Gołogóry (miejscowość)

Gołogóry
	; Gołogóry (rok 2007)
	Herb
Państwo	Ukraina
Obwód	lwowski
Powierzchnia	2,681 km²
Wysokość	346 m n.p.m.
Populacja (2001); • liczba ludności; • gęstość	; 658; 245,43 os./km²
Nr kierunkowy	+380 3265
Kod pocztowy	80736
	Położenie na mapie obwodu lwowskiego Gołogóry
	Położenie na mapie Ukrainy Gołogóry
	49°45′07″N 24°43′17″E/49,751944 24,721389
	Strona internetowa

Gołogóry (ukr. Гологори) – wieś, dawniej miasteczko, w rejonie złoczowskim obwodu lwowskiego Ukrainy. Miejscowość liczy 658 mieszkańców.

Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1461 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim^[2].

W II Rzeczypospolitej siedziba gminy wiejskiej Gołogóry w powiecie złoczowskim województwa tarnopolskiego. Parafia rzymskokatolicka i greckokatolicka loco. 2480 mieszkańców w 1929 r. (według "Księgi adresowej Polski").

W nocy z 30 na 31 marca 1944 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 26 Polaków i 1 Ukraińca^[3].

Położenie

Według Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich Gołogóry to: „miasteczko w powiecie złoczowskim, położone 3 mile na zachód od Złoczowa wśród gór wysokich, lesistych i bagnistych zwanych Woroniaki”.

Ludność

W 1857 Gołogóry zamieszkiwali Polacy i Rusini (ogółem 2482 osób)
W latach 1880–1902 na obszarze wsi było 2507 mieszkańców, w tym 636 wyznania rz.-kat., reszta gr.-kat. i izrael. Rzym.-kat. i gr.-kat. parafia znajdowały się w miejscu^[4];
W 1921 roku 2447 mieszkańców, w tym 1419 Ukraińców, 522 Polaków i 505 Żydów^[5];
W 1931 roku 2669 mieszkańców^[5].

Historia

Wioska o tej nazwie istniała już w XII w.
Jako miasto, własność lokalnej arystokracji, wymieniane jest w dokumentach z 1461 r.
1470 rok – pierwsza znana data pojawienia się Żydów w Gołogórach^[6].
W XVII i XVIII w. znane z miejscowych targów żywym inwentarzem, w tym końmi
W XVIII w. właścicielem Gołogóry był polski szlachcic Mikołaj Bazyli Potocki
W 1895 r. baron Hirsch założył prywatną szkołę żydowską, która uzyskała status szkoły państwowej w 1901 r. Uczęszczali do niej zarówno Żydzi, jak i uczniowie innych wyznań. Dzieci, w ramach zajęć bednarstwa, odpracowywały czesne wytwarzając m.in. cebrzyki, balie, wiadra. Szkoła istniała do 1939 r.
W listopadzie 1942 r. wszyscy Żydzi zostali wywiezieni do getta w Złoczowie, gdzie w 1943 roku zginęli^[7].
W nocy z 30 na 31 marca 1944 r. bojówka UPA napadła na polskie zagrody i wymordowała 28 osób paląc 41 zabudowań^[5].
Latem 1945 r., po opuszczeniu miejscowości przez Polaków, żołnierze radzieccy wysadzili kościół rzymskokatolicki i rozebrali ruiny zamku.

Zabytki

dwie cerkwie greckokatolickie.
kościół rzymskokatolicki (ufundowany w 1452 r.; zniszczony przez ogień w 1648 r.; odnowiony pod koniec XVII w.). W 1766 r. ponownie spalony. Popadł w ruinę w 1828 r. i ustracił charakter gotycki. Dziś przedstawia się jako typowy dla Podola kościół barokowy o wysmukłych proporcjach gotyckich i wysoko umieszczonych oknach, które świadczą o dawnym charakterze obronnym tego kościoła.
ruiny zamku^[8] - pozostałości zamku z XV wieku znajdują się w północno-wschodniej części miejscowości przy rozwidleniu dróg. Zamek pierwotnie składał się z czworobocznego budynku ("kamienicy") otoczonego murem z czterema basztami w narożach i należał do najstarszych zamków na Rusi Czerwonej. W XV w. gniazdo rodowe Gołogórskich. W czasie najazdów tatarskich, odgrywał ważną rolę strategiczną. W czasie wojen kozackich i tureckich w XVI i XVII w. wielokrotnie niszczony. Już jako zupełną ruinę, w roku 1792 od rodziny Starzyńskich nabył go klasztor OO. Dominikanów w Podkamieniu. W ciągu XIX w. zamek w znacznej części rozebrano na materiał. Naprzeciw ruin zamku na wzgórzu widać kamienną figurę św. Marka na słupie, pod którym według legendy pochowany jest chan tatarski.

Ludzie związani z Gołogorami

Piotr Ferensowicz – polski śpiewak i dyrygent,
Jan Sienieński – polski duchowny katolicki, arcybiskup lwowski,
Ryszard Zub – polski szermierz szablista, trzykrotny medalista olimpijski.
ks. Adam Wesołowski (ur. 1814, zm. 8 lipca 1890) – proboszcz w Gołogórach^[9]

Przypisy

↑ (fragment), 1571, wyd. 2Biblioteka Narodowa, syg. ZZK 18611, domena publiczna
↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 167.
↑ HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939–1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 499, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487 .
↑ Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. II. Warszawa: 1880–1902, s. 675.
↑ ^a ^b ^c HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939–1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, 498-499; 962-963; 976-980, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487 .
↑ Maurycy Horn, Najstarszy rejestr osiedli żydowskich w Polsce w 1507 r., w: Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego 1974, nr 3 (91), s. 14.
↑ Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 224
↑ Gołogóry. www.ruinyizamki.pl. .
↑ Catalogus Universi Saecularis et Regularis Cleri Archidioecesis Leopoliensis rit. lat. pro Anno Domini MDCCCXCI. Leopoli, 1891, s. 204. (łac.)

Bibliografia

Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. II, Warszawa, 1880–1902, s. 675.

Linki zewnętrzne

Gołogóry, miasteczko, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 675 .
Zamek w Gołogórach
Ponowny pogrzeb hitlerowców w Gołogórach. rusvesna.info. . (dostęp 4 kwietnia 2015)

[1] (fragment), 1571, wyd. 2Biblioteka Narodowa, syg. ZZK 18611, domena publiczna

[2] Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 167.

[komanski2-3] HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939–1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 499, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487 .

[4] Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. II. Warszawa: 1880–1902, s. 675.

[komanski-5] HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939–1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, 498-499; 962-963; 976-980, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487 .

[6] Maurycy Horn, Najstarszy rejestr osiedli żydowskich w Polsce w 1507 r., w: Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego 1974, nr 3 (91), s. 14.

[7] Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 224

[Zamek-8] Gołogóry. www.ruinyizamki.pl. .

[9] Catalogus Universi Saecularis et Regularis Cleri Archidioecesis Leopoliensis rit. lat. pro Anno Domini MDCCCXCI. Leopoli, 1891, s. 204. (łac.)

[c-10] zas wojny pozbawione praw miejskich

[b-11] strzałki wsteczne dotyczą stanu z 1939

[a-12] ursywą opisano gminy utworzone przez władze hitlerowskie

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[A]

[B]

[C]

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948, od 2025)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)