Order Świętego Jakuba od Miecza (Hiszpania)

Ten artykuł dotyczy zakonu/orderu hiszpańskiego. Zobacz też: odznaczenia o tej samej nazwie.

Order Świętego Jakuba od Miecza

Awers (rysunek z 1820)

Baretka

Zakon Santiago

Pełna nazwa	Zakon Świętego Jakuba od Miecza
Nazwa łacińska	Ordo Militaris Sancti Jacobi
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Założyciel	Pedro Fernández de Fuente Encalato
Data założenia	29 czerwca 1170
Data zatwierdzenia	5 czerwca 1175
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Order Świętego Jakuba od Miecza, również Order Rycerski św. Jakuba, daw. Zakon Santiago, Zakon św. Jakuba z Composteli, Zakon św. Jakuba od Miecza – zakon rycerski utworzony w 1170 na bazie bractwa rycerskiego, skupiającego rycerzy broniących pątników zmierzających do Composteli, wówczas jednego z najsłynniejszych miejsc pielgrzymkowych w Europie.

Założycielem zakonu był król Leónu Ferdynand II, który zapragnął użyć tych rycerzy do aktywnej walki z Maurami. Pierwszą siedzibą zakonu był zamek Cáceres. Od 1174 główną siedzibą zakonu stał się zamek Uclés w Kastylii, a król kastylijski Alfons VIII Szlachetny – głównym protektorem zakonu. Jako zakon rycerski zatwierdził bractwo św. Jakuba papież Aleksander III w 1175, biorąc go 2 lata wcześniej pod swoją protekcję.

Jego reguła, bazująca na augustiańskiej, była niezwykła, gdyż od początku w jego szeregi przyjmowano także żonatych mężczyzn. Mieli oni w pewnych okresach mieszkać w domach zakonnych, a w czasie rozłąki zakon opiekował się ich żonami i dziećmi. Żony również należały do zakonu. Dzieci, kiedy podrosły, mogły złożyć śluby zakonne i pozostać w klasztorze, mogły też wybrać życie świeckie. We wspólnotach zakonnych żyły więc niekiedy całe rodziny. Podczas adwentu, wielkiego postu i wielkich świąt rycerze musieli żyć wstrzemięźliwie. Wdowcy i wdowy za zgodą wielkiego mistrza lub przełożonego klasztoru mogli ponownie wstępować w związek małżeński. Reguła ta, a także udział w wojnach z Maurami przynoszących duże zyski zakonowi spowodowała napływ licznych kandydatów, a bogactwo zakonu zostało jeszcze pomnożone licznymi nadaniami i przywilejami królewskimi i kościelnymi.

W szczytowym momencie swojego rozwoju posiadłości zakonu Santiago były większe niż dwóch pozostałych wielkich zakonów rycerskich w Hiszpanii – Kalatrawa i Alkantara – razem wziętych. W samej Hiszpanii dobra zakonu obejmowały 83 komandorie, w tym 3 zarezerwowane dla wielkich mistrzów, 2 miasta, 178 wsi i miejscowości, 200 parafii, 5 szpitali, 5 konwentów i szkołę wyższą w Salamance. Liczba rycerzy wynosiła 400, a zakon mógł wystawić naraz 1000 konnych żołnierzy. Oprócz Hiszpanii zakon miał także posiadłości w Portugalii, Francji, Włoszech, na Węgrzech i w Ziemi Świętej. Odłam portugalski stał się autonomiczny w 1288 i całkowicie niezależny od wielkiego mistrza w Kastylii w 1316 (później został jednym z portugalskich orderów zasługi i do dziś jest nadawany jako Order św. Jakuba od Miecza).

W 1499 Zakon Santiago, podobnie jak zakony Kalatrawa i Alkantara został związany z koroną hiszpańską, co zostało potwierdzone przez papieża w 1523. Od tego czasu wszystkie 3 zakony mają wielkiego mistrza wywodzącego się z rodziny królewskiej. Z czasem godność rycerza zakonu stała się tylko tytułem honorowym, nadawanym przez króla dygnitarzom zasłużonym dla kraju i rodziny panującej – król nadawał odznaki zakonne jako ordery za zasługi dla państwa lub korony.

W 1835 zakonowi odebrano mu cały majątek, ale działał w Hiszpanii aż do 1931, kiedy został zakazany przez lewicowy republikański rząd hiszpański. Jednakże dalej istniał na emigracji.

Obecnie wielkim mistrzem jest król Hiszpanii Filip VI Burbon. Prezydentem Rady Czterech Zakonów i Wielkim Komandorem zaś Karol, Książę Obojga Sycylii, Parmy i Kalabrii.

• Jakub Większy Apostoł
• droga św. Jakuba
• wielcy mistrzowie zakonu Santiago

• Orden de Caballería de Santiago. ordenesmilitares.es. . (hiszp.).zły zapis daty dostępu
• Wiesław Bończa-Tomaszewski: Kodeks orderowy. Przepisy obowiązujące posiadaczy orderów, odznaczeń, medali i odznak. Warszawa-Kraków: Główna Księgarnia Wojskowa, Drukarnia Narodowa, 1939, s. 362.
• Stanisław Łoza, Stanisław Bieńkowski: Ordery i odznaczenia krajowe i zagraniczne. Co wiedzieć o nich należy. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1928, s. 50
• J. K. Wietz, Piotr Bohman: Rys Historyczny Zgromadzeń Zakonnych. T. III: Zakony Rycerskie i Ordery Państw. Warszawa: Drukarnia Księży Pijarów, 1849, s. 69-72.
• Jerzy Pawlikowski: Zakon Świętego Jakuba Większego (Zakon Santiago) – geneza i rola w kulturze. Repozytorium CeON. s. 133-152. .