August Cieszkowski

Wygląd przypnij ukryj August Cieszkowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

12 września 1814
Sucha

Data i miejsce śmierci

12 marca 1894
Poznań

Przewodniczący Koła Polskiego przy Sejmie Pruskim
Okres

od 1860
do 1866

Faksymile

August Cieszkowski herbu Dołęga (ur. 12 września 1814 w Suchej, zm. 12 marca 1894 w Poznaniu) – polski ziemianin, hrabia, ekonomista, działacz i myśliciel społeczny i polityczny, filozof mesjanistyczny, jeden z założycieli Ligi Narodowej Polskiej, współtwórca i prezes Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, członek Towarzystwa Rolniczego w Królestwie Polskim w 1858 roku, członek honorowy Towarzystwa Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu od 1890 roku. Ojciec Augusta Adolfa.

Życiorys

Był synem ziemianina. Studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim i w Berlinie. W 1838 obronił doktorat z filozofii w Heidelbergu. Po studiach odbył kilkuletnią podróż po Europie. Odwiedził Francję, Anglię i Włochy. W 1840 powrócił do kraju i gospodarował w Surhowie (powiat krasnostawski), by w 1842 przenieść się na stałe do Wierzenicy koło Poznania. Po śmierci spoczął w miejscowym kościele parafialnym.

August Cieszkowski foto

Działalność społeczna i polityczna

Pismo do Maksymiliana Jackowskiego od Towarzystwa Przyjaciół Nauk z podpisem prezesa Augusta Cieszkowskiego ze zbiorów Archiwum Państwowego w Poznaniu

W 1848 opublikował odezwę do parlamentów świata, w której nawoływał do powszechnego porozumienia. Współtworzył Ligę Narodową Polską (1848). Deputowany do Pruskiego Zgromadzenia Konstytucyjnego w 1848 roku. Był posłem do pruskiego zgromadzenia narodowego (1848-1855) i działaczem (1860-1866 przewodniczącym) Koła Polskiego przy sejmie pruskim. Wraz z innymi posłami wielkopolskimi na znak protestu przeciwko postanowieniom konstytucji pruskiej nie uwzględniającej praw społeczności polskiej złożył mandat 5 lutego 1850. Do Sejmu został powtórnie wybrany 16 marca 1850. Działał na rzecz powołania uniwersytetu w Poznaniu. Trzykrotnie został wybrany na prezesa Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1857-1858, 1861-1868, od 1885). W 1870 założył Wyższą Szkołę Rolniczą w Żabikowie, której nadał imię zmarłej w 1861 żony Haliny. Jej tradycje kontynuuje Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu (dawniej Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego). W 1873 został wpisany w poczet członków krakowskiej Akademii Umiejętności. Zgromadził bogaty księgozbiór (kilka tysięcy tomów), obejmujący prace z filozofii, nauk społecznych i przyrodniczych, matematyki, ekonomii rolnictwa i techniki. Zbiory te uległy rozproszeniu w czasie wojen światowych.

Mowa żałobna nad zwłokami Augusta Cieszkowskiego wygłoszona przez biskupa Edwarda Likowskiego w 1894 r. (miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Poznaniu).strona 1strona 2

Filozofia

Testament Augusta Cieszkowskiego z 1864 r. (miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Poznaniu) Pomnik na Rynku w Swarzędzu

Jako filozof krytykował idealizm dialektyczny Hegla, natomiast zasadą bytu i historii uczynił ideę czynu. Podczas pobytu w Paryżu w latach 40. XIX wieku wywarł wpływ na Pierre’a Proudhona, który przyznawał, że jest jego dłużnikiem, jak i na Karola Marksa, który tego nie przyznawał. Według m.in. Normana Daviesa i Leszka Kołakowskiego Cieszkowskiego można zaliczyć do prekursorów marksizmu.

Według mesjanistycznej koncepcji Cieszkowskiego naród polski został powołany do przebudowy społeczno-moralnej rzeczywistości współczesnej (tzw. filozofia narodowa). Cieszkowski podkreślał rolę Kościoła katolickiego, zapowiadał nadejście epoki Ducha Świętego i pisał o znaczącej roli Słowiańszczyzny. Najważniejsze tezy zawarł w dziełach: Prolegomena zur Historiosophie (1838), Gott und Palingenesie (1842), Ojcze nasz (1848-1906, cztery tomy). Jego filozofia miała duży wpływ na twórczość pisarską Zygmunta Krasińskiego i Cypriana Kamila Norwida. Do pokrewnych mu myślicieli są zaliczani Bronisław Ferdynand Trentowski i Józef Kremer.

Publikacje

Upamiętnienie

W dwusetną rocznicę urodzin filozofa w 2014 Sejm RP przyjął okolicznościową uchwałę.

Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego ufundowana przez polskich filozofów – prof. Juliusza Domańskiego i prof. Stanisława Borzyma przyznaje stypendia jego imienia.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Ewa i Włodzimierz Buczyńscy oraz WJK: Życiorys. . .
  2. ↑ Roczniki Gospodarstwa Krajowego. R. 16, 1858, T. 32, nr 1, Warszawa 1858, s. 178.
  3. ↑ Sprawozdanie z Zarządu Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswylu za Rok ...., 1899, s. 5.
  4. ↑ Lech Trzeciakowski: Posłowie polscy w Berlinie 1848-1928. Warszawa: 2003, s. 480.
  5. ↑ Roman Kromierowski, Koło Polskie w Berlinie 1847-1860, Poznań 1910, s. 71-72   
  6. ↑ Uchwała Sejmu (M.P. 2014 poz. 836)
  7. ↑ Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego. KRONOS - metafizyka, kultura, religia, 2020-09-30. . (pol.).

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Prezesi Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk
XIX wiek
XX wiek
XXI wiek
Kontrola autorytatywna (osoba):Encyklopedie internetowe: