Święty kucharz od Hipciego
W tym artykule poruszony zostanie temat Święty kucharz od Hipciego, który był przedmiotem zainteresowania i debaty w różnych obszarach. Święty kucharz od Hipciego to temat, który wzbudził ogromne oczekiwania i wzbudził ciekawość zarówno ekspertów, jak i fanów. Na przestrzeni dziejów Święty kucharz od Hipciego wywarł znaczący wpływ na różne aspekty społeczeństwa, a jego znaczenie jest nadal przedmiotem studiów i badań. Dzięki szczegółowej i wyczerpującej analizie zostaną zbadane różne podejścia i perspektywy dotyczące Święty kucharz od Hipciego w celu zapewnienia kompleksowej i wzbogacającej wizji na ten temat.
Święty kucharz od Hipciego (*** Święty kucharz od Hipciego[1][2]) – ostatni wiersz[3][2][4][5] Tadeusza Gajcego, redaktora „Sztuki i Narodu”, żołnierza powstania warszawskiego.
Charakterystyka
Utwór został stworzony pod wpływem chwili, po wybuchu „czołgu pułapki” na Starówce 13 sierpnia 1944 r. W wyniku wybuchu zginęło ponad 300 osób, a kilkaset dalszych zostało rannych. Szczątki ofiar zostały rozrzucone po sąsiednich domach i ulicach.
Tadeusz Gajcy nie był świadkiem masakry ani – najprawdopodobniej – nie odwiedzał po wybuchu miejsca zdarzenia. Opierał się raczej na zasłyszanych relacjach[6].
Wiersz, napisany – zapewne 15 sierpnia[7] – na papierowej torbie[1][2][5], odnaleziono przy zwłokach poety, który zginął trzy dni po wydarzeniu. Tekst został przekazany przez dowódcę Topora (i Chmury), M. Kraczkiewicza[1].
Tytułowy Hipcio to święty Hipolit Rzymski[6], którego wspomnienie w kalendarzu katolickim przypada właśnie 13 sierpnia i którego męczeńska śmierć opisywana jest na wzór śmierci mitologicznego Hippolytosa. Według tradycji katolickiej wczesnośredniowieczny męczennik został rozerwany końmi, a szczątki rozczłonkowanego ciała zostały rozwłóczone po bezdrożach[8].
W wierszu Gajcego rozrzucone wybuchem członki ludzkie nie są zasługującymi na szacunek ciałami zmarłych, lecz padliną z rynsztoka (Pachną trupkiem), która ma zostać zjedzona przez wszystkich świętych w groteskowej parodii eucharystii[6].
Szokujący[1] utwór zawiera obraz całkowitej katastrofy, zapowiedź klęski powstania i krytykę (neo)mesjanizmu[4] (Przegryźcie Chrystusem/Narodów!). W sposób gorzki, szyderczy[2], ironiczny (sarkastyczny) pojawiają się rożne elementy tożsamości narodowej czy mitów narodowych, począwszy od kuchni polskiej (flaczki, salceson) przez słowiańskie gody po katolicyzm (wszyscy święci) i znane z sarmatyzmu hasło przedmurza chrześcijaństwa. Choć jako dzieło chwili utwór ten (szkic utworu) Stanisław Bereś uznaje za bez wątpienia wiersz nieudany artystycznie[3], to jednak przyznaje mu miano wyjątkowości na tle ówczesnej poezji powstańczej[9]. Widzi w nim ponurą i makabryczną humorystykę opartą na kontraście między wzniosłymi ideami zaszczepionymi pokoleniu Kolumbów (m.in. przez literaturę romantyczną) a brutalną wojenną rzeczywistością[9]. Według Pawła Goźlińskiego Święty kucharz od Hipciego jest utworem kluczowym, ukazującym ewolucję postawy poety, wyrazem gniewu i rozczarowania wobec ideologii narodowej i romantycznej koncepcji zbawczej misji poezji[10].
Pod względem gatunkowym wiersz określany jest często jako fraszka[6].
Utwór po raz pierwszy został podany do druku przez Jerzego Piórkowskiego („Współczesność” 1964, nr 22), a po raz pierwszy uwzględniony w edycji pism Gajcego w 1992 r.[7]
Wiersz znalazł się w albumie muzycznym Gajcy! wydanym 17 lipca 2009 przez Muzeum Powstania Warszawskiego. Utwór do własnej muzyki wykonał Lech Janerka.
Przypisy
- ↑ a b c d Bereś 1988 ↓, s. 75.
- ↑ a b c d Cieślak 2016 ↓.
- ↑ a b Bereś 1988 ↓, s. 102.
- ↑ a b Jeżyk 2016 ↓.
- ↑ a b Tomaszkiewicz 1994 ↓.
- ↑ a b c d Mieszkowski 2014 ↓.
- ↑ a b Bereś 1992 ↓, s. 214.
- ↑ Skarga ↓.
- ↑ a b Bereś 1988 ↓, s. 103.
- ↑ Goźliński 2016 ↓.
Bibliografia
- Tadeusz Gajcy: Wybór poezji. Misterium niedzielne. Stanisław Bereś (wstęp i opracowanie). Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1992. ISBN 83-04-03771-8.
- Stanisław Bereś. „Niewymierne” wiersze Tadeusza Gajcego. „Pamiętnik Literacki”. 79 (1), s. 73–104, 1988. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN. ISSN 0031-0514. .
- Jacek Cieślak: Tadeusz Gajcy: Lekkomyślność i bohaterstwo. rp.pl, 2016-11-21. .
- Paweł Goźliński: Tadeusz Gajcy na nowo. Przegryźcie Chrystusem Narodów. wyborcza.pl, 2016-11-12. .
- Agnieszka Jeżyk: Za dużo słów. kultura.onet.pl, 2016-10-20. .
- Łukasz Mieszkowski: Tajemnicza rana. Mit czołgu-pułapki w powstaniu warszawskim. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2014. ISBN 978-83-280-0997-4. .
- Piotr Skarga: Żywoty Świętych Pańskich na wszystkie dnie roku. Mikołów – Warszawa: Karol Miarka, 1910, s. 793–794.
- Jerzy Tomaszkiewicz. Reduta przyjaciół. „Dziennik Bałtycki”. 50 (192), s. 6, 1994-08-19. ISSN 0137-9062. .
Linki zewnętrzne
- Tadeusz Gajcy: TADEUSZ GAJCY, Wiersze. „Zeszyty Literackie”, 2019-09-04. . (zawiera tekst wiersza)
- „W niebie uczta: polskie flaczki, wprost z rynsztoków Kilińskiego”. 70 lat temu zginął Tadeusz Gajcy. TVN24.pl, 2014-08-16. .
- 18. Lech Janerka – Święty kucharz od Hipciego. bliskopolski.pl. . Cytat: Tekst jest inspirowany wierszem Tadeusza Gajcego.
- Mateusz Łabuz: Tadeusz Gajcy „Święty kucharz od Hipciego”. II wojna światowa. .