Jaworki (województwo małopolskie)

W tym artykule zbadamy temat Jaworki (województwo małopolskie) z różnych perspektyw i podejść. Biorąc pod uwagę jego dzisiejsze znaczenie, niezwykle ważne jest zrozumienie implikacji i konsekwencji, jakie Jaworki (województwo małopolskie) ma dla naszego społeczeństwa. W tym artykule dokładnie przeanalizujemy różne aspekty Jaworki (województwo małopolskie), od jego pochodzenia i historii po wpływ na współczesny świat. Poprzez wywiady z ekspertami, analizę danych i konkretne przykłady zapewnimy czytelnikowi pełny i szczegółowy obraz Jaworki (województwo małopolskie), w celu uzyskania głębszego i bardziej krytycznego zrozumienia tego ważnego tematu.

Zobacz też: inne znaczenia hasła „Jaworki”.
Jaworki
wieś
Ilustracja
Jaworki
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

nowotarski

Gmina

Szczawnica

Liczba ludności (2022)

537[2]

Strefa numeracyjna

18

Kod pocztowy

34-460[3]

Tablice rejestracyjne

KNT

SIMC

0963514

Położenie na mapie gminy Szczawnica
Mapa konturowa gminy Szczawnica, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Jaworki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Jaworki”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Jaworki”
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego
Mapa konturowa powiatu nowotarskiego, blisko prawej krawiędzi nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Jaworki”
Ziemia49°24′34″N 20°33′17″E/49,409444 20,554722[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Jaworki (j. łemkowski Явіркы) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie miejsko-wiejskiej Szczawnica.

Położenie

Obecna wieś leży w górnej części doliny Grajcarka na granicy Małych Pienin i Beskidu Sądeckiego, na obszarze historycznie określanym jako Ruś Szlachtowska. Jej tereny po stronie południowej sięgają po główny grzbiet Małych Pienin, którym biegnie granica państwowa polsko-słowacka, na wschodzie po przełęcz Obidza, zaś na północy wspinają się pod grzbiet Pasma Radziejowej od Przechyby przez Radziejową po Wielki Rogacz. Od zachodu graniczy ze Szlachtową.

Centrum miejscowości leży w dolinie, na wysokości 560–580 m n.p.m., w miejscu zwanym Roztoką, w którym zbiegają się potoki Biała Woda, Czarna Woda i Skalski Potok[4], tworząc Grajcarek.

Części wsi

Integralne części wsi Jaworki[5][6]
SIMC Nazwa Rodzaj
0963460 Biała Woda część wsi
0963483 Czarna Woda część wsi
0963767 Zapustek część wsi

Historia

Do 1951 r. Jaworki razem z przyległymi wsiami: Szlachtową, Białą i Czarną Wodą stanowiły łemkowską wyspę etnograficzną tzw. Ruś Szlachtowską. Jej nazwa pochodzi od jaworów i już w 1581 r. była notowana w ruskiej formie[4]. Zasiedlona została ok. XV w. przez koczowniczych pasterzy "wołoskich". Zamieszkiwała ją ludność obrządku wschodniego, posiadająca odrębną kulturę, obyczaje, ubiór i gwarę[7]. Należała do wielkiego majątku szlacheckiego z siedzibą w Nawojowej. Powierzchnia terenów wsi wynosiła 1307 ha, z czego ok. 2/3 zajmowały łąki i górskie pastwiska. W latach międzywojennych mieszkał w niej tylko jeden Polak, ożeniony jednak z miejscową Łemkynią ("Łemką")[4]. W tym okresie w miejscowości stacjonowała placówka Straży Granicznej I linii „Jaworki”[8].

Po II wojnie światowej i wysiedleniu ludności łemkowskiej wieś opustoszała., z końcem lat 40. XX w. zaczęto tu kierować na letnie wypasy owce z Podhala, których tradycyjne tereny wypasowe zaczynały być przejmowane w celu utworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego.

W ramach projektu, poświęconego rozwojowi pasterstwa, w latach 1949–1951 na wysoko położonych pastwiskach stanęło kilka tzw. "wzorcowych" bacówek, a jednocześnie we wsi, pod wzgórzem Koziniec, wybudowano nowoczesną mleczarnię i serowarnię. W 1952 r. uruchomiono tu placówkę badawczą pastwisk górskich PAN, przejętą później przez Instytut Melioracji i Użytków Zielonych.

W 1962 r. całość włączono do Szczawnicy. W tym samym roku wieś zelektryfikowano, zbudowano szkołę, a w 1963 r. uruchomiono komunikację autobusową ze Szczawnicą[4].

Wiosną 1972 r. na jaworczańskie „hale” przypędzono spod Tatr 6 tysięcy owiec. Z okazji 25-lecia pierwszego takiego wydarzenia w dniach 2-4 maja odbyła się wówczas wielka impreza folklorystyczna pod nazwą "Wielki Redyk"[9].

1 stycznia 2008 roku wieś została na powrót wyłączona spod administracji miasta Szczawnicy (w związku ze zmianą rodzaju gminy z miejskiego na miejsko-wiejski) z równoczesnym uzyskaniem statusu wsi.

Również 1 stycznia 2008 roku z miasta Szczawnicy wyłączono dawne wsie Biała Woda i Czarna Woda, które przyłączono do nowo powstałej wsi Jaworki, nadając im status części wsi. Po połączeniu Jaworek z Białą i Czarną Wodą powierzchnia terenu wsi wzrosła do 3430 ha[4].

 Osobne artykuły: Przejście graniczne Jaworki-Litmanová i Przejście graniczne Jaworki-Stráňany.

We wsi nakręcono niektóre sceny z polskiego dramatu kostiumowego z 1975 Mazepa, zrealizowanego na podstawie sztuki Juliusza Słowackiego pod tym samym tytułem.

Atrakcje turystyczne

  • Kościół św. Jana Chrzciciela
    Kościół św. Jana Chrzciciela
  • Restauracja Jaworki
    Restauracja Jaworki
  • Muzyczna Owczarnia
    Muzyczna Owczarnia
  • Dawny dom noclegowy
    Dawny dom noclegowy
  • Kapliczka w Białej Wodzie
    Kapliczka w Białej Wodzie

Przypisy

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 45489
  2. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych , Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 .
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 379 .
  4. ↑ a b c d e Józef Nyka: Pieniny. Przewodnik turystyczny. Wyd. III, uaktualnione i poprawione. Warszawa: Sport i Turystyka, 1975, s. 62-63.
  5. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  6. ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. .
  7. ↑ Obiekty PTTK – noclegi, campingi, schroniska, stanice wodne, hotele , obiekty.pttk.pl .
  8. ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 28. ISBN 83-87424-77-3.
  9. ↑ J. A.. „Wielki Redyk”, jubileuszowa impreza folklorystyczna. „Wierchy. Rocznik poświęcony górom”. R. 41 (1972), s. 216, 1973. Komisja Turystyki Górskiej ZG PTTK (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Kraków). (pol.). 

Linki zewnętrzne

Gmina Szczawnica
Miasto
Wsie
Części wsi
Uroczysko

Herb Gminy Szczawnica