Bankomat

Porozmawiajmy o Bankomat. To temat, który w ostatnich latach przykuł uwagę wielu osób. W przypadku Bankomat pojawiły się liczne debaty, badania i badania, które próbowały rozszyfrować jego złożoność i wpływ na społeczeństwo. Od swoich początków po dzisiejsze wpływy Bankomat wzbudził niespotykane dotąd zainteresowanie, będąc przedmiotem dyskusji w tak różnorodnych obszarach, jak polityka, nauka, kultura i życie codzienne. W tym artykule zbadamy różne aspekty związane z Bankomat, analizując jego przyczyny, konsekwencje i możliwe rozwiązania.

Ten artykuł dotyczy urządzenia służącego do wypłaty gotówki. Zobacz też: inne znaczenia.
Bankomat produkcji Wincor Nixdorf ProCash 2150
Przekrój bankomatu
Bankomaty na dworcu kolejowym Poznań Główny

Bankomat (ang. automated teller machine, ATM) – samoobsługowe urządzenie służące przede wszystkim do wypłaty gotówki[1]. Obecnie bankomaty służą także do drukowania potwierdzeń, dostarczania informacji o stanie konta, przyjmowania wpłat na konto itp. operacji.

Działanie bankomatu opiera się najczęściej na systemie informatycznym umożliwiającym wymianę informacji z tzw. systemem autoryzacyjnym (w przypadku bankomatów on-line). Na podstawie informacji zawartych na karcie płatniczej i osobistego, poufnego numeru identyfikacyjnego klienta (tzw. PIN-u), zapobiegającego użyciu tej karty przez osobę niebędącą właścicielem bądź zezwalającego na użycie jej przez osobę upoważnioną przez właściciela karty, lub systemu weryfikacji biometrycznej (obraz siatkówki oka, układ naczyń krwionośnych w palcu itp.) bankomat łączy się z systemem autoryzacyjnym i po otrzymaniu komunikatu zwrotnego wyrażającego zgodę na wykonanie żądanej operacji, realizuje ją. Operacją taką może być np. wypłata lub wpłata gotówki, wydruk potwierdzenia, stanu rachunku itp., w zależności od wyposażenia i skonfigurowania urządzenia. Istnieje także możliwość działania bankomatu w trybie off-line, gdzie do wysokości ustalonej kwoty bankomat nie łączy się z systemem autoryzacyjnym, ale sam „podejmuje decyzje” o wypłacie gotówki klientowi.

Wśród używanych bankomatów można wyróżnić kilka ich rodzajów:

  • CD (Cash Dispenser) – urządzenia monofunkcyjne służące tylko do wypłaty gotówki.
  • ATM (Automated Teller Machine) – urządzenia wielofunkcyjne, za pomocą których można, oprócz wypłacania gotówki, wpłacić gotówkę, złożyć w bankomacie polecenie przelewu, wypłacić monety, dokonać wydruku stanu konta lub historii dokonanych operacji itp.
  • Cash Recycler – bankomaty posiadające moduł gotówki umożliwiający wypłaty i wpłaty banknotów w zamkniętym cyklu (banknoty wpłacane przez jednego klienta są wypłacane kolejnemu).
  • CDM (Cash Deposit Machine) – urządzenia pozwalające na pobieranie i rozpoznanie gotówki, a następnie jej zdeponowanie wewnątrz urządzenia.
  • Bankomaty bezgotówkowe – urządzenia pozwalające na pobieranie kuponu z kodem kreskowym lub kodem QR. Jest to kupon o równowartości określonej kwoty, który można zrealizować w wybranych sklepach[2].

Bankomaty są wyposażone w kasety nominałowe (w liczbie od 2 do 6), zawierające banknoty przeznaczone do wypłaty lub pochodzące z wpłat, oraz kasety zrzutowe (od 1 do 4) przeznaczone na banknoty uszkodzone, nieodebrane przez klienta lub odrzucone przez moduł gotówkowy.

Do największych producentów bankomatów zalicza się: NCR, Wincor Nixdorf, Diebold. Według szacunków ATM Industry Association w 2008 r. na świecie działało ponad 1,7 mln urządzeń tego typu, a według RBR w 2015 r. będzie ich już 3 miliony[3].

W Polsce usługi bankomatowe zwykle są zlecane specjalizowanym przedsiębiorstwom na zasadzie outsourcingu (takim jak ITCARD), tylko większe banki posiadają własne sieci bankomatów. Często także wewnętrzne umowy międzybankowe pozwalają na bezpłatne korzystanie z bankomatów należących do innego banku. Koszt bankomatu to średnio 11–12 tysięcy euro[4].

Historia

Bankomat w chorwackim mieście Trogir

Pierwszy bankomat został zaprojektowany w 1939 roku[5] przez amerykańskiego wynalazcę, Ormianina z pochodzenia, Luthera G. Simjiana[6] (1905–1997) i zbudowany jako „Bankograph” w 1960 dla City Bank of New York (obecnie Citibank)[5]. (Datę powstania wynalazku Simijana (zwanego bankographem) kwestionują jednak badania dokumentów patentowych wskazując na prawdopodobne zaistnienie pomyłki i podając rok 1959, co także uprawdopadabnia data jego prezentacji)[7] Po pół roku został zdemontowany, mniej z powodu trudności technicznych, bardziej z powodu braku akceptacji przez ogół klientów, gdyż najczęściej używali go do składania depozytów gracze wygrywający w kasynach i prostytutki, obawiający się identyfikacji[5][8].

Niezależnie wynalazcą bankomatu był również John Shepherd-Barron (1925–2010), a pierwsze urządzenie tego typu na świecie pojawiło się w oddziale Barclays Bank w Londynie 27 czerwca 1967 roku[5]. Jak po latach stwierdził w wywiadzie konstruktor, pomysł urządzenia podsunęła mu maszyna wydająca gumę do żucia. Barronowi udało się namówić szefa Barclays Bank, by poświęcił mu tylko 90 sekund swojego czasu, a to wystarczyło, by przekonać bankiera do pomysłu stworzenia bankomatu: „Jeśli potrafi pan zrobić urządzenie, o jakim pan mówi, kupię je natychmiast” – miał on powiedzieć po krótkiej rozmowie.

Pierwsze bankomaty przyjmowały papierowe karty, kupowane uprzednio w banku, również do wypłacenia pieniędzy był potrzebny czek. Po przeprowadzeniu transakcji urządzenie zatrzymywało taką kartę. Ponieważ Shepherd-Barron nie opatentował swojego wynalazku (wiązałoby się to bowiem z ujawnieniem systemu kodów), podobne urządzenia zaczęły pojawiać się w innych bankach i krajach[5]. Pod koniec lat 60. XX w. na świecie było 781 bankomatów, z czego 595 w Wielkiej Brytanii[9].

W 1968 roku Don Wetzel stojąc w kolejce bankowej wpadł na pomysł stworzenia automatycznego kasjera. Prototyp powstał w następnym roku, a opatentowany został w roku 1973. Był to pierwszy bankomat wykorzystujący karty z paskiem magnetycznym[6]. W roku 1974 powstało pierwsze urządzenia pracujące w trybie on-line. Dzięki połączeniu z systemem bankowym klient mógł wypłacać kwoty nie wyższe niż miał na rachunku bankowym[6].

W Polsce pierwszy bankomat pojawił się w roku 1987[10] w III Oddziale w Warszawie Banku Polska Kasa Opieki SA przy ulicy Tadeusza Czackiego[5]. Pod koniec 2011 roku w Polsce było ponad 17 tysięcy bankomatów[6].

Budowa

Podstawowe elementy składowe bankomatu to:

  • moduł wypłacający,
  • bankomatowy czytnik kart płatniczych,
  • monitor,
  • klawiatura bankomatowa,
  • moduł szyfrujący (w obecnie produkowanych bankomatach zespolony z klawiaturą),
  • komputer sterujący,
  • drukarka pokwitowań,
  • sejf (według klasy zdefiniowanej w normie EN 1143-1).

Opcjonalnie w skład bankomatu mogą wchodzić:

  • drukarka dziennika,
  • drukarka stanów kont,
  • moduł depozytu kopertowego,
  • moduł depozytu inteligentnego,
  • moduł wypłacający monety,
  • rejestrator obrazu i system kamer,
  • urządzenia telekomunikacyjne.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Słownik ekonomiczny, Narodowy Bank Polski.
  2. ↑ Bankomat bezgotówkowy. Po co to komu? – PRNews.pl (Dostęp: 2013-11-14).
  3. ↑ Bankomaty pokonały kryzys i ich liczba na świecie będzie rosła. Automatyka bankowa. .
  4. ↑ Palec zamiast PIN-u. tvn24.pl. ..
  5. ↑ a b c d e f Historia bankomatu. forbes.pl. .
  6. ↑ a b c d Mateusz Czerniawski: Historia „automatycznego kasjera”. pocztowy.pl, 2012-01-31. . .
  7. ↑ Bernardo Batiz-Lazo, Robert J.K. Reid, Evidence from the patent record on the development of cash dispensing technology, IEEE, wrzesień 2008, s. 110–114, DOI: 10.1109/HISTELCON.2008.4668724, ISBN 978-1-4244-2530-3 .
  8. ↑ Sylwetka L.G. Simjana.
  9. ↑ Lavelle Anthony, The first cash-dispensing machine opens for business, June 27 1967, FT Weekend Magazine, 26–27 lipca 2008 (ang.).
  10. ↑ Od Bagsika i Grobelnego do bankowości internetowej. money.pl, 2010-01-18. .