Awi Wigderson

Awi Wigderson

Państwo działania	Izrael  Stany Zjednoczone
Data i miejsce urodzenia	9 września 1956 Hajfa
Profesor
Specjalność: informatyka teoretyczna i matematyka dyskretna
Alma Mater	Technion Uniwersytet Princeton
Uczelnia	Uniwersytet Hebrajski w Jerozolimie
Okres zatrudn.	1986-2003
Instytut badawczy	Institute for Advanced Study
Okres zatrudn.	od 1999
Nagrody
Nagroda Turinga (2023) Nagroda Abela (2021) Nagroda Knutha (2019) Nagroda Gödla (2009) Nagroda Nevanlinny (1994)
Strona internetowa

Awi Wigderson (hebr. אבי ויגדרזון; ang. Avi Wigderson ur. 9 września 1956 roku w Hajfie) – izraelski informatyk i matematyk, laureat Nagrody Abela z 2021 roku i Nagrody Turinga z 2023 roku. Specjalizuje się w informatyce teoretycznej i matematyce dyskretnej.

Urodził się 9 września 1956 roku w Hajfie, gdzie mieszkali jego rodzice, którzy uciekli z hitlerowskich Niemiec. Jako dziecko lubił pływać i grać w piłkę nożną, ale także czytać, uczyć się i rozwiązywać matematyczne łamigłówki. Po ukończeniu w rodzinnym mieście Hebrajskiej Szkoły Realnej(inne języki) odbył obowiązkową trzyletnią służbę wojskową (przez pierwszy rok był szkolony na pilota – gdyby nim został musiałby spędzić w wojsku 7 lat)^[1].

W 1977 roku rozpoczął studia w Technion. Choć chciał studiować matematykę, za namową rodziców wybrał jednak informatykę. Jednym z jego wykładowców był Shimon Even(inne języki), który miał duży wpływ na wybór dalszej ścieżki kariery przez Wigdersona. Studia licencjackie ukończył z wyróżnieniem w 1980 roku, po czym przeniósł się na studia magisterskie na Uniwersytet Princeton, który – podobnie jak Uniwersytet Yale – zaoferował mu stypendium^[1]. W 1983 roku na podstawie rozprawy Studies in Computational Complexity uzyskał na Uniwersytecie Princeton stopień doktora, jego promotorem był Richard Lipton(inne języki)^[2].

Po doktoracie spędził po roku na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley, w IBM Research w San Jose i w Mathematical Sciences Research Institute w Berkeley. W 1986 roku wrócił do Izraela i rozpoczął pracę na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie, gdzie był zatrudniony do 2003 roku. Od 1999 roku jest profesorem Institute for Advanced Study^[1][3][4].

Wypromował kilkunastu doktorów w Izraelu i USA, są wśród nich m.in. Dorit Aharonov(inne języki) i Ran Raz(inne języki)^[2].

Autor ponad 200 prac. Publikował je m.in. w „SIAM Journal on Computing”, „Combinatorica”, „Computational Complexity”, „Theory of Computing”, „SIAM Journal on Discrete Mathematics”, „Random Structures & Algorithms”, „Bulletin of the American Mathematical Society”, „Forum of Mathematics, Sigma” oraz najbardziej prestiżowych czasopismach matematycznych świata: „Annals of Mathematics” i „Journal of the American Mathematical Society"^[5].

Pierwszym artykułem konferencyjnym Wigdersona była praca A New Approximate Graph Coloring Algorithm, zaprezentowana na dorocznym Symposium on Theory of Computing(inne języki) w 1982 roku. Została ona następnie opublikowana w materiałach konferencyjnych oraz w czasopiśmie „Journal of the ACM” w 1983 roku^[1].

Jego wybrane dokonania zostały opisane w rozdziale On the works of Avi Wigderson książki The Abel Prize 2018–2022. Omówiono w nim wkład Wigdersona w kryptologię, pseudolosowość, złożoność obliczeniową i teorię optymalizacji na rozmaitościach symetrycznych^[6][1].

Wigderson rozwiązał kilka problemów, które były otwarte przez długie lata. Wprowadził też definicje kształtujące całe dziedziny, zbudował nieoczekiwane pomosty między różnymi obszarami oraz wprowadził pomysły i techniki, które zainspirowały wielu badaczy. Powracającym tematem w jego pracach jest odkrywanie głębokich powiązań między informatyką a matematyką. Jego prace pokazały zarówno nieoczekiwane zastosowania różnych dziedzin matematyki do zagadnień z zakresu informatyki, jak i informatyki teoretycznej do rozwiązywania problemów z matematyki^[7][1].

Jednym z osiągnięć Wigdersona jest wprowadzenie i badanie – wspólnie z Reingoldem i Vadhanem – pojęcia zig-zag graph product(inne języki), które łączy teorię grup, teorię grafów i teorię złożoności oraz ma zaskakujące zastosowania^[8].

Wigderson był wielokrotnie nagradzany. Oprócz Nagrody Abela (przyznanej mu – razem z László Lovászem – za fundamentalny wkład w informatykę teoretyczną i matematykę dyskretną oraz wiodącą rolę w uczynieniu z nich centralnych dziedzin współczesnej matematyki^[9]) i Nagrody Turinga (którą został uhonorowany za fundamentalny wkład w teorię obliczeń, w szczególności za zmianę rozumienia roli losowości w obliczeniach, a także za dziesięciolecia intelektualnego przywództwa w informatyce teoretycznej^[10]) otrzymał m.in.:

• 2019 Nagrodę Knutha^[11]
• 2009 Nagrodę Gödla^[12]
• 2008 Levi L. Conant Prize(inne języki)^[13]
• 1994 Nagrodę Nevanlinny^[14]

W 1990 roku był prelegentem sekcyjnym, a w 2006 roku plenarnym na Międzynarodowym Kongresie Matematyków. W latach 1994 i 2022 wygłosił też na tym kongresie wykłady związane z otrzymanymi wówczas nagrodami^[15].

Jest członkiem American Academy of Arts and Sciences (od 2011 roku^[16]), National Academy of Sciences of the United States (od 2013 roku^[17]) i Association for Computing Machinery (od 2018 roku^[18]).

Jego ojciec, Pinchas Wigderson, w 1939 roku przebywał w Polsce, skąd po wybuchu wojny uciekł do ZSRR. Został zesłany do Aszchabadu, a następnie wyemigrował do Izraela. Tam poznał i ożenił się z matką Awiego, która również uciekła przed nazistami z Niemiec^[1].

Ma dwóch braci, jeden z nich został został biologiem, a drugi inżynierem. Na studiach poznał swoją przyszłą żonę Ednę Rothenstein, która studiowała tam matematykę. Mają trójkę dzieci^[1].

• John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Awi Wigderson w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)