AFI 100 Lat... Bohaterowie i złoczyńcy

AFI 100 Lat...100 Bohaterowie i złoczyńcy – lista 100 największych filmowych bohaterów i złoczyńców (po 50) wybrana przez American Film Institute (AFI) w czerwcu 2003. Ranking ogłoszono na antenie CBS, a w roli prezentera, podczas trzygodzinnego programu, wystąpił Arnold Schwarzenegger, który również znalazł się na liście (zarówno jako bohater, jak i złoczyńca)^[a][2].

Ówczesna prezes AFI, Emerita Jean Picker Firstenberg, odnosząc się do kształtu listy, przyznała, że może ona być „jedną z najbardziej prowokujących jak dotąd myśli”, dodając: „Mamy nadzieję, że lista 50 największych bohaterów i 50 największych złoczyńców zainspiruje miłośników kina do zapoznania się z tymi niesamowitymi i często złożonymi postaciami z amerykańskiego filmu”^[2].

Podczas kształtowania listy gremium jurorów poproszono, aby uwzględnili następujące kryteria przy dokonywaniu wyboru:

• pełnometrażowy film fabularny: film musi mieć format narracyjny, zwykle dłuższy niż 60 minut;
• film amerykański: film musi być w języku angielskim ze znaczącymi elementami twórczymi i/lub finansowymi ze Stanów Zjednoczonych;
• bohater: został zdefiniowany jako postać, która umie zapanować w ekstremalnych sytuacjach, udramatyzować poczucie moralności, odwagi oraz celu. Mimo dwuznaczności lub swoich wad, musi cechować się poświęceniem, aby przedstawić ludzkość w najlepszym wydaniu;
• złoczyńca: został zdefiniowany jako postać, której niegodziwość umysłu, samolubstwo charakteru i wola władzy są niekiedy maskowane przez piękno i szlachetność. Mogą być strasznie źli lub wspaniale zabawni, ale ostatecznie są postaciami tragicznymi;
• wpływ kulturowy: postacie, które odcisnęły silne piętno na społeczeństwie amerykańskim pod względem stylu i treści;
• dziedzictwo: postacie, które wywołują istotne reakcje, wzbogacając amerykańskie dziedzictwo filmowe, jednocześnie inspirując współczesnych artystów i odbiorców^[2].

• Gary Cooper jest jedynym aktorem, który na liście występuje trzykrotnie. We wszystkich przypadkach jako bohater.
• Humphrey Bogart, James Cagney, Bette Davis, Faye Dunaway, Henry Fonda, Harrison Ford, Robert Mitchum, Paul Newman, Jack Nicholson, Robert Redford, James Stewart oraz Peter O’Toole pojawiają się na jednej liście dwukrotnie.
• Al Pacino i Arnold Schwarzenegger pojawiają się na dwóch listach^[2].

W niektórych przypadkach postacie bohaterów i złoczyńców zostały wzorowane na prawdziwych postaciach:

• Bohaterowie: Alvin York, Erin Brockovich, George Patton, Bob Woodward i Carl Bernstein, Lou Gehrig, Spartakus, Mahatma Gandhi, Butch Cassidy i Sundance Kid, Oskar Schindler, Thomas Edward Lawrence, Edward J. Flanagan, Frank Serpico i Karen Silkwood
• Złoczyńcy: William Bligh, Amon Göth, Bonnie i Clyde oraz Joan Crawford^[2].

Postać Jimmy’ego „Popeye’a” Doyle’a, jednego z bohaterów, jest oparta na perypetiach prawdziwego detektywa Eddiego Egana. Z kolei postać złoczyńcy Normana Batesa wzorowana jest na podstawie życia seryjnego mordercy Eda Geina^[2].

• Ranking na stronie AFI (ang.)