Elfik złotobrzuchy

Temat Elfik złotobrzuchy to taki, który z biegiem czasu wzbudził duże zainteresowanie. Dzięki różnorodnym możliwościom i podejściu Elfik złotobrzuchy przyciągnął uwagę zarówno ekspertów, jak i fanów. W tym artykule zbadamy różne aspekty związane z Elfik złotobrzuchy, od jego pochodzenia po konsekwencje dla dzisiejszego społeczeństwa. Poprzez szczegółową i wyczerpującą analizę będziemy starali się lepiej zrozumieć Elfik złotobrzuchy i jego znaczenie w bieżącym kontekście. Od początków do dzisiejszego wpływu Elfik złotobrzuchy był przedmiotem debaty i refleksji, a w tym artykule postaramy się rzucić światło na jego kluczowe punkty.

Elfik złotobrzuchy
Coeligena bonapartei[1]
(Boissonneau, 1840)
Ilustracja
Samica
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

krótkonogie

Rodzina

kolibrowate

Podrodzina

paziaki

Plemię

Heliantheini

Rodzaj

Coeligena

Gatunek

elfik złotobrzuchy

Synonimy
  • Ornismia bonarpartei Boissonneau, 1840
  • Coeligena consita Wetmore & Phelps,WH,Jr., 1952
  • Coeligena eos (Gould, 1848)
Podgatunki
  • C. (b.) consita Wetmore & Phelps,WH,Jr., 1952
  • C. (b.) bonapartei (Boissonneau, 1840)
  • C. (b.) eos (Gould, 1848)[2][1]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Zasięg występowania podgatunku nominatywnego
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Elfik złotobrzuchy[2][4] (Coeligena bonapartei) – gatunek małego ptaka z rodziny kolibrowatych (Trochilidae). Występuje w Andach w północno-zachodniej części Ameryki Południowej. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern). Wyróżnia się trzy podgatunki, przez wielu autorów traktowane jako osobne gatunki: podgatunek nominatywny C. (b.) bonapartei jest endemitem Kolumbii, podgatunek C. (b.) eos endemitem Wenezueli, natomiast C. (b.) consita występuje na pograniczu tych krajów.

Systematyka

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał francuski ornitolog Auguste Boissonneau w 1840 roku na łamach „Revue Zoologique, par la Société Cuvierienne”. Autor nadał mu nazwę Ornismia bonarpartei, a jako miejsce typowe podał Bogotę w Kolumbii[5][6].

W 2004 roku Gary Stiles zaproponował wydzielenie podgatunku Coeligena bonapartei eos jako odrębnego gatunku Coeligena eos, jednak South American Classification Committee (SACC) jednogłośnie odrzucił propozycję[7]. Obecnie (2024) systematyka elfika złotobrzuchego nadal jest sporna. Między innymi Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny[8], Zoonomen[9], BirdLife International[10][11], Birds of the World czy Clements Checklist of Birds of the World[12] traktują podgatunki elfika złotobrzuchego jako odrębne gatunki. Natomiast Integrated Taxonomic Information System[1] i autorzy Kompletnej listy ptaków świata[2] wyróżniają trzy podgatunki:

  • C. (b.) consita Wetmore & Phelps,WH,Jr., 1952 – elfik rdzawoskrzydły,
  • C. (b.) bonapartei (Boissonneau, 1840) – elfik złotobrzuchy,
  • C. (b.) eos (Gould, 1848) – elfik złotawy[2][4].

Przez długi czas elfik zielony był uważany za kolejny podgatunek elfika złotobrzuchego[13][14], jednak badania genetyczne wykazały, że jest odrębnym gatunkiem[15].

Etymologia

  • Coeligena: epitet gatunkowy Ornismya coeligena Lesson, 1833; łac. coeligenus „urodzony w niebie, niebiański”, od coelum lub caelum „niebo”; genus „potomstwo”, od gignere „przynosić”[16].
  • bonapartei: na cześć francuskiego arystokraty i ornitologa Karola L. Bonaparte[17].

Morfologia

Mały koliber o długim i prostym, czarnym dziobie. Nogi i stopy czarne. Tęczówki czarne. Występuje dymorfizm płciowy. Podgatunek nominatywny C. (b.) bonapartei: u samca szczyt głowy i jej boki czarne, czoło opalizujące zielone, za okiem niewielka biała plamka. Górna część grzbietu błyszcząca ciemnozielona przechodząca w zielonkawo-miedzianą na środku i złotopomarańczową na zadzie. Gardło i pierś zielona, błyszcząca z niewielką fioletową plamką na gardle. Dolne części ciała błyszczące od koloru miedzianego do czerwonawozłotego. Skrzydła ciemnobrązowe. Ogon niezbyt długi, lekko rozwidlony, sterówki złoto-brązowo-zielone. Samica jest podobna do samca, ale bardziej matowa. Gardło, podgardle i przednia część szyi płowożółta z zielonymi plamkami na bokach. Pierś płowożółta, brzuch cynamonowy nakrapiany ognistozłotymi plamkami, dolna część brzucha i pokrywy podogonowe miedziano-złote. Sterówki brązowe, czasem z płowymi obrzeżami[18][19]. Podgatunek C. (b.) consita jest podobny do podgatunku nominatywnego z tym, że obie płcie mają pokrywy trzeciego rzędu rdzawe, ogon lekko rozwidlony, a sterówki złoto-brązowe-zielone. Niektóre samice mają za okiem rudą plamkę[20]. Podgatunek C. (b.) eos ma błyszczący złotozielony grzbiet, który przechodzi w złotawy w środkowej części grzbietu i złoto-pomarańczowy na zadzie. Dolne partie ciała od miedziano-rudych do ognistozłotych lub czerwonozłotych. Pokrywy podogonowe cynamonowe[21]. Szczegółowe wymiary C. (b.) bonapartei na podstawie[22]:

Samiec Samica
Masa ciała (g) 6,81 ± 0,15 6,42 ± 0,21
Długość ogona (mm) 44,79 ± 1,15 41,23 ± 1,20
Długość dzioba (mm) 31,74 ± 0,84 33,93 ± 1,11
Długość skrzydła (mm) 84,31 ± 2,26 79,11 ± 1,74
Skok (mm) 5,84 ± 0,23 5,68 ± 0,23

Zasięg występowania

Zasięg występowania podgatunku consita
Zasięg występowania podgatunku eos

Poszczególne podgatunki elfika złotobrzuchego występują:

  • C. (b.) bonapartei – we wschodnich Andach w północno-środkowej Kolumbii[18][19]. Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 29,8 tys. km², występuje prawdopodobnie w mniej niż 100 podpopulacjach, występuje w zakresie wysokości od 2150 do 3000 m n.p.m.[23][18]
  • C. (b.) consita – tylko w Sierra de Perija na pograniczu Kolumbii i Wenezueli, jego zasięg występowania obejmuje około 2,4 tys. km², występuje prawdopodobnie w mniej niż 5 podpopulacjach. Podgatunek ten występuje w zakresie wysokości od 2550 do 3000 m n.p.m.[24][13]
  • C. (b.) eos – tylko w wenezuelskich Andach od południowo-zachodniej części stanu Lara do stanu Táchira, jego zasięg występowania obejmuje około 14,4 tys. km², a zakres wysokości od 1400 do 3200 m n.p.m.[25][21]

Ekologia i zachowanie

Jego głównym habitatem są wysokie lasy mgliste, obrzeża lasów, ogrody i lasy karłowate. Nie ma wielu informacji na temat diety tego gatunku, ale wiadomo, że składa się głównie z nektaru z Bomarea, Cavendishia, Fuchsia, Macleonia, Mutisia i Palicourea oraz drobnych owadów[18]. Długość pokolenia podgatunku nominatywnego jest określona na 2,67 lat[23].

Rozmnażanie

Niewiele wiadomo o rozmnażaniu tego gatunku. Brak informacji o gniazdowaniu; prawdopodobnie gniazdo ma formę niewielkiej miseczki umieszczonej na krzakach lub niskim drzewie, a w lęgu samica składa dwa białe jaja[18]. Są pojedyncze doniesienia o okresie rozrodczym, który trwać ma od stycznia do marca lub od stycznia do lipca[18].

Status

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN od 2014 roku stosowane jest ujęcie systematyczne traktujące wszystkie trzy podgatunki elfika złotobrzuchego jako osobne gatunki: C. (b.) bonapartei (elfik złotobrzuchy) i C. (b.) eos (elfik złotawy) są klasyfikowane jako gatunki najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern)[3][23][25], natomiast C. (b.) consita (elfik rdzawoskrzydły) jako gatunek zagrożony (EN, ang. Endangered)[24]. Liczebność populacji podgatunku nominatywnego nie jest oszacowana; podgatunek ten jest opisywany jako pospolity. Trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny[3][23].

Przypisy

  1. ↑ a b c Coeligena bonapartei, Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c d Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Heliantheini Reichenbach, 1853 (wersja: 2024-09-15). Kompletna lista ptaków świata . Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. .
  3. ↑ a b c Coeligena bonapartei, The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. ↑ a b P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 154, 1999. 
  5. ↑ Auguste Boissonneau, Oiseaux nouveaux ou peu connus de Santa-Fé de Bogota., „Revue Zoologique, par la Société Cuvierienne”, 3, Paryż 1840, s. 6 (fr.).
  6. ↑ Denis Lepage, Golden-bellied Starfrontlet Coeligena bonapartei , Avibase (ang.).
  7. ↑ James Van Remsen jr., Proposal (139) to South American Classification Committee, Recognize Coeligena eos as separate species from Coeligena bonapartei , South American Classification Committee, 2004 .
  8. ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.1). . (ang.).
  9. ↑ Alan P. Peterson, APODIFORMES, Wersja 6.018 (2022-08-18) , Zoonomen Nomenclatural data, 4 lipca 2024 (ang.).
  10. ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8.1 , styczeń 2024 .
  11. ↑ Search results Coeligena , BirdLife International, 2024 (ang.).
  12. ↑ Clements, J.F., P.C. Rasmussen, T.S. Schulenberg, M.J. Iliff, T.A. Fredericks, J.A. Gerbracht, D. Lepage, A. Spencer, S.M. Billerman, B.L. Sullivan & C.L. Wood: The eBird/Clements checklist of Birds of the World: v2023. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2023. . (ang.).
  13. ↑ a b J. del Hoyo, N. Collar, G.M. Kirwan, C.J. Sharpe, P.F.D. Boesman: Dusky Starfrontlet Coeligena orina, version 1.0. Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) . Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. . (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  14. ↑ L.M. Renjifo i inni, Coeligena orina, Libro Rojo de Aves de Colombia, Volume I: bosques húmedos de los Andes y la costa Pacífica , 2014, s. 134 (hiszp.).
  15. ↑ J.L. Parra, J.V. Remsen Jr., M. Alvarez-Rebolledo & J.A. McGuire. Molecular phylogenetics of the hummingbird genus Coeligena. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 53 (2), s. 425–434, 2009. DOI: 10.1016/j.ympev.2009.07.006. (ang.). 
  16. ↑ Coeligena, The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
  17. ↑ bonapartei, The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
  18. ↑ a b c d e f Catalina Palacios: Golden-bellied Starfrontlet Coeligena bonapartei, version 1.1. Birds of the World (red. N.D. Sly & S.M. Billerman) . Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2022. . (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  19. ↑ a b Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.). T. 5: Barn-owls to Hummingbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 1999, s. 629. ISBN 84-87334-25-3. (ang.).
  20. ↑ Catalina Palacios: Perija Starfrontlet Coeligena consita, version 1.0. Birds of the World (red. N.D. Sly & S.M. Billerman) . Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2022. . (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  21. ↑ a b Catalina Palacios: Merid Starfrontlet Coeligena eos, version 1.0. Birds of the World (red. N.D. Sly & S.M. Billerman) . Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2022. . (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  22. ↑ N.K. Krabbe i inni, Rediscovery of the Dusky Starfrontlet Coeligena orina, with a description of the adult plumages and a reassessment of its taxonomic status, „Ornitología Colombiana”, 3, 2005, s. 28–35.
  23. ↑ a b c d Species factsheet: Golden-bellied Starfrontlet Coeligena bonapartei , BirdLife International, 2024 (ang.).
  24. ↑ a b Species factsheet: Perija-bellied Starfrontlet Coeligena consita , BirdLife International, 2024 (ang.).
  25. ↑ a b Species factsheet: Golden Starfrontlet Coeligena eos , BirdLife International, 2024 (ang.).

Linki zewnętrzne