 17 godzin.

Średnia temperatura i opady dla Malmö
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Średnie temperatury w dzień 2 2 5 10 16 20 21 21 17 12 7 4 11
Średnie temperatury w nocy -3 -3 -1 2 7 11 13 12 10 7 3 -1 4
Opady 49 30 39.9 38.1 40.9 52.1 61 57.9 58.9 56.9 61 57.9 604
Źródło: Światowy Serwis Informacji Pogodowych 2013-03-29

Historia

Pierwsza wzmianka o tej miejscowości pochodzi z XII wieku, w 1354 roku Malmö otrzymało prawa miejskie. W 1393 roku miasto zostało zdobyte i splądrowane przez Braci Witalijskich. Między XIV a XVI wiekiem Malmö było jednym z najważniejszych miast handlowych w tej części Morza Bałtyckiego, do 1658 roku należało do Danii.

Etymologia nazwy

Nazwa Malmö jest złożeniem słów malm w znaczeniu „drobne skały” lub „piasek”, „żwir” oraz högar (l.poj. hög – „kopiec”, „górka”). Malmö oznacza więc „kopce piasku”. Jedną z najstarszych znanych form tej nazwy jest forma Malmhaugar.

Demografia

Zdjęcie lotnicze Malmö z kierunku północno-wschodniego; w oddali zatoka i most nad cieśniną Öresund Malmö, Inre Hamnen Widok z wieżowca Kronprinsen w kierunku centrum Malmö

Liczba ludności Malmö na przestrzeni lat 1570–1950:

Rok Ludność Rok Ludność Rok Ludność
1570 3577 1730 3132 1890 48 504
1610 3192 1770 4835 1910 83 373
1650 2504 1810 5796 1930 120 207
1690 5740 1850 13 087 1950 190 266

Liczba ludności tätortu Malmö w latach 1960–2015:

W tym miejscu powinien znaleźć się wykres. Z przyczyn technicznych nie może zostać wyświetlony. Więcej informacji

Uwagi: Od 1965 roku wraz z Arlöv.

Gospodarka

Teren stoczni Kockums, lata 70. XX w. Biurowiec Mercedes-Benz Sverige AB w Malmö

Malmö jest jednym z głównych ośrodków gospodarczych i handlowych Szwecji. Przez długi czas w mieście dominował przemysł wytwórczy, głównie elektromaszynowy. Rozwinięty był także przemysł włókienniczy, materiałów budowlanych oraz spożywczy.

Jedną z najważniejszych gałęzi przemysłu w historii gospodarczej miasta był przemysł stoczniowy, z działającą od XIX wieku stocznią Kockums i związanymi z nią podwykonawcami. Stocznia Kockums produkowała zarówno statki na zamówienia cywilne, jak i okręty wojenne dla marynarki. Jednak w wyniku kryzysu przemysłu stoczniowego w Europie Zachodniej oraz w Szwecji, od połowy lat 70. XX wieku następował jej powolny upadek. W 1987 roku w Malmö zaprzestano produkcji statków cywilnych, skupiając się jedynie na produkcji wojskowej, głównie okrętów podwodnych.

Kryzys początku lat 90. XX wieku oraz zmiany strukturalne zmieniły charakter gospodarczy miasta, które w 1995 roku miało najwyższą stopę bezrobocia w Szwecji. Malmö zaczęło się wówczas przekształcać z miasta przemysłowego w ośrodek nowoczesnych technologii. Obecnie działa tam wiele instytucji badawczych, mocno rozwinięta jest branża handlowo-usługowa, stawia się na rozwój szkolnictwa wyższego.

Do znaczącego ożywienia gospodarki całego regionu Skania przyczyniło się otwarcie 1 lipca 2000 roku mostu nad cieśniną Öresund. Ułatwiło to komunikację z Kopenhagą, gdzie zatrudnienie znalazło wielu mieszkańców Malmö. Wielu Duńczyków podróżuje na stronę szwedzką m.in. na zakupy w działających w Malmö i jego okolicach licznych centrach handlowych.

Transport

Most nad cieśniną Öresund Yttre Ringvägen; część infrastruktury komunikacyjnej Malmö

Malmö jest ważnym węzłem komunikacyjnym południowej Skandynawii, leżącym na skrzyżowaniu drogowych, kolejowych i morskich szlaków transportowych. Zbiega się tam kilka dróg o statusie tras europejskich. Malmö jest także znaczącym węzłem kolejowym i morskim portem handlowym. Otwarcie 1 lipca 2000 roku mostu nad Öresundem umożliwiło dogodne połączenie lądowe z systemem komunikacyjnym Europy Zachodniej i Środkowej.

Transport drogowy

Przez Malmö przebiegają lub mają swój początek:

Transport kolejowy

Malmö centralstation. Budowa podziemnej części stacji w ramach systemu Citytunneln (2008)

Ważną datą w historii Malmö jest dzień 1 grudnia 1856 roku, kiedy otwarto linię kolejową łączącą Malmö z Lund, początkowy odcinek przyszłej Södra stambanan, łączącej południową część Szwecji ze Sztokholmem.

Malmö jest ważnym węzłem kolejowym transgranicznego regionu Öresundsregionen. Malmö centralstation (Malmö C) jest pod względem liczby obsługiwanych podróżnych jedną z największych stacji kolejowych Szwecji. Malmö posiada połączenia kolejowe obsługujące zarówno dalekobieżny ruch krajowy i zagraniczny, jak i lokalny.

12 grudnia 2010 roku oddano do użytku tunel średnicowy Citytunneln, przebiegający pod centrum miasta. Powstanie Citytunneln zmieniło organizację ruchu kolejowego w rejonie Malmö. Wraz z otwarciem tunelu oddano do użytku podziemną część stacji kolejowej Malmö C, podziemną stację kolejową Triangel station oraz położoną częściowo na powierzchni Hyllie station.

Publiczny transport zbiorowy

Transport lotniczy

Komunikacja lotnicza Malmö jest obsługiwana przez międzynarodowy port lotniczy Malmö-Sturup (Malmö Airport), ok. 30 km na wschód od centrum miasta. W 2012 roku był to czwarty pod względem liczby obsłużonych pasażerów (2 104 013) port lotniczy Szwecji, ze stałymi połączeniami m.in. ze Sztokholmem oraz Warszawą i Londynem.

Drugim portem lotniczym obsługującym Malmö, przede wszystkim w lotach międzynarodowych, jest położony na wyspie Amager pod Kopenhagą port lotniczy Kopenhaga-Kastrup (Københavns Lufthavn, Kastrup). Dogodne połączenie drogowe i kolejowe poprzez most nad Öresundem przyczynia się po stronie szwedzkiej do dużej popularności tego lotniska jako portu przesiadkowego.

Transport morski

Östra hamnen

Położony w Malmö port morski jest jednym z większych portów Szwecji. Port Malmö (Malmö hamn) tworzy od 2001 roku wraz z portem w Kopenhadze jeden zespół portowy, zarządzany przez spółkę Copenhagen Malmö Port AB. Ważną część obrotu ładunkowego portu Malmö stanowią importowane samochody.

Pomiędzy Malmö i Travemünde w Niemczech działa bezpośrednie połączenie promowe, obsługiwane przez przedsiębiorstwo armatorskie Nordö-Link (od 2001 roku część Finnlines).

Drogi rowerowe

Malmö jest klasyfikowane jako jedno z najbardziej przyjaznych rowerzystom miast świata. W 2012 roku w Malmö funkcjonowało ok. 469 km ścieżek rowerowych, tworzących spójny i ciągle rozbudowywany system tras rowerowych.

Architektura i zabytki

Zabytki i budynki MalmöKościół św. Piotra (XIV w.)Zamek Malmöhus (XVI w.)Ratusz miejski (XVI w.)Synagoga w Malmö z 1903 rokuTurning Torso

Niektóre zabytki i budowle w Malmö:

Malmö leży na trasie Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego.

Oświata

Orkanen, jeden z budynków Malmö högskola

Malmö jest stosunkowo od niedawna samodzielnym ośrodkiem akademickim. Do lat 90. XX wieku nie istniała tam żadna większa, samodzielna uczelnia, poza pewnymi wydziałami Uniwersytetu w Lund.

Największą uczelnią w Malmö jest obecnie państwowy Uniwersytet w Malmö, powołany w 1998 roku i funkcjonujący do 2018 roku jako Malmö högskola (pol. Wyższa Szkoła w Malmö). W 2012 roku, według danych uczelni, kształciło się tam 24 000 studentów. Liczba zatrudnionych wynosi około 1500, z czego 800 osób to pracownicy naukowi.

Pierwszą uczelnią w Malmö była założona w 1948 roku Tandläkarhögskolan i Malmö (lub Kungliga Tandläkarhögskolan; pol. Królewska Wyższa Szkoła Dentystyczna), która w 1964 roku została podporządkowana Uniwersytetowi w Lund. Od 1999 roku stanowi ona jeden z wydziałów Malmö högskola.

Wydziały Uniwersytetu w Lund, które nadal mają swoją siedzibę w Malmö:

W Malmö działa także od 1983 roku Światowy Uniwersytet Morski (ang. World Martime University), uczelnia międzynarodowa posiadająca status instytucji ONZ na terenie Szwecji.

Sport i rekreacja

Swedbank Stadion, arena Malmö FF Malmö Arena (2008)

W Malmö działa wiele klubów sportowych w różnorodnych dyscyplinach. Miasto posiada rozbudowaną infrastrukturę sportowo-rekreacyjną, w tym stadiony i wielofunkcyjne hale sportowo-widowiskowe.

Do najbardziej utytułowanych klubów sportowych należą Malmö FF w piłce nożnej oraz Malmö Redhawks w hokeju na lodzie. W Malmö ma także swoją siedzibę klub piłki nożnej kobiet LdB FC Malmö (do 2007 roku jako Malmö FF Dam), występujący w rozgrywkach Damallsvenskan.

Inne kluby:

Obiekty sportowe i rekreacyjne

Na terenie Malmö znajduje się około 80 różnego rodzaju obiektów sportowych i rekreacyjnych. Niektóre z nich w kolejności alfabetycznej:

Osoby związane z Malmö

W Malmö mieszka Basshunter, znany wykonawca muzyki eurodance. W Malmö mieszkają również: Arash, popularny piosenkarz pochodzący z Teheranu, piłkarz Zlatan Ibrahimović oraz kulturysta i model Binais Begovic.

Kultura

W dniach 14, 16 i 18 maja 2013 roku w Malmö odbył się 58. finał Konkursu Piosenki Eurowizji, w dniach 7, 9 i 11 maja 2024 roku w Malmö odbędzie się 68. finał Konkursu Piosenki Eurowizji.

Zobacz też

Uwagi

  1. W szwedzkim prawie nie ma zdefiniowanego pojęcia miasta i podział administracyjny kończy się na gminach, które nie zawsze odpowiadają granicom miejscowości. Tätort oznacza miejscowość według definicji Statistiska centralbyrån (SCB), której granice ustalane są na podstawie gęstości zaludnienia.
  2. W wyniku reformy administracyjej w 1971 roku wprowadzono w Szwecji jednolity typ gmin. Malmö jest jedną z gmin, które od lat 80. XX wieku używają jednak nieposiadającego prawnego znaczenia określenia „miasto” (stad).

Przypisy

  1. Tätorter i Sverige, Statistiska Centralbyrån   (szw.).
  2. Om Malmö. Malmo.com. . . (szw.).
  3. a b Statistiska centralbyrån: Folkmängd i riket, län och kommuner 30 september 2016 och befolkningsförändringar 1 juli – 30 september. . (szw.).
  4. Statistiska centralbyrån: Storstadsområden med ingående kommuner i alfabetisk ordning. . (szw.).
  5. Statistiska centralbyrån: Tätorter 2015 som delas av kommungräns. . . (szw.).
  6. Statistiska centralbyrån: Tätorter 2015; befolkning, landareal, andel som överlappas av fritidshusområden. . . (szw.).
  7. Kontakty partnerskie. UM w Szczecinie. .
  8. Länsstyrelsen Skåne: Malmö. Topografi och jordarter. . (szw.).
  9. Malmös högsta punkt – en fråga om liv. Skånska Dagbladet. . . (szw.).
  10. Fakta om Øresundsregionen. Demografi. Orestat.se. . (duń.).
  11. Den kreativa storstadregionen. Entreprenorskapsforum.se. . (szw.).
  12. a b c Światowy Serwis Informacji Pogodowych: Informacje pogodowe dla Malmö. . . (pol.).
  13. a b Weatherbase: Weather. Malmö, Sweden. . (ang.).
  14. Klimat. W: Szwecja i Szwedzi. Instytut Szwedzki, s. 1.
  15. Fotevikens museum: Öresundsområdets städer. Malmö. . (szw.).
  16. CyberCity: Malmös befolkningsutveckling 1570-1995. . . (szw.).
  17. SCB: Befolkningsutvecklingen i Malmö 1800-2010. Malmö stad. . (szw.).
  18. Statistiska centralbyrån: Landareal per tätort, folkmängd och invånare per kvadratkilometer. Vart femte år 1960 – 2015. . . (szw.).
  19. Statistiska centralbyrån: Tätorter 1960-2005. . (szw.).
  20. Submarines and Warships. Saab.com. . . (ang.).
  21. Varvhistoriska Föreningen i Malmö: Kort Kockumshistoria. . (szw.).
  22. Malmö history. Malmo.com. . . (ang.).
  23. Nytt från Öresund: Efter skattereformen: Fler danskar väntas shoppa i Sverige. . (szw.).
  24. Malmö stad: Citytunneln. . . (szw.).
  25. Swedavia: Flygplatsstatistik 2012. . (szw.).
  26. Copenhagen Malmö Port: Company History. . . (ang.).
  27. Finnlines: Hamnar. Malmö. . (szw.).
  28. Copenhagenize.eu: The Copenhagenize Index 2013. Malmö. . . (ang.).
  29. Malmö stad: Cykelkarta Malmö 2012. . . (szw.).
  30. Szwecja Dzisiaj: Ranking szwedzkich uczelni wyższych. . . (pol.).
  31. Högskolan i Malmö: Högskolan i korthet. . (szw.).
  32. Lunds universitet: Käftis 50 år. . . (szw.).
  33. Malmö stad: Högskolor i Malmö. . . (szw.).
  34. World Martime University: Who We Are. . . (ang.).
  35. Malmö stad: Idrottsanläggningar. . . (szw.).
  36. Ciekawostki o Malmö. tanie-loty.com.pl. . (pol.).
  37. Eurovision Song Contest 2013. Grand Final. Eurovision.tv. . (ang.).
  38. Malmö will host the 68th Eurovision Song Contest in May 2024, eurovision.tv, 7 lipca 2023   (ang.).
Gmina Malmö

Herb regionu Skåne

Centralort
Tätorter

Herb gminy Malmö

Kontrola autorytatywna (obszar miejski Szwecji):Encyklopedia internetowa: