QAnon

QAnon (określany również jako Q) – anonimowa osoba lub grupa osób rzekomo mająca dostęp do silnie strzeżonych tajemnic państwowych Stanów Zjednoczonych, która od października 2017 r. poprzez serwisy internetowe pozwalające na anonimowe umieszczanie wiadomości ujawniać ma informacje o rzekomo dziejącej się „za kulisami” niewidzialnej wojnie pomiędzy administracją Donalda Trumpa wspieraną przez Siły Zbrojne Stanów Zjednoczonych, a tajemniczą ogólnoświatową rozproszoną grupą przestępczą, jakoby korumpującą i podporządkowującą sobie instytucje państwowe USA oraz innych państw świata.

Według Q, administracja Trumpa oraz wojsko są na etapie powolnego demontażu tej grupy, a upublicznianie przez Q informacji jest częścią planu stopniowego przygotowywania populacji USA oraz świata na ujawnienie skali korupcji i przeprowadzenie w pełni legalnego procesu prawnego ukarania skorumpowanych urzędników oraz reorganizacji struktur państwowych. Zwolennicy Q plan ten nazywają „The Storm” (z ang. „burza”).

W mediach nazwą QAnon oraz The Storm określa się zbiorczo teorie spiskowe oparte o interpretacje wiadomości pisanych przez Q. Ze względu na pewne podobieństwa przyrównuje się je do teorii spiskowych Pizzagate.

30 maja 2019 roku placówka FBI w Phoenix w swoim biuletynie informacyjnym wskazała QAnon oraz Pizzagate jako teorie spiskowe o charakterze antyrządowym, mające potencjał do motywowania ekstremistów do popełniania przestępstw i aktów przemocy.

Tożsamość

Prawdziwa tożsamość Q nie jest znana.

W sierpniu 2018 roku dziennikarze stacji NBC postanowili sprawdzić, kim były pierwsze osoby rozgłaszające przekaz Q, zakładając, że w ten sposób dotrą do samego jego autora. Zidentyfikowali trzy osoby, z których jedna, Coleman Rogers, posługujący się pseudonimem Pamphlet Anon, w transmisji wideo na żywo miał rzekomo wstawić na forum 8chan wiadomość jako Q. Podczas innej transmisji Rogers miał omawiać wiadomość od Q, która publicznie nie była jeszcze widoczna.

4 września 2018 roku Jack Posobiec, aktywista polityczny, w specjalnym wydaniu programu telewizyjnego OAN Evening News przeprowadził wywiad z mężczyzną kryjącym się pod pseudonimem „MicroChip”, który twierdził, że wraz z ze swoim wspólnikiem stworzyli postać Q. W trakcie wywiadu pokazano zdjęcia z dzienników prywatnych rozmów z komunikatora Discord, które MicroChip miał przekazać prowadzącemu. Zarówno Posobiec, jak i znany już mediom wcześniej MicroChip, mają opinię internetowych trolli. Q odniósł się do wywiadu w przekazie datowanym na 7 września, podając link do materiału wskazującego, jak można fałszować dzienniki Discord.

23 lipca 2019 roku komitet PAC „MAGA Coalition” wniósł do sądu federalnego o ustalenie tożsamości Q w celu podjęcia kroków prawnych związanych ze zniesławieniem komitetu jakiego miał dopuścić się Q w jednej ze swoich wiadomości.

22 września 2020 stacja telewizyjna ABC News opublikowała w swoim serwisie w dziale politycznym artykuł poświęcony tożsamości Q. Według dziennikarza śledczego, który jest autorem artykułu, prawdopodobnie za osobą Q stoją dwie osoby: James Arthur Watkins oraz jego syn Ronald Watkins, obaj będący głównymi administratorami serwisów 8chan oraz 8kun, na łamach których Q opublikował swoje wiadomości.

Serwis internetowy Daily Dot zajmujący się tematyką kultury internetowej wymienia i omawia kilka najpopularniejszych hipotez, według których Q może być:

Wśród niektórych zwolenników Q istnieje przekonanie, że Q to John F. Kennedy Jr, syn prezydenta Johna F. Kennedy’ego, który upozorował własną śmierć, aby potajemnie z Donaldem Trumpem zaplanować i przeprowadzić ostateczną walkę z korupcją, aczkolwiek Q jednoznacznie zaprzeczył jakoby Kennedy Jr miał wciąż żyć.

Portal Wikileaks skłania się ku tezie, że QAnon to operacja psychologiczna mająca na celu sterowanie prawicowo zorientowanym elektoratem w celu wsparcia ówczesnej administracji oraz celów politycznych takich jak obalenie władzy w Iranie. W odpowiedzi Q stwierdził, że Wikileaks zostało przejęte przez służby specjalne USA.

Q twierdzi, że jego tożsamość zna mniej niż 10 osób w administracji Donalda Trumpa.

Zwolennicy Q zwracają uwagę, że National Security Agency działając przeciwko Edwardowi Snowdenowi miała grupę nazwaną „Q Group”.

Przekaz

Styl przekazu

Wiadomości zamieszczane przez Q mają kilka charakterystycznych postaci. Czasami tekst jest zwyczajny i choć przyjmuje formę zwięzłych komunikatów, zawiera wiele skrótów oraz niejasnych i niejednoznacznych wyrażeń. Wiadomości składają się także niekiedy z długiej serii pytań, które niczym metoda sokratyczna mają prowadzić odbiorców do konkretnych wniosków, zmuszać ich do łączenia faktów. Wraz z upływem czasu Q zaczął coraz mocniej wprowadzać rodzaj swoistego kodu komunikacyjnego, co sprawiło, że jego dalsze wiadomości wyglądają na zaszyfrowane. Często też w tekście umieszczone są dodatkowe informacje ukryte w postaci kalamburów czy w specjalnym układzie znaków. Pozostawia to duże pole do ich interpretacji, które czasami Q potwierdza lub im zaprzecza.

Krytycy teorii spiskowych opartych o wiadomości pochodzące od Q wskazują, że styl przekazu zachęca zwolenników do zbiorowego dopowiadania sobie treści, wypełniania luk i doszukiwania się sensu, podczas gdy osoby podające się za Q mogą działać w ramach internetowej mistyfikacji zwanej trollingiem albo Live action role-playing.

Charakterystyczne elementy przekazu

Jakkolwiek Q przekazuje informacje obejmujące wiele tematów, pewne wątki zdają się być kluczowe i jako takie są komentowane w mediach:

Dodatkowo, media jako charakterystyczne, ale niekluczowe elementy przekazu wskazują, że według Q:

Informacje dotyczące Polski

Jakkolwiek Q często wypowiada się na temat zarówno sojuszników, jak i wrogów Stanów Zjednoczonych, to Polska pojawiła się tylko raz w jego przekazach.

Według Q Narodowy Bank Polski jest kontrolowany przez Rothschildów, którzy stanowią główną rodzinę kierującą organizacją przestępczą z którą walczy administracja Donalda Trumpa.

Repozytoria przekazu

Serwisy internetowe, w których Q publikuje, nie posiadają mechanizmów przechowywania treści ani porządkowania ich w łatwy do obsługi sposób. Stąd zwolennicy Q, częściowo zachęcani przez samego Q, opracowali system numeracji kolejnych wiadomości oraz zbudowali ich internetowe archiwa opatrzone mechanizmami wyszukiwania i adnotacji. Oprócz nich powstały rozmaite kompilacje materiałów do postaci elektronicznych książek i wizualnych przewodników oraz aplikacje mobilne.

Oprócz archiwów samego przekazu oddzielnie powstały serwisy internetowe i opracowania zbierające dowody prawdziwości wiadomości przekazywanych przez Q.

Potwierdzenia autentyczności

Q na różne sposoby ma rzekomo potwierdzać swoją własną autentyczność ukazując, że wciąż jest tą samą osobą o tym samym poziomie dostępu. Wśród tych sposobów znajduje się m.in. publikowanie zdjęć, które jakoby mógłby wykonać jedynie ktoś z bezpośredniego otoczenia prezydenta Donalda Trumpa, dokonywanie predykcji co do wydarzeń politycznych, społecznych, ale też i aktów przemocy (przeprowadzanych odwetowo przez grupę przestępczą zwalczaną przez administrację Trumpa) czy rzekome tworzenie tzw. krzyżowych publikacji w połączeniu z tweetami prezydenta Donalda Trumpa, osób z jego otoczenia i instytucji mu podległych. Serwis internetowy Daily Dot zajmujący się kulturą internetową wskazuje na to, że wiele predykcji dużych, istotnych zdarzeń takich jak masowe areszty wysoko postawionych osób czy rezygnacje prezesów znaczących firm nie spełniło się a spełnienie wielu pomniejszych predykcji bywa kwestią luźnej interpretacji (np. zamieszczoną w kwietniu 2018 predykcję „Papież będzie miał okropny maj” można rozumieć jako odniesienie do mającej miejsce w maju 2018 bezprecedensowej rezygnacji wszystkich chilijskich biskupów w wyniku skandalu pedofilii). Wiele predykcji nie jest też ściśle określonych w czasie, nie wiadomo do którego miesiąca albo roku się odnoszą.

Niektóre media bardzo ostrożnie wskazują na to, że niewielka liczba predykcji sprawdziła się, nie wymieniając ich jednak.

W okresie publikowania wiadomości przez Q media ujawniły stosowanie kodowanych tweetów przez National Security Agency do prowadzenia ukrytej komunikacji i potwierdzania autentyczności podczas operacji odkupienia skradzionego oprogramowania i materiałów mających obciążać Prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki Donalda Trumpa od rosyjskiego wywiadu.

14 października 2019 roku w wywiadzie radiowym amerykański emerytowany generał Paul Vallely na pytanie o to kim jest Q odpowiedział, że to osoba korzystająca z informacji zbieranych przez Intelligence Support Activity, co zostało odebrane przez niektórych zwolenników Q jako potwierdzenie jego autentycznego dostępu do danych wywiadowczych podczas gdy sceptycy wskazywali na przeszłość Vallely’ego powiązaną z niejawnymi operacjami 7th Psychological Operations Group oraz deklaracjami podjęcia się przewodnictwa wojskowego przewrotu przeciwko administracji Baracka Obamy sugerując, że Q jest operacją psychologiczną mającą na celu zabezpieczenie poparcia dla administracji Donalda Trumpa.

Ruch społeczny

Zwolennicy

Wokół ujawnianych przez Q informacji i ich interpretacji rozwinął się ruch społeczny rozproszony po wielu serwisach internetowych, z których najbardziej znane i do których w swoich wiadomościach bezpośrednio odnosi się sam Q, to Q Research Group w serwisie 8kun (wcześniej znanym jako 8chan, przemianowanym po oskarżeniu o współodpowiedzialność za zamach w Christchurch) oraz grupa QAnon Follow The White Rabbit w serwisie Facebook. Bardzo aktywna społeczność w sewisie Reddit mająca w szczytowym okresie ponad 71 tysięcy subskrybentów, została dyscyplinarnie zamknięta przez administratorów serwisu we wrześniu 2018. Członkowie tych społeczności są bardzo aktywni, tworzone przez nich liczne materiały propagandowe i edukacyjne mają oglądalność mierzoną w setkach tysięcy wyświetleń. Jakkolwiek członkowie ruchu sami szacują własną populację na „milion”, to gazeta Suedeutsche Zeitung na bardziej prawdopodobne wskazała w sierpniu 2018 kilkadziesiąt tysięcy.

Wraz z upływem czasu pojawiły się społeczności zwolenników spoza USA. Przykładem ugrupowania odnotowanego przez media jest „QEurope”, które zostało odnotowane przez media jako propagujące konspiracyjne teorie dotyczące pożaru Katedry Notre-Dame.

Członkowie ruchu wykształcili swoją wewnętrzną terminologię, rozpoznawcze hasła i zawołania. Głównym sloganem i hasłem rozpoznawczym jest „Where we go one, we go all” („Gdzie idziemy, idziemy wszyscy”) stosowane często w formie skrótu WWG1WGA, pochodzącym z filmu katastroficznego Sztorm. Wzorem Q, który niejednokrotnie posługuje się chrześcijańskimi cytatami i odniesieniami, pozdrawiają się hasłem „Godspeed” („Z Bożym błogosławieństwem”) a ziszczenie się planów opisywanych przez Q nazywają Wielkim Przebudzeniem.

Społeczność zorganizowana najbliżej serwisów, w których publikuje Q, samoczynnie przyjęła pewną wewnętrzną strukturę: osoby zajmujące się dekodowaniem publikacji Q nazywane są „autystami”, a osoby kompletujące zdekodowane informacje w gotowe przewodniki i zestawienia to „piekarze” (informacje uzyskiwane od Q nazywa się „okruchami” a informacje przetworzone przez „autystów” nazywa się „ciastem”). Społeczności bardziej odlegle i korzystające z serwisów pośredniczących w kolportowaniu informacji nazywają wiadomości od Q „zrzutami” (ang. drops) a przestępczą sieć, z którą Donald Trump toczy ukrytą wojnę, nazywają koterią (ang. cabal).

Jako że ujawniane przez Q informacje często stawiają znanych polityków, celebrytów i biznesmenów w bardzo złym świetle, co budzić może gwałtowne reakcje wśród członków ruchu, odnotowano kilka potencjalnie groźnych incydentów z ich udziałem:

Społeczności zwolenników Q bywają źródłem teorii konspiracyjnych przez media oddzielonych od przekazu samego Q i czasami niezgodnych ze sobą np. że pandemia koronawirusa SARS-Cov-2 jest sztucznie wywołana przez Billa Gatesa, aby ten mógł się na niej wzbogacić, ale też że pandemia ma być mistyfikacją pomocniczą dla Donalda Trumpa, aby podczas ogólnospołecznej izolacji mógł on przeprowadzić swój plan przywrócenia ładu na świecie lub jest to rzekomo przykrywką niechybnego upadku ekonomicznego dla Banku Światowego spowodowanego zadłużeniem Ameryki i wielu innych krajów, które od 2000 roku drastycznie wzrosło powodując znaczny wzrost bezrobocia i przeniesieniem produkcji dóbr do Chin albo też że „koronawirus został przygotowany przez tajny rząd, a przed zachorowaniem można się uchronić pijąc wybielacz”.

Znane osoby propagujące przekaz Q: piosenkarka Dorota „Doda” Rabczewska, raper i aktor Marcin „Kali” Gutkowski. Jeden z klipów muzycznych Aleksandra Milwiw-Barona, wieloletniego trenera muzycznego w telewizyjnym programie The Voice of Poland, zawiera treści charakterystyczne dla ruchu zwolenników Q oraz kończy się hasłem „QAnon”.

Sceptycy

Wraz z rozwojem ruchu zwolenników Q zaczął rozwijać się ruch sceptyków tez Q, którzy drobiazgowo notują każdy fakt wskazujący na to, że Q jest oszustem, katalogują niespełnione przepowiednie, przedstawiają potencjalne taktyki oszustwa i zwodzenia ludzi (manipulację), którymi Q się posługuje. Najbardziej znanym forum sceptyków jest r/Qult_Headquarters w serwisie Reddit.

Odbiór

1 lutego 2018 roku magazyn Newsweek określił QAnon oraz The Storm „najszybciej rozprzestrzeniającą się i najbardziej wszechogarniającą w świecie prawicową teorią spiskową” oraz „największym fake newsem 2018 roku”.

6 kwietnia 2018 roku New York Times nazwał QAnon teorią spiskową oraz określił jako „ogromną, wiecznie mutującą fantazję na temat prezydentury Trumpa”, która ukazuje „do jakiego stopnia niektórzy zwolennicy Trumpa przekonują samych siebie, że jego prezydentura idzie dobrze”.

28 czerwca 2018 roku magazyn Time umieścił Q na liście 25 najbardziej wpływowych osób w Internecie.

2 lipca 2018 roku The Epoch Times napisał, że „główne serwisy informacyjne określiły Q jako teorię spiskową, ale ciągły atak anty-Trumpowych artykułów i wiadomości zniszczył wiarygodność tych serwisów wśród odbiorców Q” oraz że „jeżeli publikacje Q są prawdziwe, wówczas mogą wskazywać, że administracja Trumpa ustanowiła alternatywny kanał, aby komunikować się ze swoimi zwolennikami, omijając serwisy informacyjne i media społecznościowe”.

7 lipca 2018 roku serwis The Daily Beast zamieścił opinię prof. Josepha Uscinskiego, amerykańskiego badacza politycznych teorii konspiracyjnych, który zauważa, że teoria propagowana przez Q jest nietypowa, ponieważ „oferuje Republikanom alternatywną wizję świata, gdy już kontrolują prawie cały rząd” a zazwyczaj „teorie spiskowe są dla przegranych”.

Po 31 lipca 2018 roku, gdy odbył się wiec Donalda Trumpa w Tampa na Florydzie, na którym pojawiło się wielu przedstawicieli ruchu społecznego skupionego wokół Q i jego przekazów, głównie media zarówno Stanów Zjednoczonych, jak i wielu państw świata pisały o Q i ruchu społecznym stosując określenia takie jak „najbardziej zwariowana teoria konspiracyjna” oraz „obłąkana sekta”. Sam dziennik Washington Post o zasięgu krajowym w ciągu tygodnia od wiecu opublikował około 15 artykułów. Następnego dnia, podczas spotkania z rzecznikiem prasowym Białego Domu padło pytanie o stosunek Donalda Trumpa do tego ruchu oraz ruchu „Czarni dla Trumpa”, na co rzecznik, Sarah Sanders, odpowiedziała wymijająco, że prezydent Trump nie popiera ugrupowań stosujących i promujących przemoc.

2 sierpnia 2018 roku, na fali publikacji po wiecu Donalda Trumpa, po raz pierwszy o QAnon napisano w polskich mediach: serwis Wiadomości WP zamieścił artykuł omawiający kim jest Q i jakie teorie konspiracyjne są budowane wokół jego postaci i przekazu nazywając je „najbardziej zwariowanymi”. Wskazano także na możliwość podsycania tych teorii przez Rosjan, aby „siać jeszcze większy zamęt w głowach amerykańskich wyborców”.

5 sierpnia 2018 roku gazeta „Jerusalem Post” opublikowała krótki artykuł udzielający odpowiedzi na pytanie, czy teorie konspiracyjne budowane wokół przekazu Q są antyżydowskie: według autora artykułu nie są one takie same w sobie, ale poprzez niejasną naturę przekazów Q, częste przywoływanie postaci o żydowskich korzeniach takich jak George Soros, rodzina Rothschild oraz przywoływanie motywów analogicznych do dawnych antyżydowskich mniemań (np. porywania dzieci jako analogia do oskarżeń żydów o mord rytualny) mogą się takie stać z upływem czasu.

30 sierpnia 2018 serwis Wpolityce.pl poświęcił artykuł Liz Crokin, amerykańskiej dziennikarce, w kontekście jej bycia zwolenniczką Q, aby zauważyć, że jej przypadek „ilustruje nowe zjawisko”, którym jest przebijanie się do tej pory marginalnych teorii konspiracyjnych na obrzeża głównego nurtu polityki oraz mediów. Dodatkowo, podkreślone zostaje, że L.Crokin nie reprezentuje skrajnej opcji politycznej.

12 września 2018 administratorzy Reddit dyscyplinarnie zamknęli największe forum internetowe zwolenników Q, co zostało niemal natychmiast opisane przez wiele mediów głównego nurtu. Nie jest to pierwsze zamknięcie forum zwolenników w tym serwisie, ale pierwsze, któremu poświęcono tak dużą uwagę mediów, co ukazuje do jakiego stopnia ruch jest odbierany jako znaczący społecznie i politycznie.

5 marca 2019 serwis informacyjny NBC News poświęcił artykuł niespodziewanej popularności książki „QAnon: An Invitation to the Great Awakening” (tłum. QAnon: Zaproszenie do Wielkiego Przebudzenia) w rankingu największej amerykańskiej księgarni internetowej, Amazon – książka znalazła się wśród 75 najlepiej sprzedających się publikacji zajmując dziewiątą pozycję w rankingu książek o polityce oraz pozycję pierwszą w rankingu książek o tematyce cenzury.

W maju 2020 Facebook podjął działania cenzurujące wobec licznych społeczności związanych z ruchem Q w związku z rozpowszechnianiem fałszywych informacji na temat epidemii COVID-19. Ruch Q został zaliczony do „skoordynowanych kampanii, które mają na celu manipulowanie debatą publiczną”.

Przypisy

  1. a b c d e Kashmira Gander: 'What is The Storm? Conspiracy theory that mysterious White House official QAnon is leaking secrets. ibtimes.co.uk, 2018-01-15. . (ang.).
  2. a b c Dzielna dziewczyna i wiedźma Hillary  .
  3. a b c How „the storm” became the biggest fake news story of 2018 | Analysis, „Newsweek”, 1 lutego 2018   (ang.).
  4. a b c d e f ParisP. Martineau ParisP., The Storm Is the New Pizzagate – Only Worse, „Select All”   (ang.).
  5. a b Let Us Break Down The Bizarre Right-Wing Conspiracy Theory Roseanne Barr Has Tweeted About, „BuzzFeed”   (ang.).
  6. Exclusive: FBI document warns conspiracy theories are a new domestic terrorism threat , news.yahoo.com   (ang.).
  7. Who is behind the Qanon conspiracy? We’ve traced it to three people , NBC News   (ang.).
  8. One America NewsO.A.N. Network One America NewsO.A.N., Exposed – Creator of QAnon Speaks for the First Time , YouTube, 4 września 2018   (ang.).
  9. Exposed – Creator of QAnon Speaks for the First Time – One America Ne… , archive.vn, 6 września 2018  .
  10. Never Mind The Russians, Meet The Bot King Who Helps Trump Win Twitter , BuzzFeed News   (ang.).
  11. How Jack Posobiec Became the King of Fake News , Philadelphia Magazine, 17 września 2017   (ang.).
  12. QMAP: Example of How Easy It Is to Edit a Website and Take a Screenshot , qmap.pub  .
  13. MAGAM. Coalition MAGAM., MAGA Coalition to Sue QAnon in Multiple Jurisdictions , MAGA Coalition, 23 lipca 2019   (ang.).
  14. A.B.C.A.B.C. News A.B.C.A.B.C., The men behind QAnon , ABC News   (ang.).
  15. Who is Q Anon, the internet’s most mysterious poster?, „The Daily Dot”, 29 maja 2018   (ang.).
  16. Q , qanon.pub   (ang.).
  17. Q , qanon.pub   (ang.).
  18. a b Analysis | JFK Jr. didn’t die! He runs QAnon! And he’s No. 1 Trump fan, omg!!! , Washington Post   (ang.).
  19. Qmap , qmap.pub  .strona główna serwisu
  20. a b CaitlinC. Johnstone CaitlinC., WikiLeaks Calls QAnon A Likely ‘Pied Piper’ Operation , Medium, 28 maja 2018  .
  21. WikiLeaks, One of the more disturbing aspects of the „Qanon” online Trump base pacification hoax is that while it claims to be fighting the „deep state” (permanent security complex) it promotes the rendition of Edward @Snowden and CIA regime change in Iran.pic.twitter.com/WG4jfmvEeG , @wikileaks, 2018   (ang.).
  22. QMAP: CIA Compromised Wikileaks Site , qmap.pub  .
  23. Q, QAnon followers gain prominence at Donald Trump rallies, „The Washington Times”   (ang.).
  24. EliE. Lake EliE., Inside the ‘Q Group,’ the Directorate Hunting Down Edward Snowden , 10 czerwca 2013   (ang.).
  25. Qanon: The Storm is Coming, The Great Awakening & Follow the White Rabbit – Skeptic Review, „Skeptic Review”, 14 lutego 2018   (ang.).
  26. a b c d WillW. Sommer WillW., QAnon, the Crazy Pro-Trump Conspiracy, Melts Down Over OIG Report, „The Daily Beast”, 19 czerwca 2018   (ang.).
  27. a b c d e f WillW. Sommer WillW., What Is QAnon? The Craziest Theory of the Trump Era, Explained, „The Daily Beast”, 7 lipca 2018   (ang.).
  28. a b c d e f A Guide to QAnon, the New King of Right-Wing Conspiracy Theories, „Vice”, 12 czerwca 2018   (ang.).
  29. a b Opinion | The Conspiracy Theory That Says Trump Is a Genius   (ang.).
  30. a b BrianB. Feldman BrianB., Reddit Bans Major QAnon Hive, r/GreatAwakening, „Select All”   (ang.).
  31. a b Reddit banned QAnon – Quartz , qz.com   (ang.).
  32. a b On Amazon, a Qanon conspiracy book climbs the charts – with an algorithmic push , NBC News   (ang.).
  33. a b QAnon – The Conspiracy Theory So Whacky The FBI Has Declared It A Domestic Terror Threat , HuffPost UK, 11 sierpnia 2019   (ang.).
  34. Q , qanon.pub   (ang.).
  35. a b c The ‘Q’ Phenomenon, „www.theepochtimes.com”, 2 lipca 2018   (ang.).
  36. a b QAnon: All Times QAnon Predictions Failed to Come Through, „The Daily Dot”, 27 sierpnia 2018   (ang.).
  37. Skandal pedofilski w Kościele. Rezygnacja wszystkich chilijskich biskupów   (pol.).
  38. a b c aohlheiser, Reddit bans r/greatawakening, the main subreddit for QAnon conspiracy theorists , Washington Post   (ang.).
  39. The NSA sent coded messages to a shadowy Russian on its official Twitter account, „Business Insider”  .
  40. Greg, Civil War Psy-Op: An Alternative Narrative of the QAnon Conspiracy Theory , The Daily Grail, 27 maja 2020   (ang.).
  41. a b c Qanon Deploys ‘Information Warfare’ to Influence the 2020 Election, „Wired”, ISSN 1059-1028   (ang.).brak strony (czasopismo)
  42. a b c Reddit bans Qanon subreddits after months of violent threats, „NBC News”   (ang.).
  43. a b c INTERIA.PL, „SZ” o absurdalnych hipotezach. Kim są fani protrumpowskich teorii?   (pol.).
  44. Po pożarze Notre Dame we Francji rozmnożyli się znawcy spisków – nie mniej ich niż w Polsce , Onet Wiadomości, 23 kwietnia 2019   (pol.).
  45. Analysis by ChrisA.Ch. Cillizza Analysis by ChrisA.Ch., CNNC. Editor-at-large CNNC., 76% of Americans have never heard of QAnon , CNN  .
  46. Bill Gates stworzył koronawirusa? Wywiad ma być dowodem , Cyfrowa, 18 kwietnia 2020   (pol.).
  47. Doda wierzy w teorie spiskowe? , kobieta.interia.pl   (pol.).
  48. 10 Signs You Should be Preparing for an Economic Collapse , Off Grid Survival – Wilderness & Urban Survival Skills, 22 czerwca 2015   (ang.).
  49. Teorie spiskowe o koronawirusie – niebezpieczne dla społeczeństw , Konkret24   (pol.).
  50. Fani ją obśmiali! Uwierzyła w pewną teorię , kobieta.interia.pl   (pol.).
  51. MichałM. Klimko MichałM., Rapem w wirusa. Nieoczekiwany obrót akcji #hot16challenge2 , www.polityka.pl, 2020   (pol.).
  52. Meet This Year’s 25 Most Influential People on the Internet , Time   (ang.).
  53. a b OskarO. Górzyński OskarO., Kiedy trolling zajdzie za daleko. „QAnon” robi furorę wśród fanów Donalda Trumpa, „wiadomosci.wp.pl”, 2 sierpnia 2018   (pol.).
  54. ‘We are Q’: A deranged conspiracy cult leaps from the Internet to the crowd at Trump’s ‘MAGA’ tour , Washington Post   (ang.).
  55. Press Briefing by Press Secretary Sarah Sanders, „The White House”   (ang.).
  56. Is the Q-Anon conspiracy theory antisemitic?, „The Jerusalem Post | JPost.com”  .
  57. KyleK. Balluck KyleK., Reddit bans QAnon subreddit, „TheHill”, 12 września 2018   (ang.).
  58. QAnon Great Awakening Subreddit banned, conspiracy theorists incensed, „Newsweek”, 12 września 2018   (ang.).
  59. Facebook usuwa sieć kont prowadzących rosyjskie i irańskie kampanie wpływu – CyberDefence24 , www.cyberdefence24.pl  .

Linki zewnętrzne

Kontrola autorytatywna (teoria spiskowa):Encyklopedia internetowa: