Gwinea

Republika GwineiRépublique de Guinée
Flaga Herb Gwinei
Flaga Herb
Dewiza: (fr.) Travail, Justice, Solidarité
(Praca, Sprawiedliwość, Solidarność)
Hymn: Liberté
(Wolność)
Położenie Gwinei
Konstytucja

Konstytucja Gwinei

Język urzędowy

francuski

Stolica

Konakry

Ustrój polityczny

dyktatura wojskowa

Głowa państwa

prezydent p.o. Mamady Doumbouya

Szef rządu

premier Bah Oury

Powierzchnia
 • całkowita
 • wody śródlądowe


245 857 km²
≈0%

Liczba ludności (2017)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia
 • narody i grupy etniczne


12 970 000
51 osób/km²
Mande (50%), Fulani (41%)

PKB (2023)
 • całkowite 
 • na osobę


23,30 mld USD
1 549 USD

PKB (PSN) (2023)
 • całkowite 
 • na osobę


48,40 mld dolarów międzynar.
3 218 dolarów międzynar.

Waluta

frank gwinejski (GNF)

Niepodległość

od Francji
2 października 1958

Religia dominująca

islam (85%)

Strefa czasowa

UTC ±0

Kod ISO 3166

GN

Domena internetowa

.gn

Kod samochodowy

RG

Kod samolotowy

3X

Kod telefoniczny

+224

Mapa Gwinei
Region Gwinei

Gwinea (fr. Guinée), Republika Gwinei (fr. République de Guinée) – państwo położone w zachodniej Afryce nad Oceanem Atlantyckim. Graniczy z Gwineą Bissau na północnym zachodzie, Senegalem na północy, Mali na północnym wschodzie, Wybrzeżem Kości Słoniowej na wschodzie oraz Liberią i Sierra Leone na południu. Jest członkiem Unii Afrykańskiej i ECOWAS.

Historia

Na przełomie I i II tysiąclecia północno-wschodnia część kraju wchodziła w skład dawnego państwa Ghana. Od XIII wieku obszar Gwinei znalazł się w centrum Imperium Mali. Przez kraj przebiegały szlaki handlowe, łączące regiony złotonośne z Afryką Północną. W XVI wieku, po rozpadzie Imperium Mali, koczowniczy lud Fulanów zajął wyżyny Futa Dżalon. Fulani na początku XVIII wieku ulegli islamizacji i rozpoczęli dżihad przeciwko sąsiednim ludom Dżalonke, Susu i Fulanami pozostającymi wyznawcami religii tradycyjnych. Po zwycięstwie wojen utworzyli w Gwinei islamskie państwo teokratyczne.

W połowie XV wieku na wybrzeże kraju dotarli Portugalczycy, a w XVII wieku kupcy francuscy. Na wybrzeżach kraju rozwinął się handel obejmujący głównie niewolników i kość słoniową. Na początku XIX wieku rozpoczęło się osadnictwo francuskie. W 1849 roku wybrzeże kraju stało się protektoratem Francji (Rivières-du-Sud). Początkowo zajęte obszary Gwinei podlegały gubernatorowi Senegalu. W 1891 roku utworzono Gwineę Francuską która była sukcesywnie powiększana. W 1897 roku Francuzi zakończyli pacyfikację teokratycznego Futa Dżalon i południowej Gwinei. Na początku XX wieku miejsce miały zbrojne wystąpienia antykolonialne. W 1904 roku Gwinea Francuska znalazła się we Francuskiej Afryce Zachodniej. W pierwszej połowie XX wieku rozpowszechniła się gospodarka plantacyjna. Kolonialna administracja przyczyniła się do rozkładu wcześniejszych struktur politycznych.

Po 1945 roku powstały afrykańskie organizacje polityczne, walczące o prawa tubylców. Formacje te były podzielone według kryteriów etnicznych i terytorialnych. W 1947 roku z gwinejskiego oddziału Afrykańskiego Zjednoczenia Demokratycznego powstała Demokratyczna Partia Gwinei (PDG). Na czele partii stanął działacz związkowy Ahmed Sekou Touré. PDG opowiadała się za całkowitą likwidacją kolonializmu, ale również przeciwko utrzymaniu tradycyjnych struktur społecznych (instytucja wodzostwa, kastowość). W 1946 roku kolonia uzyskała status terytorium zamorskiego Francji, rok później wprowadzono ograniczony samorząd. Wybory do gwinejskiej Rady Ustawodawczej wygrała PDG. W referendum z 1958 roku ludność Gwinei opowiedziała się za pełną niezależnością.

Kraj uzyskał niepodległość 2 października 1958. Pierwszym prezydentem niepodległego państwa został Sékou Touré (1958–72 także szef rządu). Francuzi wycofali swoje wsparcie gospodarcze, przez co Sékou Touré zwrócił się o pomoc do sąsiedniej Ghany oraz Związku Radzieckiego. Wprowadzono jednopartyjne rządy PDG. Rząd realizował lewicowe reformy (w tym nacjonalizację niektórych gałęzi gospodarki, banków zagranicznych, ziemi, wprowadzenie bezpłatnego szkolnictwa i częściowo opieki medycznej). Przeprowadzono reorganizację administracji państwowej i afrykanizację kadr. Gwinea aktywnie uczestniczyła w ruchu państw niezaangażowanych. Od lat 60. doszło do zacieśnienia stosunków z krajami kapitalistycznymi i do ponownego zbliżenia się z Francją. Wraz z pogarszaniem się sytuacji gospodarczej, na emigracji powstawać zaczęła opozycja. W latach 70. prezydent stopniowo rezygnował z lewicowych reform.

W 1984 roku zmarł Sékou Touré, a w wyniku zamachu stanu władzę objął Lansana Conté. Rząd wojskowy rozwiązał Zgromadzenie Ludowe i PDG. Nawiązano bliską współpracę z Francją. Pod koniec lat 80. ruszyła demokratyzacja. W 1990 przyjęto nową konstytucję, a rok później wprowadzono system wielopartyjny. Pomimo demokratycznej konstytucji wojsko funkcję głowy państwa powierzyło Tymczasowej Radzie Odnowy Narodowej, na czele której stanął Conté. W 1993 zalegalizowano nową partię – Partię Jedności i Postępu (PUP), której przywódcą został Conté. Wybory prezydenckie w 1993 roku wygrał Conté (co zakwestionowała opozycja), a reelekcję uzyskał w 1998 i 2003 roku. W 1995 roku prezydencka partia zwyciężyła w wyborach parlamentarnych (ten wynik również został zakwestionowany przez opozycjonistów), a po ich ogłoszeniu wybuchły antyrządowe zamieszki.

Gwinea uległa destabilizacji na skutek przeniesienia się na obszar kraju walk domowych między zbrojnymi ugrupowaniami z Sierra Leone, Liberii i Wybrzeża Kości Słoniowej. Destabilizacja kraju pogłębiała się w 2006 i 2007 doprowadzając w 2008 roku do wojskowego zamachu stanu.

W 2010 roku w wyborach prezydenckich zwyciężył Alpha Condé. Został on ponownie wybrany na prezydenta w 2015 roku. W 2020 roku przeprowadzono w Gwinei referendum konstytucyjne, które pozwoliło kandydowanie Alpha Condé na trzecią kadencję. Przeciwko zmianie konstytucji sprzeciwiali się przeciwnicy prezydenta. Mimo protestów Alpha Condé zwyciężył wyborach prezydenckich w 2020 roku. Opozycja oskarżyła prezydenta o sfałszowanie wyborów. 5 września 2021 Alpha Condé został obalony w wyniku zamachu stanu. Przywódcą puczystów był Mamady Doumbouya, który w październiku 2021 roku został mianowany tymczasowym prezydentem.

Geografia

Powierzchnia:

Długość granic:

Linia brzegowa: 320 km Liczba mieszkańców: 7466 tys.

Podział administracyjny

Gwinea dzieli się na siedem regionów i 33 prefektury. Stolica, Konakry, jest specjalnym regionem administracyjnym.

Region Powierzchnia
(km²) 		Ludność Stolica Mapa regionów GwineiMapa regionów Gwinei
1 Region Boké 31 186 760 119 Boké
2 Region Konakry 450 1 092 436 Konakry
3 Region Faranah 35 581 602 485 Faranah
4 Region Kankan 72 145 1 011 644 Kankan
5 Region Kindia 28 873 928 312 Kindia
6 Region Labé 22 869 799 545 Labé
7 Region Mamou 17 074 612 218 Mamou
8 Region Nzérékoré 37 658 1 348 787 Nzérékoré

Gospodarka

Mimo bogatych złóż surowców, jest to jedno z najuboższych państw świata. Podstawą gospodarki jest rolnictwo; uprawy kawy, ryżu, manioku, prosa, sorga, bananów. W Gwinei znajduje się 30% wszystkich światowych złóż boksytów, a kraj jest drugim eksporterem tego surowca. Inne surowce to rudy żelaza, tytanu, niklu, diamenty i złoto, których eksploatacja jest rozwijana. Istnieje niewielki przemysł skórzano-obuwniczy, drzewny i spożywczy.

ONZ zalicza Gwineę do grupy najsłabiej rozwiniętych państw świata (tzw. LDC – Least Developed Countries).

Podstawowe dane gospodarcze

Transport

Sieć kolejowa w Gwinei

Infrastruktura kolejowa

Długość linii kolejowych

Główne trasy kolejowe:

W kraju nie funkcjonują połączenia pasażerskie, w transporcie kolejowym dominuje wywóz surowców z kopalni do portów morskich.

Insfrastruktura drogowa

Demografia

Średni roczny przyrost naturalny wynosi 29‰ (1985-1990). Przeciętna długość trwania życia wynosi 44 lata, a średnia gęstość zaludnienia 25 mieszkańców na km². Najgęściej zaludniony jest obszar masywu Futa Dżalon. W miastach mieszka 26% ludności. Główne miasta to: Konakry, Kankan, Kindia i Labé.

Struktura etniczna

Grupa etniczna Język Liczebność w tys. Procent ludności
Fulani Język ful 5 442 41,4%
Maninka (4 grupy – Mande) Język maninka 3 773 28,7%
Susu (Mande) Język susu 1 503 11,43%
Kissi Język kissi 596 4,53%
Kpelle (Mande) Język kpelle 590 4,49%
Toma (Mande) Język toma 270 2,05%
Kono (Mande) Język kono 173 1,32%
Jalunka (Mande) Język jalunka 122 0,93%
Kuranko (Mande) Język kuranko 115 0,87%
Mano (Mande) Język mano 109 0,83%

Religia

Struktura religijna kraju w 2010 roku według Pew Research Center:

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2023: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2023. . (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g h Gwinea. Historia, Encyklopedia PWN  .
  3. ↑ Guinea sets date for presidential run-off vote. s. bbc.com. . (ang.).
  4. ↑ Guinea elections: Alpha Condé wins third term amid violent protests. s. bbc.com. . (ang.).
  5. ↑ Wojskowy zamach stanu w Republice Gwinei. s. defence.24.pl. .
  6. ↑ Guinea coup leader Mamady Doumbouya sworn in as interim president. s. aljazeera.com. . (ang.).
  7. ↑ a b c CIA – The World Factbook. cia.gov. ..
  8. ↑ List of Least Developed Countries (as of May 2016), https://web.archive.org/web/20170623015529/http://www.un.org/en/development/desa/policy/cdp/ldc/ldc_list.pdf, (01.07.2017).
  9. ↑ Guinea Economy 2011. . (ang.).
  10. ↑ Country: Guinea – People Groups. Joshua Project, 2017. . (ang.).
  11. ↑ Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. .
  12. ↑ Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The Pew Research Center. .

Linki zewnętrzne

Państwa Afryki
Państwa
Terytoria zależne
Podmioty o ograniczonym
uznaniu międzynarodowym
Integralne części państw
położonych poza Afryką

  1. ↑ Obecnie okupowana przez Maroko.
  2. ↑ Nieuznana niepodległość od Somalii ogłoszona 18 maja 1991.
Dawne kolonie i protektoraty Francji
Ameryka
Afryka
Azja
Australia i Oceania
Członkostwo w organizacjach międzynarodowych Unia Afrykańska
Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS)
Światowa Organizacja Handlu (WTO)

Mapa członków WTO

Kontrola autorytatywna (państwo niepodległe):Encyklopedia internetowa: