Gillian Anderson

Gillian Leigh Anderson
	; Gillian Anderson (2017)
Data i miejsce urodzenia	9 sierpnia 1968 ; Chicago
Zawód	Aktorka, działaczka społeczna
Współmałżonek	Clyde Klotz (1994-97); Julian Ozanne (2004-06)
Lata aktywności	od 1986
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Gillian Leigh Anderson (ur. 9 sierpnia 1968 w Chicago) – amerykańska aktorka filmowa, telewizyjna i teatralna, także reżyserka, aktywistka i autorka powieści. Znana głównie z ról agentki FBI Dany Scully w serialu Z Archiwum X (The X-Files), nadinspektorki policji Stelli Gibson w serialu Upadek (The Fall), seksuolożki Jean Milburn w serialu Sex Education oraz premier Wielkiej Brytanii Margaret Thatcher w serialu The Crown.

Życiorys

Studiowała w Goodman Theater School w DePaul University w Chicago. Gdy przeniosła się do Nowego Jorku, występowała początkowo w teatrze, m.in. w spektaklu The Philanthropist Christophera Hamptona. Za rolę w Absent Friends Alana Ayckborne’a otrzymała Theater World Award. W 1993 roku zyskała międzynarodową popularność jako agentka FBI Dana Scully w serialu Z Archiwum X (The X-Files). Wielokrotnie nominowana do wielu prestiżowych nagród, otrzymała m.in., 2 Złote Globy, 2 nagrody Emmy i 4 Screen Actors Guild Awards. W roku 2000 mówiło się o jej kandydaturze do nominacji do Oscara 2001 za rolę w Świecie zabawy (The House Of Mirth).

W październiku 2014 roku ukazała się jej debiutancka powieść Saga końca ziemi, tom 1: Nadchodzi ogień (A Vision of Fire), napisana wspólnie z Jeffem Rovinem^[1]^[2]. W grudniu 2015 wydana została jej kontynuacja, zatytułowana A Dream of Ice^[3], a we wrześniu 2016 część trzecia The Sound of Seas^[4].

Życie prywatne

Dwukrotnie zamężna – w 1994 roku poślubiła Clyde’a Klotza. Kilka miesięcy po ślubie okazało się, że jest w ciąży. Twórca Z Archiwum X; Chris Carter, wymyślił historię porwania przez kosmitów, która pozwoliła Anderson nie grać podczas widocznej już ciąży, porodu i dziesięciodniowego urlopu macierzyńskiego. Córka, Piper Maru (stąd nazwa jednego z odcinków serialu – „Piper Maru”) urodziła się w 1994 roku. Carter jest jej ojcem chrzestnym. W grudniu 2004 roku Anderson ponownie wyszła za mąż za Juliana Ozanne’a. Po 16 miesiącach para ogłosiła separację. W 2006 Anderson urodziła syna Oscara, będącego owocem jej nieformalnego związku z Markiem Griffithsem. Blisko dwa lata później, w 2008 roku, przyszedł na świat ich drugi syn – Felix. Para rozstała się w 2012 roku.

Filmografia

Aktorka

Filmy kinowe i telewizyjne

1986: Three at Once (film krótkometrażowy) jako kobieta na przyjęciu
1988: A Matter of Choice (film krótkometrażowy) jako kobieta w ciąży
1992: The Turning jako April Cavanaugh
1997: Księżniczka Mononoke (Princess Mononoke, głos w wersji angielskiej) jako Moro
1997: Diabelna taksówka (Chicago Cab) jako dziewczyna
1998: Z Archiwum X: Pokonać przyszłość (The X Files Movie: Fight the Future) jako agentka Dana Scully
1998: Potęga przyjaźni (The Mighty) jako Loretta Lee
1998: Gra w serca (Playing by Heart) jako Meredith
2000: Świat zabawy (The House of Mirth) jako Lily Bart
2005: Waleczny Celt (The Mighty Celt) jako Kate
2005: Tristram Shandy: Wielka bujda (A Cock and Bull Story) jako wdowa Wadman
2006: Ostatni król Szkocji (The Last King of Scotland) jako Sarah Merrit
2007: W odwecie (Straightheads) jako Alice
2007: Robbie the Reindeer in Close Encounters of the Herd Kind (TV, krótkomerażowy, głos) jako królowa Vorkana
2008: Z Archiwum X: Chcę wierzyć (The X-Files: I Want to Believe) jako dr Dana Scully
2008: Jak stracić przyjaciół i zrazić do siebie ludzi (How to Lose Friends & Alienate People) jako Eleanor Johnson
2009: Boogie Woogie jako Jean Maclestone
2010: 10:10 No Pressure (krótkomerażowy) jako Gillian Anderson
2011: Makowe wzgórze (From Up On Poppy Hill, głos w wersji angielskiej) jako Miki Hokuto
2011: Johnny English Reaktywacja (Johnny English Reborn) jako agentka Pamela ‘Pegasus’ Thornton
2012: Kryptonim: Shadow Dancer (Shadow Dancer) jako Kate Fletcher
2012: Twoja siostra (L’enfant d’en haut) jako Kristin Jansen
2012: Room on the Broom (TV, krótkomerażowy, głos) jako czarownica
2013: Ostatnia miłość pana Morgana (Mr. Morgan’s Last Love) jako Karen Morgan
2013: I’ll Follow You Down jako Marika
2014: Imperium robotów: Bunt człowieka (Robot Overlords) jako Kate
2014: National Theatre Live: A Streetcar Named Desire jako Blanche DuBois
2014: The Departure (krótkometrażowy) jako Blanche DuBois
2017: Pałac wicekróla (Viceroy’s House) jako lady Edwina Mountbatten
2017: Dom zbrodni (Crooked House) jako Magda Leonides
2018: Szpieg, który mnie rzucił (The Spy Who Dumped Me) jako Wendy
2018: UFO jako profesor Hendricks
2019: National Theatre Live: All About Eve jako Margo Channing
2019: The Sunlit Night jako Olyana Gregoriov
2021: Rudzik Rudzia (Robin Robin, krótkomerażowy, głos) jako Kot
2022: Bielmo (The Pale Blue Eye) jako Julia Marquis
2023: Cudowny chłopiec. Biały ptak (White Bird) jako Vivienne
2024: Mocny temat (Scoop) jako Emily Maitlis
2024: The Salth Path jako Raynor Winn
2025: Tron: Ares

Seriale i miniseriale – występy regularne

1993–2002, 2016, 2018: Z Archiwum X (The X-Files) jako agentka Dana Scully
2005: Samotnia (Bleak House, miniserial) jako lady Honoria Dedlock
2010: Any Human Heart (miniserial) jako księżna Windsoru Wallis Simpson
2011: Szkarłatny płatek i biały (The Crimson Petal and the White, miniserial) jako pani Castaway
2011: Moby Dick (miniserial) jako Elizabeth
2012: Wielkie nadzieje (Great Expectations, miniserial), jako panna Havisham
2013-2015: Hannibal jako dr Bedelia Du Maurier
2013–2016: Upadek (The Fall) jako Stella Gibson
2014: Stan kryzysowy (Crisis) jako Meg Fitch
2014–2015: Ronja – córka zbójnika (Ronja the Robber’s Daughter, głos w wersji angielskiej) jako narrator
2016: Wojna i pokój (War and Peace, miniserial) jako Anna Pavlovna Scherer
2017: Amerykańscy bogowie (American Gods) jako Media
2019-2023: Sex Education jako Jean Milburn
2020: The Crown jako Margaret Thatcher^[5]
2022: The First Lady jako Eleanor Roosevelt
2025: The Abandons jako Constance Van Ness
2025 Trespasses (miniserial) jako Gina


Seriale – występy gościnne

1993: Class of '96 (1 odcinek) jako Rachel
1995: Eek! the Cat (1 odcinek, głos) jako agentka Scully
1996: ReBoot (1 odcinek, głos) jako Data Nully
1997: Simpsonowie (The Simpsons, 1 odcinek, głos) jako Dana Scully
1999: Frasier (1 odcinek, głos) jako Jenny
1999: Ryzykowna gra (Harsh Realm,1 odcinek – nie wymieniona w czołówce, głos) jako narratorka
2014: Robot Chicken (1 odcinek, głos) jako wróżka chrzestna/ Fiona/ baronowa
2021: Wielka (The Great, 2 odcinki) jako Joanna

