Operacja Źródło Pokoju

Operacja Źródła Pokoju

wojna w Syrii
Sytuacja w północno-wschodniej Syrii
Czas	9–29 października 2019
Terytorium	Rożawa/Syria
Przyczyna	inwazja turecka na Rożawę
Wynik	częściowy sukces inwazji zawieszenie broni międzynarodowe ustalenia odnośnie do regionu wprowadzenie patroli granicznych
Strony konfliktu
Rożawa Syryjskie Siły Demokratyczne  YPG  YPJ IFB[1]  Syria Siły Zbrojne Syrii  Turcja  Wolna Armia Syrii
Dowódcy
Mazlum Abdi Recep Erdoğan Salim Idris
Siły
40 000[2] 80 000[3] 14 000[4]
Straty
412 zabitych[5] 6 zabitych[6] 151 zabitych[7]
Położenie na mapie Syrii miejsce bitwy
36°51′N 40°04′E/36,850000 40,066667
Multimedia w Wikimedia Commons

Operacja Źródło Pokoju (tur. Barış Pınarı Harekâtı), turecka inwazja na Rożawę – operacja wojskowa rozpoczęta 9 października 2019 przez Tureckie Siły Zbrojne i sprzyjającą im Wolną Armię Syryjską, toczona przeciwko Autonomicznej Administracji Północnej i Wschodniej Syrii oraz Syryjskim Siłom Demokratycznym.

 Zobacz też: Front kurdyjski podczas wojny domowej w Syrii.

W Syrii od 2011 roku trwała wojna domowa z udziałem kilku niezależnych od siebie stron^[8]. Turcja od wielu lat pozostawała przeciwnikiem separatystycznych ruchów kurdyjskich, które rząd turecki uważał za terrorystyczne. Ze względu na wewnętrzny konflikt w Syrii, północno-wschodni region tego kraju, zamieszkana w dużej mierze przez Kurdów Rożawa, stała się de facto niepodległym terytorium. Za obronę i porządek na terenie Rożawy odpowiadają paramilitarne Powszechne Jednostki Ochrony (YPG) oraz Kobiece Jednostki Ochrony (YPJ). Obie te formacje składają się głównie z osób narodowości kurdyjskiej, choć rekrutują spośród osób innych narodowości i wyznań zamieszkujących Rożawę^[9]. YPG i YPJ weszły w skład koalicji nazwanej Syryjskimi Siłami Demokratycznymi (SDF) i wzięły udział w walkach przeciw islamistom z ISIS.

W czasie międzynarodowej interwencji przeciwko Państwu Islamskiemu na terenie Rożawy pojawili się żołnierze amerykańscy i nawiązali kontakt z Kurdami, obiecując im gwarancję bezpieczeństwa.

W sierpniu 2019 roku prezydent Turcji, Recep Tayyip Erdoğan, zapowiedział użycie wojska przeciwko Kurdom na terenie Rożawy^[10]. Na początku października 2019 roku, wobec zbliżającej się tureckiej inwazji, wojska amerykańskie opuściły obszar przygraniczny przenosząc się na pola naftowe muhafazy Dajr az-Zaur. Prezydent Donald Trump stwierdził, że utrzymywanie bazy i patroli amerykańskich na granicy turecko-syryjskiej stało się dla USA zbyt kosztowne, a strony konfliktu w tej części Syrii powinny same rozstrzygnąć sytuację^[11]. 7 października w oświadczeniu z Białego Domu stwierdzono, że turecka inwazja to kwestia dni, a USA nie zamierzają jej powstrzymywać^[12].

Turcja zgromadziła przy granicy z Syrią (Rożawą), 80 tysięcy żołnierzy^[3], a także artylerię i czołgi. Turków wspierało 14 tysięcy bojówkarzy z tzw. Wolnej Armii Syryjskiej (również pod nazwą Narodowa Armia Syryjska, nie mylić z walczącymi dla rządu centralnego Siłami Zbrojnymi Syrii)^[4]. Władze Rożawy ogłosiły powszechną mobilizację w ciągu trzech dni^[13].

9 października 2019 o godzinie 16:00 turecki prezydent Recep Tayyip Erdoğan ogłosił początek operacji wojskowej „Źródło pokoju”, której cele określono jako likwidację kurdyjskiej autonomii w północnej Syrii i zasiedlenie jej terenów przez ponad milion syryjskich uchodźców wojennych przebywających w Turcji. Wg Erdogana miałby powstać „pas bezpieczeństwa”, oddzielający Turcję od niepożądanego sąsiedztwa uzbrojonych Kurdów. Działania zbrojne rozpoczęli Turcy atakiem na Ras al-Ajn^[14].

10 października Kurdowie ogłosili, że odparli turecki atak lądowy, który nastąpił po kilku godzinach od rozpoczęcia lotniczych bombardowań i ostrzału artyleryjskiego, gdy zapadła noc. Turcja jednak twierdziła, że „wszystko idzie zgodnie z planem”, a jej żołnierze zdołali wedrzeć się na terytorium syryjskie^[15]. Wojskom tureckim udało się zająć 11 wsi, po czym oddziały YPG skontrowały ten atak, lecz odbiły tylko dwie wsie^[16].

12 października Ras al-Ajn zostało zaatakowane z trzech kierunków, z użyciem tureckiej artylerii, rakiet i dronów. Turcy zajęli przedmieścia i strefę przemysłową. W walkach tych wzięła udział pro-turecka Wolna Armia Syrii. Liczba uchodźców w regionie wzrosła do ponad 100 tysięcy^[17]. Wśród ofiar tego dnia znalazła się m.in. kurdyjska działaczka Hewrin Chalaf^[18]. Według doniesień z 13 października, w wyniku walk poległo od 45 do 104 bojowników SDF^[19].

14 października Siły Zbrojne Syrii rozpoczęły przegrupowanie aby pomóc w odparciu tureckiej inwazji i wkroczyły do Tall Tamr^[20], 15 października do Manbidżu^[21], zaś 16 października do Ajn al-Arab^[22]. Władze Rożawy zgodziły się, aby oddziały YPG były włączane do armii syryjskiej dla wspólnej walki z Turkami^[23].

17 października, po wizycie delegacji amerykańskiej w Ankarze, Turcja ogłosiła pięciodniowe zawieszenie broni^[24], co spotkało się z krytyką przez Kurdów jako de facto przyzwolenie na turecką okupację^[25]. Porozumienie to nie było od razu respektowane, jako że 18 października trwały jeszcze walki w mieście Ras al-Ajn^[26]. Tego samego dnia Czerwony Półksiężyc alarmował, że Turcy mogli użyć gazów bojowych, a do szpitala w Al-Hasace trafiło sześciu pacjentów poparzonych nieznaną substancją^[27].

23 października odbyły się rozmowy turecko-rosyjskie w Soczi, na którym Rosja zgodziła się na to, by pod kontrolą turecką pozostał pas ziemi o szerokości 32 km, między miastami Ras al-Ajn i Tall Abjad, natomiast rosyjska żandarmeria wojskowa będzie czuwać nad przestrzeganiem zawieszenia broni^[28]. Już następnego dnia Siły Zbrojne Syrii wraz z rosyjską żandarmerią wojskową zaczęły wspólnie patrolować pogranicze^{[potrzebny przypis]}, oddziały te były przyjaźnie przyjmowane przez ludność cywilną^[29]. Doszło jednak też do incydentu, w którym pro-tureckie bojówki ostrzelały oddział syryjski^[30].

27 października Syryjskie Siły Demokratyczne (SDF) wydały oświadczenie, w którym poinformowały o podporządkowaniu się międzynarodowym ustaleniom i opuszczeniu strefy granicznej^[31]. Poparcie dla tej decyzji wyraził rząd w Damaszku^[32]. 29 października Rosja potwierdziła, że Kurdowie wypełnili ustalenia^[33].

•  Syria: 10 października rząd Syrii ogłosił zamiar pomocy Kurdom w obronie^[15]. Władze w Damaszku nie uznają autonomii Rożawy, jednak zgodziły się negocjować z Kurdami^{[potrzebny przypis]}. 14 października armia syryjska podjęła działania mające na celu wyparcie wojsk tureckich z terenu Syrii/Rożawy^{[potrzebny przypis]}. W Al-Kamiszli, Hasace i Dajr az-Zaur odbyły się demonstracje poparcia dla władz Syrii oraz sprzeciwu przeciwko polityce Turcji i USA^[34].
•  Unia Europejska: UE domagała się wstrzymania ofensywy^[14].
•  Rosja: Władimir Putin zaapelował do Erdoğana o rozwagę^{[potrzebny przypis]}. Minister Siergiej Ławrow zaapelował o „poszanowanie jedności terytorialnej” Syrii^[35]. Rzecznik prasowy Dmitrij Pieskow stwierdził, że wycofanie obcych wojsk z Syrii jest sprawą priorytetową^[36].
•  Stany Zjednoczone: Donald Trump początkowo oświadczył, że turecka operacja nie przekracza „czerwonej linii”^[16], później jednak groził sankcjami przeciwko Turcji^{[potrzebny przypis]}. 13 listopada prezydent Trump powiedział, że amerykański oddział wojskowy w Syrii jest tam już „tylko dla ropy”^[37].
•  Polska: W Warszawie i w Krakowie odbyły się manifestacje poparcia dla Rożawy i Kurdystanu^[38][39].
•  Turcja: Część Turków protestowała przeciwko inwazji, w sprawie interweniowała policja^[40], aresztowanych zostało 78 osób^[41].

Kurdyjscy lekarze donosili o wielu pacjentach z poważnymi oparzeniami, rzekomo spowodowanymi bronią chemiczną. Oskarżyli oni Turcję o stosowanie białego fosforu do atakowania ludzi. Hamish de Bretton-Gordon, były dowódca brytyjskiego pułku chemicznego, biologicznego, radiologicznego i jądrowego, potwierdził na podstawie zdjęć użycie fosforu. Turecką armię podejrzewano też o stosowanie napalmu^{[42][43][44][45]}.

Organizacja ds. Zakazu Broni Chemicznej (OPCW) informowała 18 października, że jest świadoma sytuacji i zbiera informacje na temat zgłaszanego stosowania broni chemicznej^[42][43]. Później ta organizacja oświadczyła, że nie może potwierdzić użycia napalmu lub białego fosforu^[45]. Ostatecznie OPCW odmówiła wszczęcia dochodzenia w sprawie domniemanego użycia białego fosforu przez siły tureckie, argumentując, że kwestia ta wykracza poza ich zakres^[46][47]. Natomiast organizacja Amnesty International oświadczyła, że zgromadziła dowody zbrodni wojennych i innych przestępstw popełnionych przez wojska tureckie i wspierane przez nie bojówki^[48].

Turcja zaprzeczyła wszystkim zarzutom. Turecki minister obrony Hulusi Akar w odpowiedzi na zarzuty stwierdził, że to „terroryści” (Kurdowie) używają broni chemicznej i zrzucają winę na Tureckie Siły Zbrojne, oraz że „powszechnie wiadomo”, iż armia turecka nie posiada broni chemicznej^[42][49].

Wobec wycofania się SDF ze strefy granicznej, 29 października walki turecko-kurdyjskie zostały wstrzymane. Od 1 listopada Turcy przeprowadzali wspólne patrole graniczne z żandarmerią rosyjską^[50][51]. Turcy uwolnili też 18 przetrzymywanych jeńców z armii syryjskiej^[52]. 2 listopada w Tall Abjad w wyniku eksplozji bomby podłożonej w samochodzie zginęło 13 osób^[53]. Ministerstwo Obrony Syrii ponowiło apele do bojowników kurdyjskich o wstępowanie do armii syryjskiej^[54][55]. Do 14 listopada Siły Zbrojne Syrii obsadziły granicę muhafazie Al-Hasaka do miejscowości Al-Malikijja^[56].