Ogólne informacje | |||||
Wzór sumaryczny |
I− | ||||
---|---|---|---|---|---|
Masa molowa |
126,90 g/mol | ||||
Identyfikacja | |||||
Numer CAS | |||||
PubChem | |||||
| |||||
Podobne związki | |||||
Podobne związki |
Jodki – grupa związków chemicznych, zarówno organicznych (np. jodek metylu), jak i nieorganicznych (np. jodek potasu), w których przynajmniej jeden atom jodu połączony jest z atomem o niższej elektroujemności.
Jodki organiczne to związki, w których atom jodu połączony jest z atomem węgla.
Nazwy systematyczne jodków alkilowych i arylowych tworzy się przez dodanie przedrostka „jodo” do nazwy alkanu, np. jodobenzen, jodometan.
Inną formą nazewnictwa jest stosowanie przedrostka „jodek” do nazwy grupy alkilowej lub arylowej podawanej w dopełniaczu, np. jodek etylu, jodek benzylu. Ten sposób nazewnictwa nie może być wykorzystywany dla związków zawierających grupę funkcyjną o wyższym pierwszeństwie.
Niektóre związki jodoorganiczne znane są pod nazwami zwyczajowymi, np. jodoform (trijodometan) i tyroksyna (tetrajodotyronina).
– bezpośrednia wymiana halogenu na jod:
2R–X + I2 → 2R–I + X2– addycja jodowodoru do wiązań wielokrotnych węglowodorów nienasyconych:
R1R2C=CR2R4 + HI → R1R2IC–CHR2R4– substytucja nukleofilowa alkoholi trijodkiem fosforu (PI3) generowanym in situ z czerwonego fosforu i jodu, np.:
3 CH3OH + PI3 → 3 CH3I + H3PO3– otrzymać można w reakcji chlorku acylowego z jodkiem sodu
RCOCl + NaI → RCOI + NaCl– w przeciwieństwie do chlorków acylowych, jodki acylowe można również otrzymać w reakcji wymiany kwasu karboksylowego z jodkiem acetylu:
RCOOH + CH3COI → RCOI + CH3COOHnp.:
kwas izomasłowy + jodek acetylu → jodek izobutyrylu + kwas octowy Właściwości chemiczne jodków acylowychJodki acylowe są związkami wysoce reaktywnymi, przypuszczalnie z powodu silnej polaryzacji wiązania C–I. Związki te są efektywnymi czynnikami jodującymi, deoksygenującymi i acylującymi. Ulegają też reakcjom fotochemicznym tworząc α-diketony
2Me–COI + hν → Me–(CO)(CO)–Me + I2Nieorganiczne jodki metali to sole beztlenowe kwasu jodowodorowego.
Wiązanie chemiczne w związkach jodu z litowcami i barem ma charakter wiązania jonowego, ponieważ różnica elektroujemności tych pierwiastków jest większa lub równa 1,7. Pozostałe metale oraz niektóre niemetale tworzą z jodem wiązania kowalencyjne. Jodki metali tworzących wiązania jonowe dysocjują po rozpuszczeniu w wodzie na jon jodkowy I− oraz kation metalu, natomiast po stopieniu w wysokiej temperaturze ulegają dysocjacji termicznej.
Jod tworzy jodki z niemetalami o elektroujemności mniejszej od elektroujemności jodu, np. z: borem BI3, krzemem SiI4, fosforem PI3, selenem SeI3 i wodorem (jodowodór) HI. Związki jodu z niemetalami o takiej samej elektroujemności, np. z węglem czy siarką przyjęto również nazywać jodkami, odpowiednio: CI4 i SI4.
Połączenia z niemetalami o wyższej elektroujemności nie mogą być nazywane jodkami (np. związek jodu z chlorem (ICl) nosi nazwę „chlorek jodu”, a nie „jodek chloru”).
Jodki metali to najczęściej krystaliczne substancje o różnych barwach, większość z nich dobrze rozpuszcza się w wodzie (z wyjątkiem AgI, Hg2I2, HgI2, PbI2, BiI3 i Cu2I2). Posiadają silne właściwości redukujące. Jodki niemetali to amorficzne substancje o różnych barwach.
W wyniku reakcji przyłączenia jodu do jodku powstają polijodki, np.:
I−Przykładami polijodków są: KI3·H2O, RbI3, NH4I5, I7.
W wyniku reakcji pomiędzy jodkami a związkami międzyhalogenowymi powstają polihalogenki mieszane, np. K, K lub Cs.
Pomimo iż polijodki są związkami jonowymi, łatwo ulegają rozkładowi po ogrzaniu:
CsI3 → CsI + I2 Rb → RbCl + ICl