Inne (wybrane)

1996: Hellbender (gra komputerowa, głos) jako Ship’s Computer
1996: Why Planes Go Down (film TV, dokumentalny) jako gospodarz programu
1996: Nasza fantastyczna przyszłość (Future Fantastic, serial TV, dokumentalny) jako gospodarz programu
1996: Spies Above (film TV, dokumentalny) jako gospodarz programu
1997: Extremis (teledysk, głos)
1998: The X-Files Game (gra komputerowa, głos) jako agentka Scully
2004: The X-Files: Resist or Serve (gra komputerowa, głos) jako agentka Scully
2020: Squadron 42 (gra komputerowa, głos) jako kapitan MacLaren

Reżyser

2000: Z Archiwum X (The X-Files) – odcinek All Things
2014: The Departure (film krótkometrażowy)

Teatr

1991: Absent Friends
1992: The Philanthropist
1999–2000: The Vagina Monologues
2002–2003: What the Night is For
2004: The Sweetest Swing in Baseball
2009: A Doll’s House
2014: A Streetcar Named Desire
2019: All About Eve

Publikacje

2014: Nadchodzi ogień (A Vision of Fire. The EarthEnd Saga #1) (wraz z Jeffem Rovinem)
2015: A Dream of Ice. The EarthEnd Saga #2 (wraz z Jeffem Rovinem)
2016: The Sound of Seas. The EarthEnd Saga #3 (wraz z Jeffem Rovinem)
2017: WE: A Manifesto for Women Everywhere (wraz z Jennifer Nadel)
2024: Want

Nagrody

Złoty Glob Najlepsza aktorka w serialu dramatycznym: 1997 Z archiwum X, Najlepsza aktorka drugoplanowa w serialu dramatycznym: 2021 The Crown
Nagroda Emmy Najlepsza aktorka w serialu dramatycznym: 1997 Z archiwum X, Najlepsza aktorka drugoplanowa w serialu dramatycznym: 2021 The Crown

Przypisy

Linki zewnętrzne

Gillian Anderson w bazie IMDb (ang.)
Gillian Anderson w bazie Filmweb
Gillian Anderson w bazie Notable Names Database (ang.)

[1] www.amazon.com.

[2] www.empik.com.

[3] www.amazon.com.

[4] www.amazon.com.

[5] TheT. Independent TheT., Gillian Anderson is confirmed to play Margaret Thatcher in The Crown .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

1960–1979	Linda Cristal (1969) Peggy Lipton (1970) Patricia Neal (1971) Gail Fisher (1972) Lee Remick (1973) Angie Dickinson (1974) Lee Remick (1975) Susan Blakely (1976) Lesley Ann Warren (1977) Rosemary Harris (1978) Natalie Wood (1979)
1980–1999	Yōko Shimada (1980) Linda Evans / Barbara Bel Geddes (1981) Joan Collins (1982) Jane Wyman (1983) Angela Lansbury (1984) Sharon Gless (1985) Angela Lansbury (1986) Susan Dey (1987) Jill Eikenberry (1988) Angela Lansbury (1989) Sharon Gless / Patricia Wettig (1990) Angela Lansbury (1991) Regina Taylor (1992) Kathy Baker (1993) Claire Danes (1994) Jane Seymour (1995) Gillian Anderson (1996) Christine Lahti (1997) Keri Russell (1998) Edie Falco (1999)
2000–2019	Sela Ward (2000) Jennifer Garner (2001) Edie Falco (2002) Frances Conroy (2003) Mariska Hargitay (2004) Geena Davis (2005) Kyra Sedgwick (2006) Glenn Close (2007) Anna Paquin (2008) Julianna Margulies (2009) Katey Sagal (2010) Claire Danes (2011) Claire Danes (2012) Robin Wright (2013) Ruth Wilson (2014) Taraji P. Henson (2015) Claire Foy (2016) Elisabeth Moss (2017) Sandra Oh (2018) Olivia Colman (2019)
2020–2039	Emma Corrin (2020) Michaela Jaé Rodriguez (2021) Zendaya (2022) Sarah Snook (2023) Anna Sawai (2024)

1970–1979	Gail Fisher (1970) Sue Ane Langdon (1971) Ruth Buzzi (1972) Ellen Corby (1973) Betty Garrett (1974) Hermione Baddeley (1975) Josette Banzet (1976) Nie przyznano (1977) Polly Holliday (1978) Polly Holliday (1979)
1980–1999	Valerie Bertinelli / Diane Ladd (1980) Valerie Bertinelli (1981) Shelley Long (1982) Barbara Stanwyck (1983) Faye Dunaway (1984) Sylvia Sidney (1985) Olivia de Havilland (1986) Claudette Colbert (1987) Katherine Helmond (1988) Amy Madigan (1989) Piper Laurie (1990) Amanda Donohoe (1991) Joan Plowright (1992) Julia Louis-Dreyfus (1993) Miranda Richardson (1994) Shirley Knight (1995) Kathy Bates (1996) Angelina Jolie (1997) Faye Dunaway / Camryn Manheim (1998) Nancy Marchand (1999)
2000–2019	Vanessa Redgrave (2000) Rachel Griffiths (2001) Kim Cattrall (2002) Mary-Louise Parker (2003) Anjelica Huston (2004) Sandra Oh (2005) Emily Blunt (2006) Samantha Morton (2007) Laura Dern (2008) Chloë Sevigny (2009) Jane Lynch (2010) Jessica Lange (2011) Maggie Smith (2012) Jacqueline Bisset (2013) Joanne Froggatt (2014) Maura Tierney (2015) Olivia Colman (2016) Laura Dern (2017) Patricia Clarkson (2018) Patricia Arquette (2019)
2020–2039	Gillian Anderson (2020) Sarah Snook (2021) Jennifer Coolidge / Julia Garner (2022) Elizabeth Debicki (2023) Jessica Gunning (2024)

1959–1970	Barbara Hale (1959) Pamela Brown (1962) Glenda Farrell (1963) Ruth White (1964) Lee Grant (1966) Agnes Moorehead (1967) Barbara Anderson (1968) Susan Saint James (1969) Gail Fisher (1970)
1971–1980	Margaret Leighton (1971) Jenny Agutter (1972) Ellen Corby (1973) Joanna Miles (1974) Ellen Corby (1975) Ellen Corby (1976) Kristy McNichol (1977) Nancy Marchand (1978) Kristy McNichol (1979) Nancy Marchand (1980)
1981–1990	Nancy Marchand (1981) Nancy Marchand (1982) Doris Roberts (1983) Alfre Woodard (1984) Betty Thomas (1985) Bonnie Bartlett (1986) Bonnie Bartlett (1987) Patricia Wettig (1988) Melanie Mayron (1989) Marg Helgenberger (1990)
1991–2000	Madge Sinclair (1991) Valerie Mahaffey (1992) Mary Alice (1993) Leigh Taylor-Young (1994) Julianna Margulies (1995) Tyne Daly (1996) Kim Delaney (1997) Camryn Manheim (1998) Holland Taylor (1999) Allison Janney (2000)
2001–2010	Allison Janney (2001) Stockard Channing (2002) Tyne Daly (2003) Drea de Matteo (2004) Blythe Danner (2005) Blythe Danner (2006) Katherine Heigl (2007) Dianne Wiest (2008) Cherry Jones (2009) Archie Panjabi (2010)
2011–2020	Margo Martindale (2011) Maggie Smith (2012) Anna Gunn (2013) Anna Gunn (2014) Uzo Aduba (2015) Maggie Smith (2016) Ann Dowd (2017) Thandie Newton (2018) Julia Garner (2019) Julia Garner (2020)
2021–2030	Gillian Anderson (2021) Julia Garner (2022)